دکتر حداد عادل در پیش نشست همایش «علوم عقلی و تمدن نوین اسلامی» مطرح کرد
تعداد بازدید : 49
خراسان؛مهد پرورش فیلسوفان بزرگ
نویسنده : جواد نوائیان رودسری info@khorasannews.com
نخستین پیش نشست همایش «علوم عقلی و تمدن نوین اسلامی»، به همت مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد و دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، به تازگی، در سالن همایشهای دفتر تبلیغات برگزار شد. به گزارش خراسان، در این مراسم که دکتر غلامعلی حداد عادل، حجتالاسلام والمسلمین حمید پارسانیا و حجتالاسلام والمسلمین احمد واعظی، سه تن از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، سخنرانی کردند، مباحثی درباره نقش فلسفه و علوم عقلی در شکل گیری تمدن اسلامی و نیز، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، مطرح شد.
نیاز به علوم انسانی اسلامی برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی
دکتر غلامعلی حداد عادل طی سخنانی در این نشست، با اشاره به این موضوع که با فلسفه اسلامی میتوان هم در مقابل تهدیدها مقاومت کرد و هم برای پیشرفت، فرصت و فضای مناسب ایجاد کرد، گفت: فیلسوفان ایرانی، بیش از هزار سال است که در زمینه فلسفه اسلامی جهد و کوشش میکنند و در این میان، خراسان، مهد پرورش فیلسوفان بزرگ از عهد قدیم تا عهد جدید بوده است و شخصیتهایی مانند استاد شهید مرتضی مطهری و مقام معظم رهبری در آن پرورش یافتهاند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزود: فلسفه اسلامی به معنای علوم شرعی و دینی نیست و رقیب دین هم محسوب نمیشود؛ بلکه، فلسفه اسلامی، حاصل تلاش عقلی مسلمانان برای فهم عالَم است. وی تأکید کرد: میان دستاوردهای عقلی با معارف قرآنی و اهل بیت(ع)، یک نوع هماهنگی وجود دارد و اگر قرآن کریم، یکبار با طرح پرسشهای فلسفی یا توحیدی و هستیشناسانه قرائت شود، به باور جدیدی از تمدن اسلامی دست مییابیم.
دکتر حداد عادل اظهار کرد: ایران اسلامی برای دستیابی و شناخت علوم طبیعی و علوم نظری، با استفاده از روشهای غربی، مشکلی ندارد، اما برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی، به شکل گیری علوم انسانی اسلامی نیازمندیم. مشاور مقام معظم رهبری گفت: در هر علمی، فلسفهای وجود دارد و روش رسیدن به آن علم، باید مبتنی بر فلسفهای باشد که پیشتر کشف شدهاست. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: اگر یک جوان ایرانی با این تفکر آشنا شود که علوم، بر پایه علیت ساخته شدهاست، در برابر استدلال و شبهه خود، پاسخ عقلی میخواهد؛ لذا باید در پاسخ به این شبهه، یک اظهار نظر یا ابزار استدلال عقلی وجود داشته باشد و اینجاست که فلسفه اسلامی به کار میآید.
تطورات جایگاه عقل در جهان مدرن
حجتالاسلام و المسلمین حمید پارسانیا نیز در این مراسم، با موضوع « عقل در فرهنگ و تمدن اسلامی» سخنرانی کرد. این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اهمیت مشخص کردن حقیقی یا آرمانی بودن مفهوم فرهنگ اسلامی در ارائه بحث «عقل در فرهنگ و تمدن اسلامی»، به شرح ویژگیهای فرهنگ اسلامی آرمانی و فرهنگ اسلامی حقیقی پرداخت و گفت: اگر مراد ما، بررسی جایگاه عقل در فرهنگ اسلامی حقیقی باشد، باید به متون و نصوص اسلامی مراجعه کنیم. وی افزود: هنگام سخن گفتن از عقل در جهان مدرن، یک دوره ۴۰۰ ساله مد نظر ماست و در این دوره، جایگاه عقل تطوراتی داشته و تفاوتهایی در تعریف معنای عقل به وجود آمده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: نخستین ویژگی عقل مدرن که عقل روشنگری نامیده میشود، شهودستیزی و حذف مرجعیت نقل از قلمرو عقل و تفکر عقلانی است. ویژگی دیگر عقل مدرن، خارج شدن عقل از حالت سوژه محور است. این نوع عقلگرایی با فیلسوفانی مانند دکارت و اسپینوزا شکل گرفت و به تدریج نوعی «پوزیتیویسم» و «آمپریسم» بر این نوع عقلگرایی غلبه کرد.
