گروه بین الملل-چه گوارا در نامه خداحافظی اش به فیدل کاسترو می نویسد:" دراین لحظه خاطرات زیادی به سراغم می آید ، مثلاً خاطرم هست زمانی که تو را در خانه ماریو آنتونیو ملاقات کردم ، وقتی پیشنهاد کردی که به گروه ملحق شوم برای تدارک امور، دردسرهای زیادی پیدا کردم . یک روزاز ما پرسیدند که درصورت مرگ شما به چه کسی باید اطلاع دهیم ، اول ازاین مطلب خیلی ناراحت شدیم اما بعد متوجه شدیم که بالاخره این حقیقتی است که باید قبول کنیم ، در انقلاب انسان یا پیروز می شود یا می میرد و خیلی از رفقا هم دراین راه جان دادند."فیدل کاسترو رئیس جمهوری پیشین کوبا دیروز در نود سالگی درگذشت. او سیزده اوت ۱۹۲۶ به دنیا آمده بود. فیدل کاسترو حدود پنجاه سال در قدرت بود (از اول ژانویه ۱۹۵۹ تا فوریه ۲۰۰۸ که قدرت را به برادرش رائول واگذار کرد). با وجود اینکه بعد از فروپاشی نظام های کمونیستی در اتحاد شوروی و بلوک شرق، کوبا با دشواریهای اقتصادی زیادی روبه رو بود، اما کاسترو طوری عمل کرد که همواره کنترل این جزیره دریای کارائیب را در دست داشته باشد. ریش، سیگار، لباس نظامی سبز زیتونی. اینها تصاویر ماندگار اواخر قرن بیستم هستند. اینها علایم مشخصه فردی است که در میان رهبران کمونیست جهان طولانی ترین حکومت را داشته است؛ مردی که اولین حکومت مارکسیست- لنینیستی جهان را در نیمکره غربی و درست در زیر دماغ آمریکایی ها برقرار کرد و بیشتر از همه رهبران اتحاد شوروی - که حامیان اصلی او بودند - بر سر کار ماند.
کاسترو؛ فرزند سرمایهدار اسپانیایی
فیدل کاسترو ۱۳ اوت سال ۱۹۲۶ در شهر بیران واقع در استان اورینته کوبا به دنیا آمد. خانواده او از مهاجران اسپانیایی تباری بودند که در کوبا از طریق کشاورزی و خرید زمین به ثروت هنگفتی دست پیدا کردند.پدر فیدل کاسترو، آنگل کاسترو آرگیز( متولد 1875 – مرگ 1956) در شهر لنکرا واقع در استان لوگو در شمال غرب اسپانیا به دنیا آمد و در سن 17 سالگی به عنوان سرباز ارتش اسپانیا در جریان جنگ دوم استقلال کوبا، به بندر هاوانا در آمریکای لاتین اعزام شد. پس از شکست ارتش اسپانیا، پدر فیدل کاسترو به اسپانیا بازگشت، اما مجددا در سال 1905 به بندر هاوانا در کوبا مهاجرت کرد و در آن شهر به عنوان کارگر شرکت آمریکایی یونایتد فروت، که در زمینه تولید و فروش محصولات کشاورزی استوایی فعالیت میکرد، استخدام شد.پس از چند سال آنگل کاسترو، به سازماندهی کارگران اخراجی و ناراضی از شرکت آمریکایی یونایتد فروت و یک شرکت کوبایی تولید شکر پرداخت و اقدام به تاسیس مزارع گسترده تولید چوب و شکر کرد. فیدل کاسترو در شرح زندگی پدر خود گفته است که شرکت کشاورزی پدر وی در زمان فعالیت با 11 هزار هکتار زمین کشاورزی و 300 نفر کشاورز، یکی از شرکتهای بزرگ تولید محصولات کشاورزی در کوبا به شمار میرفت.
