با وجود گذشت 7 سال از تصویب طرح کلان فناوری ساخت نخستین کشتی اقیانوس پیمای تحقیقاتی ایران موسوم به« کاوشگر خلیج فارس» و درشرایطی که بر اساس برنامه ریزی های انجام شده، قرار بود این طرح سال 92 به بهره برداری برسد ، متاسفانه این پروژه بسیار مهم که می تواند زمینه ورود کشورمان را به عرصه های بین المللی در بخش دریاها و اقیانوس ها و نیز باشگاه جهانی اقیانوس شناسی فراهم کند ؛ هنوز عملیاتی نشده است . پروژه کشتی اقیانوس پیمای تحقیقاتی ایران، جزو طرح های کلان ملی فناوری است که ازسال 88 و به دنبال دستور رئیس جمهور وقت مبنی بر ممنوعیت ورود کشتی به کشور ، طی تفاهم نامه ای بین معاونت علمی ریاست جمهوری و وزارت علوم وارد مرحله اجرایی شد . به نحوی که براساس این تفاهم نامه مقرر شد اولین اقیانوس پیمای تحقیقاتی کشور طی 2سال یعنی تا سال 92 ساخته شود وبه بهره برداری برسد، حال آن که طی 2سال گذشته با وجود اعلام وعده های متعدد در خصوص زمان بهره برداری از این پروژه از سوی مسئولان امر ؛ این کشتی هنوزبه بهره برداری نرسیده است و طی این مدت مسئولان ذی ربط وجود پیچ و خم های اداری ومشکلات مالی و همچنین تحریم ها و نوسانات ارزی را مهم ترین موانع بهره برداری و تاخیر در عملیاتی شدن این پروژه عنوان کرده اند . البته ناگفته نماند که هم اینک نیزدر شرایطی که مراحل تکمیل وآماده سازی این کشتی اقیانوس پیما پشت سر گذاشته شده وآماده بهره برداری است ، چالش جدید دیگری در مسیر بهره برداری از پروژه قد علم کرده وآن نبود هماهنگی بین وزرای علوم ، دفاع و معاونت علمی ریاست جمهوری برای برگزاری مراسمی است که طی آن بزرگ ترین شناور تحقیقاتی خاورمیانه به بهره برداری برسد وماموریت های خود را آغاز کند . در حال حاضر کشف دنیای شگفت انگیز و پنهان آب های عظیم و بهره گیری از این منابع باعث شده است کشورهای زیادی با به کارگیری تجهیزات و ساخت کشتی های اقیانوس پیما به تحقیق و تفحص و کاوش اعماق آب ها بپردازندو از این فرصت طلایی برای رشدو شکوفایی علمی واقتصادی خود بهره های فراوان ببرند . براین اساس اغلب کشورهای پیشرفته برای دستیابی به منابع عظیم معدنی و زیستی، ساخت کشتی های تحقیقاتی را در اولویت کاری خود قرار داده اند تا جایی که هم اکنون صد ها شناور تحقیقاتی در دنیا و به مالکیت کشورهای آمریکا، روسیه، هند ، انگلستان، آلمان، فرانسه، ترکیه و قطر فعالیت می کند. بنابراین تأخیر در بهره برداری از این پروژه مهم سبب می شود کشورمان دیرتر وارد باشگاه جهانی اقیانوس شناسی شود چرا که ورود به این باشگاه مستلزم انجام کارهای میدانی است و برای انجام این کارهای میدانی نیز وجود چنین کشتی تحقیقاتی ضروری است . از سوی دیگر یکی از برنامه های راهبردی و مهم ایران ایجاد یک پایگاه دائمی در قطب جنوب است که ساخت و بهره برداری از این اقیانوس پیما یک مرحله از این برنامه است .