طاهری،ادیب- تعارضی که در سالهای ابتدایی جمهوری اسلامی بین جریان اصیلِ انقلابی و جریان مخالف دیدگاههای امام و مردم رخ داد، خیلی زود در سطحی کوچک تر به صحن علنی مجلس اول شورای اسلامی کشید. اولین اصطکاک در تغییر نام مجلس از مجلس ملی به مجلس شورای اسلامی رخ داد، چالشهای فکریِ بعدی هم در انتخاب وزرا و نخست وزیر و اولین لوایح خود را نشان داد تا امام(ره) در پیامها و توصیههایی به مجلس اول، که در واقع خطاب آن به تمام مجالس در جمهوری اسلامی است، معیارهای یک مجلس انقلابی را تشریح کند.
هشدار امام نسبت به تسویه حسابهای شخصی در مجلس
مجلس اول در آستانه آغاز به کار است. امام به دولت و مجلس توصیههایی دارند: «شما که وکیل از جانب ملت هستید و عصاره فضائل ملت هستید، باید در آنجا همان معنایی که مأمور شدید از طرف ملت باید [دنبال] همان باشید. ملت، یک ملت اسلامی است و اسلام را میخواهد. شما وکیل نیستید که بروید آنجا بنشینید و حسابهایی که خودتان با هم دارید را صاف کنید. اگر یک همچین کاری بشود، این انحراف است و غصب است آن محل برای شما. شما باید معلم اخلاق باشید برای همه کشور.» همزمان با آغاز مجلس اول، شهید بهشتی در گفت و گویی، در خصوص ترکیب مجلس اول اظهارنظر کرده و میگوید: «فکر میکنم که نمایندگان محترم ملت انقلابی ایران در مجلس شورای اسلامی بتوانند اکثریت قاطعی در یک خط اصیل به وجود بیاورند، یک همچین اکثریتی به چشم میخورد. این اکثریت ممکن است هنوز شکل پیدا نکرده باشد، اما جهت گیری و خط فکری آن از همین حالا به چشم میخورد، به هر حال خیلی زود است درباره میزان توانایی مجلس اظهارنظر بکنیم. من امیدوارم مجلس و نمایندگان محترم در همین نخستین قدم بسیار مهم همانطور اقدام کنند که ملت شریف انقلابی ایران انتظار دارند.»
آغاز مجلس اول با سرود انقلابی: مجلس باید سرای ایمان باشد
مجلسی که بعد از انتخابات دو مرحلهای سالهای 58 و 59 شکل گرفته، هفتم خرداد همزمان با سالروز میلاد امام علی (ع) با سرود انقلابی گروه همخوانی آغاز میشود: «امتی که دارد/ رهبری خدابین/ کی شود اسیر/ جور جابران؟/ ملتی که دارد/ مجلسی به آیین/ میشود رها ز فتنه ستمگران/ رهبر باید مطیع یزدان باشد/ مجلس باید سرای ایمان باشد/ نجات انسان/ ز دام شیطان/ سزد که شیوه وکیلان باشد».
10 نکته امام خطاب به نمایندگان دور اول مجلس
در این مراسم اعضای شورای انقلاب و اعضای شورای نگهبان، هیئت وزیران، فرماندهان نظامی، بزرگان اقلیتهای دینی و روحانیون اهل سنت، جمعی از جانبازان و خانوادههای شهدای انقلاب، سفرای کشورهای خارجی و نمایندگان مطبوعات و رسانهها حضور دارند. بعد از گزارش مهدوی کنی سرپرست وزارت کشور، پیام امام توسط حاج احمد خمینی قرائت میشود: «اینجانب طلیعه این مجلس مبارک را به ملت بزرگ ایران و شما نمایندگان محترم تبریک عرض میکنم.» امام در این پیام 10 نکته اصلی را به نمایندگان گوشزد میکنند:
1. پیاده نمودن عدالت اسلامی: «شما دوستان محترم نماینده ملتی هستید که جز به اسلام بزرگ و عدالت الهی اسلامی فکر نمیکند و انتخاب شما برای پیاده نمودن عدالت اسلامی که در طول سلطنت ظالمانه و غاصبانه رژیم شاهنشاهی از آن محروم بودند»
2. اولویت به رسیدگی به محرومین و مستضعفین: «امید آن است که رسیدگی به حال مستضعفین و مستمندان کشور که قسمت اعظم ملت مظلوم را در بر میگیرد در راس برنامهها قرار گیرد».
