شیری- خراسان شمالی با دارا بودن مواد معدنی فلزی و غیرفلزی بوکسیت، کلسیت، باریت، مرمریت، مرمر، سنگ آهن، گچ و آهک، می تواند جایگاه مناسبی در اقتصاد معدنی کشور داشته باشد، اما نبود صنایع فراوری، کمبود نیروی متخصص و نبود سرمایه گذاری مناسب، خام فروشی و خروج ارزش افزوده محصولات معدنی از استان را موجب شده است که اگر این معضل همچنان ادامه داشته باشد، در آینده ای نه چندان دور، جایگاه معدنکاران در اقتصاد استان، متزلزل خواهد شد.یکی از معدنکاران با بیان این که خراسان شمالی سرشار از کانی و معادن زیادی است، می گوید: با توجه به وضعیت اقتصادی ضعیفی که در زمان تحریم ها برای کشور ایجاد شد، در سطح کانی ها اقدام خاصی صورت نگرفت، در حالی که متخصصان، نیروی کار و بازار مناسبی هم در استان وجود دارد.«اعلمی پور» می افزاید: می توانیم با یک فرایندکاری مناسب و تجدیدنظر دولت، در این قسمت نتایج خوبی بگیریم به شرطی که حمایت های لازم در بخش فراوری معادن و نیروهای متخصص انجام شود.
وی با اشاره به این که خراسان شمالی، حتی ذخایر نفت و گاز بسیار سرشاری دارد اظهارمی دارد: در مناطق مرزی، نفت و گاز و در مناطق شمالی فلزات و مس شناسایی شده است که اگر گام هایی در این راستا برداشته شود، می توانیم این ظرفیت ها را به مرحله بهره برداری برسانیم.
وی اضافه می کند: ظرفیت های معدن استان به قدری زیاد است که اگر تمام آن ها شناسایی و بهره برداری شود، در زمینه اشتغال و به کارگیری نیروی کار مشکلی نخواهیم داشت.
وی اضافه می کند: با استخراج هر معدن، حداقل برای 150 نفر در استان اشتغال زایی می شود، این در حالی است که هنوز هم یک سری از معادن گمنام مانده اند.
وی تمایل به کارهای واسطه ای و زودبازده را یکی از معضلات موجود می داند و خاطرنشان می کند: از آن جایی که معادن از جمله کارهای دیربازده است، توجه به این بخش کمرنگ تر شده، در حالی که اگر این معادن به مرحله بهره برداری برسد، علاوه بر اشتغال زایی، صرفه اقتصادی بالایی نیز خواهد داشت.
به گفته وی، با این که تنها حدود 30 درصد از معادن استان بهره برداری می شود، هنوز فراوری این محصولات در استان انجام نمی شود و مواد معدنی به شکل خام از استان خارج می شود، در حالی که با ایجاد بستر مناسب در راستای توسعه معادن، می توان ارزش افزوده زیادی را برای استان ایجاد کرد.
وی حمایت از تولیدکنندگان و تجدیدنظر خاص در این بخش را خواستار می شود و می افزاید: با حمایت از این بخش می توانیم از دالان تاریکی که برای اقتصاد به وجود آمده است خارج شده و به مرحله ای از اقتصاد که مدنظر مسئولان است، دست یابیم.
یکی دیگر از معدنکاران که فراوری محصولات معدنی را در ایجاد اشتغال، سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی استان مؤثر می داند، می گوید: با این که مواد معدنی، تأمین کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع کشور است و نقش موثری در خودکفایی صنعتی و حفظ ارزش افزوده دارد، اما عمده این تولیدات بدون فراوری با ارزش افزوده بسیار ناچیزی از استان خارج می شود.
وی حمایت های دولتی را از نیازهای توسعه سرمایه گذاری در صنایع معدنی ذکر و عنوان می کند: در حال حاضر ظرفیت ها و قابلیت های معدنی استان به دلیل نبود زیرساخت ها، به طورکامل مورد استفاده قرار نگرفته است.وی خاطرنشان می کند: هنوز فراوری و ارزش افزوده محصولات معدنی در خراسان شمالی با وجود ظرفیت های بالای مواد معدنی این استان، در حد صفر است.
وی با اشاره به این که وثیقه های بانکی از جمله چالش های سرمایه گذاران است، نبود ارزیاب و کارشناس تخصصی معدن در بانک ها را عامل نپذیرفتن معادن به عنوان وثیقه بانکی برمی شمرد و ادامه می دهد: برطرف شدن چالش موجود، زمینه ورود معدنکاران به ایجاد صنایع فراوری را هموار می کند.
«علیداد» یکی دیگر از معدن کاران که 8 سال در بخش معدنی و فلزی از اکتشاف تا استخراج فعالیت کرده است، در این باره می گوید: اکتشاف معادن استان با سازمان زمین شناسی شرق کشور است که در استان ما هیچ کار اکتشافی انجام نشده است و به تازگی دفتر کار در استان ایجاد کرده اند.
وی با بیان این که معادن موجود در استان، همان هایی است که مردم عادی آن ها را کشف کرده اند، می افزاید: شناسایی ژئوشیمی و ژئوفیزیک در منطقه انجام نشده، به همین دلیل معادن با ارزشی همچون مس و طلا هنوز در خراسان شمالی شناسایی نشده است.وی بیان می کند: تعیین حق الارض از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت عامل بی رغبتی سرمایه گذاران در این بخش است.