فرماندهی موفق ترین مبارزات چریکی تاریخ
ولی او به همه این ها پشت کرد و برای سرنگونی حکومت فلوخنسیو باتیستا نقشه کشید. در سال ۱۹۵۳ به خاطر نقشش در یک کودتای نافرجام به زندان افتاد. بعد از آزادی از زندان به مکزیک رفت و سپس به همراه حدود صد نفر از یارانش با قایق به کوبا بازگشت. بیشتر آنها به محض پهلو گرفتن قایق دستگیر و یا کشته شدند. فقط حدود ده نفر از آنها موفق به فرار شدند و به تپه ها پناه بردند تا یکی از موفق ترین مبارزات چریکی تاریخ را آغاز کنند. کمتر از دو سال بعد و پس از شکست و فرار باتیستا، او و یاران پیروزمندش به سوی هاوانا سرازیر شدند. آلبرتو لئون یکی از کسانی بود که در کوهستان به کاسترو پیوسته بود و هنگامی که اهالی هاوانا برای خوشامدگویی به آنها از خانه هایشان بیرون آمده بودند، همراه او بود. او در مورد آن لحظه میگوید "ناقوس همه کلیساها به صدا در آمده بود. لحظه فوق االعاده ای بود - آزادی کامل، در آن لحظه خیلی احساساتی شده بودیم، لحظه بی مانندی بود."
رویارویی با آمریکا
پس از آن که دولت کاسترو اموال و دارایی های آمریکایی ها در کوبا را مصادره کرد، روابط با آمریکا از قبل هم بدتر شد و در آوریل ۱۹۶۱ آمریکا از اقدامی فاجعه بار پشتیبانی کرد که در آن جمعی از تبعیدیان کوبایی قصد داشتند به کشورشان حمله کنند. واقعه "خلیج خوک ها" به ابزار تبلیغاتی کاسترو بدل شد. بعد از آن در اکتبر ۱۹۶۲ کوبا به مرکز بحرانی تبدیل شد که جهان را بیشتر از هر زمان دیگری در آستانه جنگ اتمی قرار داد. جان اف کندی، رئیس جمهور وقت آمریکا به جهانیان اعلام کرد که هواپیماهای جاسوسی این کشور از چیزی عکس گرفته اند که به نظر می رسد پایگاه های موشک های اتمی اتحاد شوروی در کوبا باشد. کندی گفت: "شواهد غیر قابل انکاری به دست آمده که بر مبنای آن مشخص شده تعدادی پایگاه موشک های تهاجمی در آن جزیره منزوی در دست احداث است. هدف از ساخت این پایگاه ها نمی تواند چیزی جز ایجاد توانایی حمله اتمی به نیمکره غربی باشد."در روزهای پر تنش بعد از آن، اول مسکو بود که عقب نشست و موشک هایش را از کوبا خارج کرد، و در ازای آن آمریکا پنهانی قول داد سلاح هایش را از ترکیه بیرون ببرد.
ناکامی سیا در ترور کاسترو
کاسترو در آمار خیره کننده ای بیش از 600 بار از توطئه ها و نقشه های ترور عجیب مانند استفاده از قارچ های سمی جان سالم به در برد. ولی کاسترو همچنان به انتقاداتش از آمریکا ادامه داد و به نحو بی سابقه ای آمریکا را از خود عصبانی کرد. این مسئله اقدامات مکرر و بعضا عجیب سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) برای قتل کاسترو و توطئه برای سرنگونی حکومت او را به دنبال داشت. یک بار طرحی برای کار گذاشتن مواد منفجره در سیگارهای برگ او مطرح شد و بعد از آن هم اقدام تعجب برانگیزتری در نظر گرفته شد که یک کارمند سابق سیا آن را چنین شرح می دهد: "ایده فوق العاده ای بود. اگر می توانستیم پودری را به او برسانیم و او از آن به ریشش می زد، ریشش می ریخت و کوبایی ها از خنده غش می کردند و او مورد تمسخر واقع می شد! همین نشان میدهد که ما تا چه حد مستأصل بودیم."
تحصیل و بهداشت رایگان
از مهم ترین اقدامات کاسترو پس از به دست گرفتن قدرت رایگان کردن تحصیل و بهداشت برای تمام مردم بود که همچنان به رغم فشارهای تحریمی شدید آمریکا علیه این کشور و اوضاع بد اقتصادی آن این بخش از نکات مثبت کارنامه کاسترو است.