3. ایستادگی در مقابل قدرتهای شیطانی: «شما منتخبین مجلس که از پشتیبانی جدی ملت عزیز برخوردارید، باید با کمال قدرت در مقابل قدرتهای شیطانی که در رژیم دست نشاندۀ سابق، حاکم بر سرنوشت ما بودند بایستید و از هیچ قدرتی غیر از قدرت خداوند قادر نهراسید».
4. جلوگیری از تصویب قوانین مخالف اسلام: «بحمدا... در مجلس، دانشمندان و علمای آشنا به احکام شرع مطهر حضور دارند و فقهای نگهبان حاضرند؛ لکن لازم است طرحهایی که در مجلس میگذرد مخالف با احکام مقدسۀ اسلام نباشد و با کمال قدرت، با پیشنهادهای مخالف با شرع مقدس که ممکن است از روی ناآگاهی و غفلت طرح شود شدیداً مخالفت نمایید، و از قلمهای مسموم و گفتار منحرفین هراسی نداشته باشید».
5. دوری از جبهه بندیهای غیراصولی و بحث در فضای آرام: «این مجلس که اولین دوره در جمهوری اسلامی است، الگویی است برای مجالس آینده؛ و هر سنت حسنه و یا سیئهای ممکن است در مجالس دیگر اثر گذارد و برای شما اجر جزیل و یا خدای نخواسته وزر و وبال به بار آورد. لازم است در مذاکرات و برخورد آرا به طور آرام و با احترام متقابل عمل شود، نه مثل دورههای رضاخان و بعد از آن و لازم است از دستهبندیها و جهتگیریهای غیر اصولی برای کوبیدن طرف مقابل جداً احتراز شود که تنها حل مسائل در محیط آرام امکانپذیر است».
6. اجتناب از تفرقه و منازعه در برابر دولت ونهادهای دیگر: «ویژگی این مجلس و محیط کشور در این دوره ایجاب میکند که مجلس و دولت هماهنگ شده تا بر مشکلات کشور فائق آیند و هیچ یک از نهادهای جمهوری اسلامی خصوصاً مجلس و رئیس جمهوری و دولت برای یکدیگر و دیگران کارشکنی نکنند و خود را به طور جدی در خدمت اسلام و کشور درآورند تا خدای متعال آنها را پشتیبانی فرماید و ندای آسمانی انسانساز وَاعْتَصِمُوا بحَبْلِ اللّه جَمیعاً وَلا تَفَرَّقوا را در نظر داشته و اطاعت نمایند، و از منازعه و تفرقه اجتناب نمایند».
7. حفظ سیاست نه شرقی و نه غربی در همه زمینهها: «سیاست «نه شرقی و نه غربی» را در تمام زمینههای داخلی و روابط خارجی حفظ کنید و کسی را که خدای نخواسته به شرق و یا به غرب گرایش دارد هدایت کنید و اگر نپذیرفت، او را منزوی نمایید و اگر در وزارتخانهها و نهادهای دیگر کشور چنین گرایشی باشد که مخالف مسیر اسلام و ملت است اول هدایت و در صورت تخلف، استیضاح نمایید که وجود چنین عناصر توطئهگر در رأس امور یا در پستهای حساس، موجب تباهی کشور خواهد شد».
8. تصویب انقلابی طرحهای عمرانی و رفاهی: «طرحها و پیشنهادهایی را که مربوط به عمران و رفاه حال ملت خصوصاً مستضعفین است انقلابی و با سرعت تصویب کنید».