همچنین به گفته دکتر نوبختی مدیر طرح کلان کشتی تحقیقاتی اقیانوس پیما؛ انجام هر طرح توسعه ای در عرصه اقیانوس شناسی و علوم وفنون دریایی نیازمند ابزار است ومهم ترین ابزار در این زمینه نیز کشتی تحقیقاتی است . ویژگی های اقیانوس پیمای تحقیقاتی ایران به گفته دکتر عباس نوبختی مدیر طرح اقیانوس پیمای تحقیقاتی ؛ این اقیانوس پیما با 50 متر طول ،10متر عرض و 12 متر ارتفاع و 5/3 متر آبخور و 4 آزمایشگاه، قادر است با آب و سوخت کامل به مدت 45 روز با ظرفیت 27 نفر در آب های خلیج فارس، دریای عمان و شمال اقیانوس هند کارهای تحقیقاتی و میدانی خود را به انجام برساند. سرعت گشت زنی این شناور 12 گره دریایی وسرعت نهایی آن 15گره دریایی است . روی این شناور 2 موتور و2 ژنراتور 400 کیلووات و یک ژنراتور اضطراری 85 کیلووات نصب شده است.شناور تحقیقاتی ایران امکان ورود به اقیانوس را دارد و از نظر توانایی مقابله با امواج سهمگین دریا نسبت به شناورهای فعلی منطقه برتری دارد . با به آب انداختن این شناور، امکان انجام تحقیقات بسیار مهم در منطقه خلیج فارس و دریای عمان و تا عمق 3هزار متری اقیانوس ها فراهم می شود . دانشگاهی شناور اقیانوس پیمای ایران، بزرگ ترین شناور تحقیقاتی خاورمیانه محسوب می شود که در صورت بهره برداری ، این کشتی یک دانشگاه شناور خواهد بود و امکان انجام تحقیقات بسیار مهم و استراتژیک را در اعماق اقیانوس هند و دریای عمان و امکان دستیابی به اطلاعات آبراه های مهم را برای محققان ودانشجویان عرصه علوم وفنون دریایی فراهم می کند در واقع ، این اقیانوس پیما به آزمایشگاه های مختلفی مانند آزمایشگاه فیزیک، شیمی و تحقیقات دریایی مجهز است و محققان کشورمان با حضور در آن ، امکان انجام تحقیقات در حوزه های مختلف اقیانوس شناسی را پیدا می کنند. این کشتی تحقیقاتی می تواندحدود۲۵ محقق را در زمان عملیات حمل کند و پیش بینی شده است در هر روز علاوه بر محققان، دانشجویان نیز بتوانند با حضور در این کشتی ازظرفیت های آن استفاده کنند . به گفته مدیر پروژه کشتی اقیانوس پیمای تحقیقاتی ، تاکنون 20 میلیارد تومان اعتبار برای ساخت این کشتی تحقیقاتی هزینه شده که توسط معاونت علمی ریاست جمهوری تخصیص یافته است . مهم ترین نکات انجام هر طرح توسعه ای در عرصه اقیانوس شناسی و علوم وفنون دریایی نیازمند ابزار است ومهم ترین ابزار در این زمینه نیز کشتی تحقیقاتی است . اقیانوس پیمای ایران، بزرگ ترین شناور تحقیقاتی خاورمیانه محسوب می شود که یک دانشگاه شناور خواهد بود. این اقیانوس پیما به آزمایشگاه های فیزیک، شیمی و تحقیقات دریایی مجهز است و محققان کشورمان با حضور در آن ، امکان انجام تحقیقات در حوزه های مختلف اقیانوس شناسی را پیدا می کنند. این پروژه مهم که می تواند زمینه ورود کشورمان را به عرصه های بین المللی در بخش دریاها و اقیانوس ها و نیز باشگاه جهانی اقیانوس شناسی فراهم کند ؛ هنوز عملیاتی نشده است .

