آرمان محقق نشده گذار از کشاورزی معیشتی به کشاورزی اقتصادی
نویسنده : سید محمود معلمی Smm20385@yahoo.co.uk
یکی از اهداف اعلام شده وزارت جهاد کشاورزی در 20 سال گذشته تبدیل کشاورزی معیشتی به کشاورزی اقتصادی است و وزرای کشاورزی در دولت های قبلی و دولت فعلی همواره تاکید داشته اند که راه برون رفت از کشاورزی معیشتی که کشاورزی را غیرقابل توجیه کرده، "تولید محصول محور و صادرات نگر" در بخش کشاورزی است.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی ایران نیز بر این باور است که "میانگین درآمد کشاورزان ایران 60 درصد درآمد قشر متوسط جامعه است که این نشان می دهد کشاورزان عملا نزدیک به خط فقر یا زیر آن قرار دارند"."علی معلم" برون رفت از اقتصادی نبودن کشاورزی را " کشاورزی محصول محور" دانست و افزود : باید بر اساس محصولات و مزیت های هر استان سیاستگذاری کنیم اما متاسفانه این نوع برنامه ریزی هنوز اجرایی نشده و کشاورزان عملا در زمینه تولید محصولات راهنمایی نمی شوند.
وی همچنین با انتقاد از نوسان در سیاستگذاری ها گفت : این نوسان باعث شده که مثلا یک هفته صادرات تخم مرغ آزاد شود و هفته دیگر ممنوع و این موجب می شود که کشاورزان نتوانند به درستی برای تولید خود برنامه ریزی کنند.
اهداف محقق نشده کشاورزی مقاومتی
"کشاورزی مقاومتی " برنامه ای بلند مدت در سیاستگذاری کلان وزارت خانه های اقتصادی با محوریت وزارت جهاد کشاورزی است.
در این برنامه مقرر شده که بر اساس توانمندی هر منطقه یا استان در کشور الگوی کشت تعریف شود تا محصول با کمترین قیمت تمام شده به دست آمده و تولید دارای توجیه اقتصادی باشد.در کلان پروژه کشاورزی مقاومتی تولید محصولات ویژه و محصول صادرات محور پیش بینی شده و برنامه ریز بازگشت ارزش افزوده محصول را برای تولیدکننده ( کشاورز) طراحی کرده است.
اجلالی مشاور وزیر جهاد کشاورزی درباره هدف نهایی "کشاورزی مقاومتی " می گوید: به شکل سنتی و البته تجارب پیشینیان، مناطق شمالی کشور برای شالیکاری و تولید برنج و مرکبات، مناطق مرکزی و جنوب غربی برای تولید غلات و گندم و جو ، استان های جنوب شرقی نظیر کرمان و سیستان و بلوچستان و جیرفت مناسب تولید پسته ، استان (های) خراسان برای تولید زعفران و محصولات باغی و برخی استان های مرکزی در نیمه شمالی کشور نظیر مازندران و منطقه مغان برای تولیدات دامی و لبنی مناسب تشخیص داده شده و کشاورزان این مناطق تولیدات خود را بر اساس شرایط جغرافیایی و ژئوپلیتیکی انجام داده اند و عملا الگوی کشت را اجرا کرده اند.
مشاور وزیر جهاد کشاورزی زیربنای برنامه کشاورزی مقاومتی را الگوی کشت اجرا شده در قرن های متمادی دانسته و ادامه می دهد: باید اعتراف کنم که کشاورزان بهترین برنامه ریز تولید هستند و در برنامه کشاورزی مقاومتی سعی شده که تجربه سنتی را با دانش نوین کشاورزی تلفیق کرده و سطح کمی و کیفی تولید را بالا ببریم.
اجلالی با تاکید بر لزوم اجرای الگوی کشت منطقه ای افزود: الگوی کشت منطقه ای یک تجربه موفق جهانی است لذا در کشورهای آمریکای جنوبی تولید شکر و گوشت، در کشورهای آسیای جنوب شرقی تولید برنج و ماهی، در برخی کشورهای اروپای مرکزی تولید محدود گل، در آمریکای شمالی گندم و ذرت کشت غالب بوده و نقشه جهانی تولیدات کشاورزی بر اساس کشت سنتی غالب این مناطق طراحی شده و اجرای موفقی نیز دارند و همین الگو در مقیاس کشورها نیز اجرا شده و بسته به نوع اقلیم هر کشور محصول متناسب با شرایط آب و هوایی و بافت خاک و اراضی زراعی، تولیدات را برنامه ریزی می کنند و ما نیز می توانیم این برنامه را در قالب کشاورزی مقاومتی طراحی و اجرا کنیم و به نظر من در سال جاری که سال «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» نامگذاری شده بهترین فرصت برای برنامه ریزان فراهم شده که با اجرای علمی کشاورزی منطقه ای و کشاورزی اقتصاد محور ، گام بلند دیگری برای محور استقلال کشور برداریم و از کشاورزی سنتی به کشاورزی اقتصادی گذار کنیم.
نگاهی به درآمد کشاورزان
اظهارات "علی معلم" رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ، صنایع و معادن ایران مبنی بر "زیر خط فقر" بودن کشاورزان واقعیت انکارناپذیری است که آمارها و میزان درآمد کشاورزان آن را تایید می کند.
بررسی ها نشان می دهد که ارقام به دست آمده از میزان درآمد کشاورزان بسیار بیشتر از ارقام ذکر شده درجدول درآمد عمومی کشاورزان است .
کارشناس مسئول طرح و برنامه معاونت اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی "سنتی بودن" تولید را چالش اصلی کشاورزی دانسته و به خراسان گفت: واقعیت تلخی است که سطح سواد کشاورزان بسیار پایین تر از متوسط سطح سواد عمومی است و به نظر من این عامل موجب شده که بخشی از سرمایه های ملی نظیر آب و خاک در جریان تولید نابود شود و به جای اینکه از هر هکتار گندم بیش از 6 تن برداشت کنیم تنها 4 تن گندم برداشت می کنیم و به جای اینکه از هر هکتار زعفران میزان 13 کیلو زعفران استحصال شود اکنون کمتر از 4 کیلو زعفران را کشاورز تولید می کند لذا دانش کشاورزی باید به کمک کشاورزان آمده و تولید اقتصادی را در عرصه های تولید اجرایی کنیم .
منوچهری ادامه داد: "کشاورزی اقتصادی" آرمان بلند سیاستگذاری تولید است که البته اجرای آن بسیار سخت و دشوار است و نیاز به ورود دانشگاه و صنعت به عرصه های کشاورزی است تا از یک سو منابع تولید نظیر آب و خاک مورد استفاده صحیح قرار بگیرد و از سوی دیگر نوع محصول به گونه ای انتخاب و تولید شود که منبع درآمد کشاورز محسوب شود نه اینکه صرفا معیشت کشاورز را تامین کند و این هدف بلند مدت که قابل دسترسی نیز هست در اقتصاد مقاومتی و کشاورزی مقاومتی تحقق پذیر است .به نظر می رسد که هدف بلند عبور از کشاورزی معیشتی به کشاورزی اقتصادی که سطح درآمد تولیدکنندگان زراعی را به سطح درآمد عمومی کشور نزدیک می کند ، قابل اجرا بوده و تولیدکنندگان با تولید درآمد زا و محصول محور، می توانند سطح درآمد ملی از کشاورزی را بالا برده و بادرآمد زایی ارزی محصولات صادرات محور، ارزش افزوده کشاورزی را به اقتصاد ملی بازگردانند .