9. لغو انقلابی قوانین دست و پا گیر: «در ادارات دولتی، قوانین دست و پاگیری که در مجالس غیر قانونی رژیم سابق به تصویب رسیده و موجب تعویق و یا تعطیل امور شده و میشود و جامعه را به تنگ آورده است به طور انقلابی لغو کنید، گرچه خود لغو است و به جای آنها قوانین مترقی را که رفاه ملت در آنها به بهترین وجه ملاحظه شده باشد جایگزین گردانید».
10. تأمین آسایش و رفاه اقلیتهای مذهبی: «مجلس جمهوری اسلامی همان سان که در خدمت مسلمین است و برای رفاه آنان فعالیت مینماید، برای رفاه و آسایش اقلیتهای مذهبی ـ که در اسلام احترام خاصی دارند و از قشرهای محترم کشور هستند ـ اقدام و فعالیت مینماید، و اساساً آنان با مسلمانان در صف واحد برای کشور خدمت میکنند و در صف واحد از تمام ارزشها و مآثر آن برخوردار میباشند».
امام یک توصیه ویژه و مهم هم برای اعضای شورای نگهبان دارند: «از حضرات فقهای نگهبان تقاضا میشود که در مأموریت مهم خود به هیچ وجه ملاحظۀ اشخاص و یا گروههای انحرافی را نکرده و به وظیفۀ بسیار خطیر خود قیام و اقدام نموده و نگهبانی از اسلام و احکام مترقی آن نمایند، و خدمت خود را با قدرت تمام در پیشگاه خداوند متعال و ولی مطلق او حضرت ولیاللّه اعظم امام عصر ـ عجل اللّه تعالی فرجه الشریف ـ عرضه دارند.»
آغاز به کار مجلس اول
اکنون همه چیز مهیای تشکیل نخستین جلسه مجلس شورای اسلامی است. طبق آئین نامه اولیهای که توسط شورای انقلاب تهیه شده ریاست جلسات مجلس تا انتخاب هیئت رئیسه به عهده مسنترین فرد مجلس است؛ بنابراین یدا... سحابی عهده دار اداره جلسات میشود. جلسات مجلس پشت سر هم برگزار میشود. بررسی و تصویب آئین نامه داخلی مجلس و همچنین اعتبارنامه نمایندگان فعالیت اولیه روزهای ابتدایی مجلس است.
ابراز نگرانی از کُند بودن روند فعالیتهای مجلس
بیش از یک ماه از آغاز به کار مجلس گذشته است. در برخی مواقع بحثها طولانی میشود و کار کُند پیش میرود. آیت ا... خامنهای در نطقی مجلس را به سرعت عمل در کارها دعوت میکند: «با این ترتیبی که پروندهها پیش میرود و با این ترتیبی که کمیسیون تحقیق به مجلس پاسخ میدهد احتمالاً بعد از تعیین شورای نگهبان هم ما چندین پرونده اینجا خواهیم داشت و چندین اعتبارنامه. کمیسیون تحقیق بایستی در کار خودش تسریع کند.» آیت ا... خامنهای نگران نرسیدن به موقع مجلس به کارهای اصلی است: «کار اعتبارنامهها تا روز تعیین شورای نگهبان تمام شده باشد تا ما دیگر آنجا نخواهیم به اعتبارنامهها بپردازیم.
این برای مردم قابل قبول نیست. از بنده و از دهها نماینده مثل من که به بنده گفته شده سؤال میکنند و ما جواب نداریم».
حفظ نزاکت مجلس موضوع دیگری است که به آن تأکید میشود: «ما که در جلسات 2 نفره و 3 نفره و 5 نفره صبر میکنیم تا حرف طرف تمام بشود بعد حرف بزنیم در این جلسه 200 نفره چطور این وظیفه را برای خودمان لازم ندانیم؟ مگر احساس نمیکنیم که حرف توی حرف زدن وقت مجلس را میگیرد و مگر نمیتوانیم بر خودمان فائق بیاییم که حرفمان را نزنیم، این احساس شخصی را در خودمان بُکُشیم به قیمت حفظ وقت مجلس. نزاکت مجلس باید حفظ شود». آیت ا... خامنهای نماینده اولین مجلس شورای اسلامی، تأکید میکند که حرفهای نمایندگان درباره اعتبارنامهها باید براساس علم باشد: «در مورد اعتبارنامهها آنچه گفته میشود از طرف برادران حرفهایی باشد عن علمٍ (براساس علم) نه عن حدسٍ (براساس حدس) و نه عن احساسٍ (براساس احساس)».