حجتالاسلام پارسانیا گفت: اوج چنین رویکردی در «حلقه وین» نمود پیدا کرد. اعضای این حلقه مفاهیم حسی را بی معنا میدانستند. از سوی دیگر، گروهی از متفکران، به سوی نوعی «سوبژکتیویسم» و انکار نقش واقعگرایانه عقل حرکت کردند. این سوژه محور شدن عقل را میتوان در دیدگاههای کانت، تا حدودی مشاهده کرد. البته کانت، نگاه حسگرا نداشت و افق عقل را به افق حس تقلیل نمیداد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در جهان اسلام، هرگز عقل نسبت به حسگرایی، افول نکرد و عقل، عنصری محسوس برای معرفت علمی بود؛ عقل، نور باقی ماند و هیچ جریانی نپذیرفت که عقل خودبنیاد شود. وی تأکید کرد: در فرهنگ و تمدن اسلامی، عقل همواره خصلت روشنگری داشته است و همچنان دارد.
ایجاد تمدن نوین اسلامی، پاسخی به یک چالش 200 ساله
همچنین، در این نشست، حجتالاسلام والمسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی، با موضوع «جایگاه فلسفه در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت» سخنرانی کرد. وی با اشاره به چالش 200 ساله جوامع اسلامی با مدرنیته و تمدن غرب، به موضوع واکنشهای متعدد و مختلفی که مسلمانان در برابر این مسئله داشتند، پرداخت و گفت: در واکنش به مدرنیته و تمدن غربی، برخی بحث پالایش و احیای فکر دینی را پیش کشیدند؛ تعدادی به دنبال سلفیگری رفتند و عدهای نیز، اسلام مدرنشده یا لیبرال را الگوی خود دانستند. وی تأکید کرد: تلاش برای ایجاد تمدن نوین اسلامی، در واقع پاسخی به این چالش 200 ساله است. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ادامه ،به معرفی چهرههای شاخص در عرصه تمدنگرایی اسلامی که در پی باز تولید آن هستند، پرداخت و از «طه جابر» و همچنین، حضرت آیتا... خامنهای به عنوان شخصیتهایی یاد کرد که در این مسیر گامهای مؤثر فکری و عملی برداشتهاند. حجتالاسلام واعظی با اشاره به این موضوع که تمدنگرایان اسلامی، ساختن تمدن نوین اسلامی را یک پروژه میدانند، گفت: برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی، نیازمند حلقههای واسطه هستیم. به این معنا که باید چهار گام در جهت دستیابی به این مهم، برداشته شود: 1- تشکیل نظام اسلامی؛ 2- تشکیل دولت اسلامی؛ 3- تشکیل جامعه اسلامی؛ 4- تشکیل تمدن اسلامی. این عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: ما امروز نظام اسلامی داریم، اما چه کسی میتواند ادعا کند که توانستهایم دولت اسلامی را در تمام شئون آن، اعم از اجرایی، تقنینی، قضایی و ... به وجود آوریم؟ وی افزود: برای رسیدن به این مطلوب، هم به اجزای معنوی به عنوان نرمافزار و هم به اجزای مادی به عنوان سختافزار نیازمندیم و آنچه در طراحی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مورد توجه است، چیزی جز این نیست.
حجتالاسلام واعظی گفت: اگر بخواهیم اقدامی علمی در راستای ایجاد تمدن نوین اسلامی انجام دهیم، نیازمند حلقه واسطهای هستیم که الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، میتواند کمک مؤثری در این عرصه باشد. این الگو، یک «کلان نظریه» پیشرفت و تحول اجتماعی و ارائه کننده نقشهای برای برون رفت از وضع موجود و رسیدن به وضع مطلوب است.
وی تأکید کرد: تمام برنامهها در کشور، حتی تدوین سند چشمانداز، باید موافق با اجزای این سند مهم و راهبردی طراحی شود. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: این الگو، تنها الگویی آرمانگرایانه نیست، بلکه با واقعیت نیز، انطباق دارد.