زهرایی –با توجه به افزایش تعداد دانشگاه های دریایی و افزایش دانشجویان حوزه علوم دریایی، کشوربه مجموعه ای از شناور های تحقیقاتی یا به عبارتی ناوگان تحقیقاتی آموزشی نیاز دارد. رئیس هیئت مدیره انجمن علوم وفنون دریایی ایران در گفت و گو با خراسان با اعلام این مطلب افزود:وجود صرفا یک شناور تحقیقاتی در کشور کافی نیست چرا که تعداد دانشگاه های دریایی ما اضافه شده است و برای تربیت نیروی انسانی متخصص در زمینه علوم دریایی ،رشته های دریانوردی و... ،متاسفانه شناور تحقیقاتی آموزشی نداریم.

حاجیان - رئیس سابق پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی اعلام کرد : اقیانوس پیمای تحقیقاتی ایران، مطابق استانداردهای دنیا ساخته شده است . دکتر چگینی در گفت و گو با خراسان افزود : با وجود آن که طراحی وساخت شناور تحقیقاتی؛ نخستین تجربه ایران در این زمینه به شمار می رود، تلاش های بسیاری انجام گرفت تا این شناور تحقیقاتی مطابق استاندارد های روز دنیا ساخته شود تا به خوبی در عرصه دریا عمل کندو در عین حال پاسخ گوی نیاز های تحقیقاتی کشور در حوزه اقیانوس شناسی نیز باشد.

بیش از 60 کشور توسعه یافته و در حال توسعه به تشکیل ناوگان تحقیقاتی اقدام کرده اند تا داده های جدیدی در حوزه هایی چون شناسایی منابع غذایی دریایی و... به دست آورند.بر اساس آمارها ، در جهان بیش از 858 شناور تحقیقاتی اقیانوس شناسی وجود دارد که در این میان آمریکا دارای 236 ، فرانسه دارای 17 ،روسیه دارای 116 ، ترکیه دارای 11 و عربستان و قطر و کویت هر یک دارای 2 فروند کشتی تحقیقاتی هستند.

نیاز به کشتی های تحقیقاتی امروز در عرصه علوم وفنون دریایی یک ضرورت غیر قابل انکار به شمار می رود . در حال حاضر کشور هایی که به آب های آزاد جهان راه دارند و مایلند در حوزه اقیانوس شناسی پیشرفت کنند، به کشتی یا کشتی های تحقیقاتی با ابعاد مختلف مجهز هستند و این موضوع سبب شده است در عرصه علوم وفنون دریایی به پیشرفت های خوبی نیز دست یابند . کشتی های تحقیقاتی فعلا جایگزینی ندارد چون ما هنوز به فناوری هایی دست پیدا نکرده ایم که بتوانیم همه اطلاعات را به صورت خودکار از طریق دستگاه ها وتجهیزاتی که در آب رها می شود ویا از طریق ماهواره به دست بیاوریم، بنابراین هنوز هم به کشتی های تحقیقاتی نیاز داریم . کشتی تحقیقاتی از جمله مهم ترین ابزارهای اقیانوس شناسی نوین است و ساخت این ابزار مهم نشانه پیشرفت واقتدار علمی یک کشوراست و با ساخت این کشتی تحقیقاتی، ایران وارد عرصه های بین المللی در بخش دریاها و اقیانوس ها می شود. به نحوی که امروز انجام هرگونه فعالیت تحقیقاتی در عرصه آب ها اعم از نمونه برداری از آب های دریا واقیانوس برای انجام آزمایش های فیزیکی وشیمیایی و آنالیز آب ،نصب دستگاه های جریان سنج وموج نگاردر کف دریا و عمق یابی دریاها واقیانوس ها نیازمندوجود کشتی های تحقیقاتی مجهز است که می تواند امکان انجام تحقیقات در عرصه دریا را به موازات کشور های پیشرفته برای ما فراهم کند. ایران از حدود 20 سال پیش وارد عرصه تحقیقات دریایی و اقیانوسی شده ، در حالی که کشورهایی مانند آمریکا، چین، انگلستان، فرانسه، هند ، استرالیا و آفریقای جنوبی حدود 100 سال است که در این زمینه فعالیت می کنند و این شرایط ایجاب می کند،به ابزار هایی دسترسی داشته باشیم که فاصله ما را درزمینه تحقیقات علوم دریایی با کشورهای پیشرفته کاهش دهد . یکی از این ابزار ها برخورداری کشور از شناور و به عبارت دیگر شناور های تحقیقاتی اقیانوس شناسی است . علاوه براین در دنیای امروز اگر بخواهیم آینده نگر باشیم و همچنین برای تحقق اقتصاد مقاومتی مورد نظر مقام معظم رهبری، لازم است بخشی از درآمد کشور، دریا محور باشد تا موجب تقویت معیشت مردم، درآمد ساحل نشینان، شناخت بیشتر از محیط و مخاطرات دریایی و اقیانوسی ،کشف گونه های جدید گیاهی و جانوری دریایی ، شناخت معادن کف دریا، پیشرفت صنایع دارویی دریایی و کمک به مجموعه دفاعی کشور شود.