نطق روحانی درباره لزوم پاکسازی در ارتش و واکنش چمران
چند روزی است که کودتای شبکه نقاب معروف به کودتای پادگان شهید نوژه کشف و خنثی شده است. در این کودتا قرار بود چند هواپیمای جنگنده با پرواز از فرودگاه شهید نوژه در همدان مراکز حساس کشور از جمله منزل امام در جماران را بمباران کنند. با لو رفتن این عملیات تعدادی از افسران ارتش دستگیر میشوند. خبر میرسد جبهه ملی و برخی از اعضای آن در این کودتای نافرجام دست داشته اند. 24 تیر جمعی از نمایندگان با طرح مسائلی در ارتباط با کودتا خواستار برخورد با توطئه گران و پاکسازی وسیع در ارتش میشوند. حسن روحانی در نطقی در مجلس میگوید: «بارها پیشنهاد شده به مسئولان که نیروهای مخصوص را منحل اعلام کنند و اینها خطرناک هستند، متأسفانه توجه نشد و در این کودتا هم نقش عظیم را آنها داشتند. البته در میان آنها افراد صالح هم وجود دارند که آنها باید بمانند.» مصطفی چمران به بخشهایی از این سخنان اعتراض میکند: «همان کسانی که این توطئه را کشف کردند در داخل ارتش بودند، همان انجمنهای اسلامی و مسئولین دیگر که از دوماه پیش این موضوع را تحت مراقب قرار دادند، آنها هم جزو پرسنل ارتش بودند و خارج از ارتش نبودند؛ کمیتهها و پاسداران و... خیلی کمک کردند و به خصوص در درگیری توطئه گران در روزهای آخر فداکاری زیادی از خودشان نشان دادند ولی از 2 ماه قبل این توطئهها تحت مراقبت و بررسی بوده است و همین دوستان مؤمن ما در داخل ارتش به شدت از آنها مراقبت میکردند؛ بنابراین کوبیدن ارتش به طور کلی عمل صحیحی نیست و عملی است که استعمار میخواهد.»
انتخاب 6 حقوقدان مجلس؛ اولین دستور کار مهم مجلس
26 تیر 1359 مجلس درباره حقوقدانانی که شورای عالی قضایی پیشنهاد داده، تصمیم گیری میکند. از میان 12 حقوقدان، مجلس باید به 6 نفر رأی اعتماد بدهد تا شورای نگهبان تکمیل شود و مجلس بتواند طبق قانون اساسی کار خود را آغاز کند. این افراد عبارت اند از؛ مهدی هادوی، حسین مهرپور، علی آراد، گودرز افتخار جهرمی، محسن هادوی، محمد صالحی.
آیت ا... جنتی: شورای نگهبان وظیفهای را که بین خود و خدا دارد، به بهترین نحو عمل خواهد کرد
29 تیر 1359 با انتخاب این اعضا مجلس رسماً اعتبار مییابد. در این جلسه آیت ا... جنتی، از فقهای شورای نگهبان نیز سخنرانی میکند: «ما امیدواریم که ان شاء ا... همانطوری که رضای خداست، عمل شود و مقررات مجلس از حدود کتاب و سنت و از حدود قانون اساسی تجاوز نکند که به خواست خدا نمیکند. چنانچه احیاناً غفلتی شد شورای نگهبان آمادگی کامل دارد که آن وظیفهای که بین خود و خدا دارد و آن مسئولیت سنگینی که از جانب خداوند و از جانب امام بر عهده دارد، به بهترین وجه ایفا کند.»...ادامه دارد