وی نبود کارخانه های فراوری و سرمایه گذاری را از جمله مشکلات در این بخش ذکر می کند و ادامه می دهد: دولت به جای حمایت از اکتشاف، برای هر هکتار 2.5 میلیون تومان حق اکتشاف دریافت می کند.وی کمبود نقدینگی و سخت گیری های بانکی، منابع طبیعی و مالیات را از دیگر مشکلات در این بخش می داند و عنوان می کند: اگرچه با داشتن سرمایه در گردش و تأمین منابع مالی می توانیم با خرید دستگاه های نو ،اکتشاف بیشتری داشته باشیم، اما هنوز هیچ کارخانه فراوری در استان نداریم و با این که تمام ماشین آلات فرسوده است، به دلیل نبود نقدینگی، هنوز تکنولوژی را به بخش معدن نبرده ایم.
یک کارشناس اقتصادی با اشاره به خروج بوکسیت از استان می گوید: با این که خراسان شمالی، بزرگترین معدن تولید کننده آلومینا را دارد، کارخانه های تولید آلومینیوم و شمش آلومینیوم در دیگر استان ها فعالیت می کند.
وی که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش ندارد، می افزاید: هر گونه ظرفیتی در هر منطقه ای، برای این که ارزش افزوده داشته باشد، باید صنایع تبدیلی و فراوری آن نیز در همان منطقه ایجاد شود، اما این در حالی است که خراسان شمالی با وجود ظرفیت های بالا در بخش های مختلف از جمله معدن، از صنایع فراوری برخوردار نیست و ارزش افزوده آن از استان خارج می شود.
در همین رابطه رئیس اداره صنعت و معدن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی، با بیان این که عمده معادن استان سنگ های تزئینی از نوع مرمر و عمده سنگ های مرمر هم از نوع صادراتی هستند، می گوید: مرمریت ها هنوز به مرحله استخراج نرسیده اند و فراوری هم نمی شوند، بنابراین در این مرحله نمی توان فراوری را در اولویت برنامه ها قرار داد.«قلی پور» با اشاره به این که عمده ماده معدنی استان، مصالح ساختمانی است، می افزاید: از آن جایی که ساخت و ساز با رکود مواجه است و معادن در این بخش را هم درگیر کرده است، در حال حاضر معادن موجود با ظرفیت پایین فعالیت می کنند و سرمایه گذاران هم با مشاهده این گونه مشکلات، تمایلی به سرمایه گذاری در این بخش ندارند.وی میزان اشتغال در بخش معدن را هزار و 333 نفر ذکر و اضافه می کند: در حال حاضر از 186 معدن در استان، 112 معدن فعال و 72 معدن غیرفعال است و اگر شناسایی انجام شود، آمار معادن استان بسیار بیشتر خواهد بود.به گفته وی، اکنون عمده معادنی که سطحی و ماکروسکوپی بوده و به طور چشمی پی جویی می شد، را کشف کرده اند و سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور انجام ژئوفیزیک هوایی را در برنامه خود قرار داده است که تا عمق 80 متری مواد معدنی را شناسایی می کند.وی اظهارمی دارد: با توجه به این که کارخانه های صنعتی لوله گستر و صنایع پایین دستی آن دراستان وجود دارد، با انجام امور شناسایی، معادن و اشتغال زیادی در استان ایجاد خواهد شد.وی با بیان این که هنوز استخراج سنگ های معدنی مرمریت، انجام نشده است، اظهارمی دارد: از آن جایی که هنوز این سنگ ها به بازار ارائه نشده تا مزایای آن از نظر بازاریابی مشخص شود، سرمایه گذاری در این بخش به منظور فراوری نیز انجام نمی شود.به گفته وی، در حال حاضر یک سرمایه گذار فراوری در اسفراین به دنبال طرح توسعه ای است و یکی هم در جاجرم فراوری انجام می دهد، بنابراین اگر یک کارخانه فراوری دیگر هم در استان راه اندازی شود، جوابگو خواهد بود.وی کارخانه سیمان، بتن آماده و اکسیت را از جمله صنایع فراوری در استان می داند و خاطرنشان می کند: برای سنگ تزئینی یک کارخانه فراوری داریم و یکی دیگر هم نیاز است که داشته باشیم، اما یک فراوری دیگر که مهم است و باید برای استان داشته باشیم، فراوری پودر میکرونیزه است که برای آهک و کلسیت ضرورت دارد.«قلی پور» اضافه می کند: در حال حاضر مواد معدنی باریت به شکل خام از استان خارج و پس از فراوری در گرگان، صادر می شود.وی با بیان این که نیمی از استان، متمرکز از 2 نوع ماده معدنی کلسیت و باریت است، می افزاید: از آن جایی که منطقه مانه و سملقان کلسیت و راز و جرگلان باریت فراوانی دارد، وجود پودر میکرونیزه ضروری است.«قلی پور» تصریح می کند: حدود 13-12 درصد مواد معدنی استان در کارخانه سیمان مانه و سملقان غیرفعال است، در حالی که 70 درصد صنایع آن پیشرفت فیزیکی دارد.وی اضافه می کند: مانه و سملقان از لحاظ فراوری ضعیف است که اگر تقویت شود، آمار مواد معدنی صادراتی و اشتغال زایی در استان افزایش می یابد.