پارسا –اقیانوس پیمای تحقیقاتی ایران، شهریور امسال برای انجام ماموریت های پیش بینی شده اقیانوس شناسی به بهره برداری می رسد. دکتر عباس نوبختی عضو هیئت علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی و مجری طرح اقیانوس پیمای تحقیقاتی ایران در گفت و گو با خراسان درباره آخرین وضعیت این اقیانوس پیمای تحقیقاتی گفت : با توجه به ناهماهنگی هایی که در رابطه با برگزاری مراسم به آب اندازی اقیانوس پیمای ایرانی ایجاد شد،در نهایت این کشتی مدتی قبل به صورت آزمایشی به آب انداخته شد ودر حال حاضر در حال انجام تست های مختلف دریایی روی آن هستیم. وی ادامه داد : شناوری که ساخته می شود، قبل از بهره برداری باید تست های مختلف را از جمله تست های بندری و دریایی طی کند که این اقیانوس پیمای تحقیقاتی در حال حاضر در مرحله تست بندر قرار دارد و پیش بینی می شود اواخر شهریور به بهره برداری برسد . وی با اشاره به ماموریت های در نظر گرفته شده، برای این کشتی تحقیقاتی تصریح کرد :نمونه برداری رسوب، تعیین غلظت وشوری، آنالیزجریان ها،بررسی دماو چگالی، شناسایی چگونگی شکل گیری معادن،شناسایی بستر دریاهابرای عملیات لوله کشی و انتقال گاز و نفت، بررسی نشت سکوهای نفتی و آنالیز گونه های بومی، از مهم ترین ماموریت هایی است که برای این کشتی تحقیقاتی در نظر گرفته شده است. وی با بیان این که کشتی تحقیقاتی ؛ ابزار کار اقیانوس شناسی است،افزود: اگر بخواهیم مزیت هایی را برای ساخت کشتی اقیانوس پیمای تحقیقاتی در نظر بگیریم ،در وهله اول باید به بحث بومی سازی این کشتی اشاره کنیم. از سوی دیگر برای پیاده سازی هرطرح توسعه ای دراطراف دریا واقیانوس ها ابتدا باید آب های خودمان را بشناسیم؛ به طور نمونه اگر بخواهیم آب های اطرافمان را آنالیز کنیم و یا آلودگی سالانه اش را اندازه بگیریم و یا دستگاهی را نصب کنیم، باید بستر شناسی کنیم ، عمق آب را بررسی کنیم و برای این کار نیازمند ابزار تحقیقاتی هستیم که مهم ترین آن یک اقیانوس پیمای تحقیقاتی مجهز است؛ به عنوان مثال درزمان جنگ برخی سکو های نفتی ما بمباران شد به دلیل آن که ابزار لازم برای سنجش آلودگی در زمان قبل وبعد از بمباران در اختیار نداشتیم نتوانستیم مقایسه ای انجام دهیم و در هیچ سازمان بین المللی شکایت کنیم.