کناره گیری از قدرت
در 31 ژوئیه سال 2006 فیدل کاسترو به دلیل انجام یک عمل جراحی در روده بزرگ قدرت را به طور موقت به برادرش رائول کاسترو واگذار کرد. این اولین باری بود که کاسترو قدرت را موقتا به فرد دیگری انتقال میداد. سرانجام فیدل کاسترو که به مدت 49سال قدرت را در کوبا در دست داشت در تاریخ 17 فوریه 2008 از تلاش برای تصدی یک دوره ریاست جمهوری جدید در کشورش منصرف شد و برادر 76 سالهاش رائول کاسترو در تاریخ 24 فوریه 2008جانشین وی شد. او در سال ۲۰۱۱ از آخرین سمت رسمی خود یعنی دبیرکلی حزب کمونیست استعفا داد و از آن جا که بر اساس قانون اساسی مصوب سال 1976 میلادی دبیرکل حزب، رهبری حکومت را در دست دارد، در حال حاضر رهبری کوبا برعهده رائول، برادر فیدل کاسترو است.
در حال حاضر رائول کاسترو 84 ساله؛ هم به عنوان رئیس جمهور و هم دبیر اول حزب کمونیست کوبا قدرت نخست کوبا به شمار میرود.فیدل کاسترو پس از کنارهگیری از قدرت به ندرت در انظار عمومی و عرصه سیاسی حاضر شد. او تنها هر از چند گاهی برای روزنامه دولتی کوبا، یادداشت مینوشت و یادداشتهای او همواره مخاطبان داخلی و خارجی بسیاری داشت. یکی از یادداشتهای جالب او سه سال پیش از مرگش بود و در آن یادداشت که در روزنامه حزب کمونیست کوبا منتشر شد، از آمریکا و کره شمالی خواست از رویارویی نظامی دوری کنند.
کاسترو در آن زمان برخلاف موضعگیریهای آتشین و به شدت ضد آمریکایی خود در دهههای گذشته، ضمن یادآوری «تعهدات» دو طرف نسبت به برقراری صلح، نوشت: اگر جنگی دربگیرد، کشتار وحشتناکی از مردم به راه می افتد (هم از شمال و هم از جنوب)... که هیچ نفعی برای طرفین ندارد. رئیس جمهور سابق کوبا در این یادداشت از کره شمالی خواست که به یاد داشته باشد، «چنین جنگی... بیش از 70درصد مردم جهان را تحت تأثیر قرار می دهد».رهبر انقلاب کوبا، هفت ماه پیش از مرگش نیز در یک سخنرانی که طولانیترین سخنرانی عمومی وی طی سالهای اخیر بود، به مسئله مرگ خود اشاره کرد.
وی در این سخنرانی گفت: به زودی من 90 ساله خواهم شد. سرنوشت من هم مثل بقیه خواهد بود. زمان مرگ برای همه ما فرا خواهد رسید اما آرمان های کمونیستی کوبا به جهان ثابت خواهند کرد که اگر با حمیت و شایستگی پیگیری شوند می توانند منافع فرهنگی و مادی را که بشریت به آن نیاز دارد به ارمغان آورد؛ ما باید برای دستیابی به آنها بدون هیچ توقفی به مبارزه ادامه دهیم. فیدل کاسترو یکی از نمادهای انقلاب کمونیستی در آمریکای لاتین به شمار میرفت. در دوران زمامداری وی در کوبا صنایع و تجارت ملیسازی شد و اصلاحات سوسیالیستی دولت در سراسر جامعه به اجرا درآمد. کاسترو همچنین دو دوره دبیر کل جنبش عدم تعهد بود. وی یکی از شخصیتهای بحثبرانگیز جهان معاصر است که جوایز مختلف بینالمللی به دست آورد. حامیانش او را قهرمان سوسیالیسم ، بشردوست و ضد امپریالیسم و کسی که توانسته استقلال کوبا را در برابر امپریالیسم آمریکا حفظ کند، میدانند. نام کاسترو هرچه بود، مترادف با آرمان چپگرایان لاتین تباری است که هیچ گاه از آرمان خود برای سرنگونی امپریالیسم غرب کوتاه نیامدند.