گزارش مرکز پژوهش های مجلس درباره دورنمای صنعت خودروسازی جهان و درس های آن برای ایران
تعداد بازدید : 152
4 موج انقلابی درصنعت خودرو
نویسنده : محمد حقگو economic@khorasannews.com
ورود تاکسی های آنلاین به عرصه خدمات حمل و نقل، آن قدر مهم و حساسیت برانگیز بود که با وجود مخالفت های صنفی، در نهایت دولت از راه اندازی این کسب و کارها حمایت کرد و دیگر بخش ها مثل وزارت راه و همچنین سازمان امور مالیاتی مجبور شدند به آن، واکنش نشان دهند. در هر حال، تولد این شکل جدید از حمل و نقل و جابه جایی که با استفاده از ظرفیت های خالی خودروهای شخصی انجام می گیرد، به همراه تحولات فناورانه دیگر، نوید دهنده تغییرات بزرگ نه تنها در عرصه خدمات حمل و نقل بلکه در حوزه تولید خودرو است. در این راستا، مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی، به بررسی دورنمای صنعت خودرو در افق 2030 میلادی پرداخته است. این گزارش نشان می دهد که صنعت خودرو در این افق زمانی، تحت تاثیر چهار موج فناوری از جمله تغییر بازار و به وجود آمدن منابع درآمدی جدید، تغییر در رفتار و عادت های سفر، توسعه و نفوذ فناوری های پیشرفته و رقابت ها و همکاری های نوین در عرصه تولید خودرو قرار خواهد گرفت. بنابراین تدوین راهبردهای مناسب در صنعت خودرو، ورای روندهای موجود عرضه و تقاضادر کشور ما، ضروری است.
4 موج انقلابی در صنعت خودرو
تحولات صنعت خودرو که تاکنون به صورت انواع و اقسام فناوری های داخلی آن تعریف می شد، در حال درنوردیدن مرزهای جدید در این صنعت است. کارشناسان معتقدند که هم اینک چهار روند فناوری محور انقلابی در حوزه صنعت خودرو در حال شکل گیری است. روندهایی که شتاب دهنده و تقویت کننده یکدیگرند و بازیگران این صنعت برای بقای خود، ملزم به پذیرش این تحولات هستند. بر این اساس، این صنعت در دنیا تحت تاثیر تغییر بازار و به وجود آمدن منابع درآمدی جدید، تغییر در رفتار و عادت های سفر، توسعه و نفوذ فناوری های پیشرفته و رقابت ها و همکاری های نوین در عرصه تولید خودرو قرار گرفته است.
تغییر بازار و شکل گیری منابع درآمدی جدید
با این که برخی معتقدند بازار خودرو روزی اشباع خواهد شد و حتی ممکن است افول کند، نشانه های تغییر بازار و کسب درآمد در آن، بیانگر این هستند که ادعای یادشده چندان قابل اتکا نیست. در این زمینه باید به روش های جدید اشتراک گذاری سفر اشاره کرد. آمارها نشان می دهد که رانندگی با خودرو، ضمن اشتراک گذاری سفر که به کمک سرویس های تبادل داده در خودرو و روش های نوین کسب و کار صورت می گیرد، می تواند منابع درآمدی صنعت خودرو را تا 30 درصد افزایش دهد. موضوعی که به افزایش تقاضای خودرو خواهد انجامید.
در این زمینه، پیش بینی ها حاکی از آن است که در سال 2015، درآمد فروش خودرو چیزی حدود 3.5 تریلیون دلار در جهان بوده است. با این حساب، پیش بینی می شود این رقم در سال 2030 به 6.7 تریلیون دلار برسد که از این میان، 30 درصد افزایش آن، مربوط به منابع درآمدی جدید و نوظهور در این حوزه است. به عنوان مثال، توسعه خدمات مربوط به تبادل اطلاعات شامل اپلیکیشن ها، مکان یابی، به روزرسانی نرم افزار برای اشتراک گذاری و سفارش اینترنتی خودرو، افزایش هزینه تعمیرات و نگه داری ناشی از برقی شدن خودرو و گسترش فناوری خودروهای خودران را می توان از جمله این فناوری ها عنوان کرد.
نمودار زیر، رشد و تنوع منابع درآمدی در صنعت خودرو را که با به خدمت گرفتن سرویس های نوین حاصل می شود نشان می دهد.
تغییر در رفتار و عادت های سفر
در قسمت قبل به منابع جدید درآمدی که از طریق فناوری، به بالارفتن تقاضای خودرو منجر می شود اشاره شد. یک بعد دیگر از تحولات عرصه خودرو، به تغییر در رفتار و عادت های سفر بر می گردد. هم اینک پیش بینی می شود در سال 2030 از هر 10 خودروی فروخته شده، یک خودرو به منظور اشتراک گذاری سفر به فروش برسد و متعاقب آن، بازار خوبی برای این هدف ایجاد شود. در توضیح این موضوع باید گفت که برای انجام یک سفر بهینه، استفاده از روش های تلفیقی حمل و نقل توصیه می شود. با این حال، امروزه عموم کاربران از خودروهایشان برای انجام همه کارهای شخصی خود استفاده می کنند و فرقی نمیکند که تنها به محل کار رفته، یا همراه خانواده به یک سفر برون شهری بروند.
اما در آینده، این امکان وجود خواهد داشت که با انعطاف پذیری بهترین روش سفر برای یک هدف مشخص انتخاب شود. البته این امر به کمک همان فناوری های یادشده در بخش قبل خواهد بود.
موضوع دیگر در تغییر رفتار و عادت های سفر مربوط به تاثیرگذاری شکل شهرها در انتخاب نوع استفاده یا خرید خودرو است. بر این اساس، بازارهای خودرو، در مناطق مختلف، خود را با ساختار شهر، شاخص های تراکم جمعیت و توسعه و رونق اقتصادی وفق خواهند داد. پیشبینی ها نشان می دهد که در آینده نزدیک، شهرهای دارای درآمد بالا و پر جمعیت، به پایگاه خوبی برای نفوذ فناوری خودروهای خودران و خودروهای الکتریکی تبدیل خواهند شد. به دلیل این که در این شهرها، هزینه فناوری نسبت به درآمد ساکنان کم است و همچنین به احتمال زیاد، کنترل های نظارتی برای مقابله با آلودگی های خودرویی تشدید خواهد شد. از سوی دیگر، در کلان شهرها، خودروهای اشتراکی به دلایلی نظیر ترافیک سنگین، کمبود پارکینگ و نیز ازدحام جمعیت، می توانند ایجاد مزیت کنند و در نتیجه به شکل گیری کسب و کارهای جدید در این حوزه منجر شوند. حال آن که در مناطق روستایی و حومه، مالکیت خودروی شخصی، به صرفه تر خواهد بود. همه این موارد، گزینه های جدیدی برای تولید خودرو، پیش روی خودروسازان قرار می دهد.
توسعه فناوری های به کار رفته در خودرو
هم اینک فناوری های خودران و خودروهای الکتریکی، از جمله ظرفیت های بلندمدت بسیار قوی برای صنعت خودرو به شمار می آیند. بر این اساس پیش بینی میشود تا 15 درصد از خودروهای فروخته شده در سال 2030، به خودروهای تمام خودران و 50 درصد از آن ها به خودروهای با درصد بالای خودرانی اختصاص داده شود. البته تحقق این موضوع، به رفع موانع فناوری و قانونی و همچنین مسائل ایمنی و امنیتی وابسته است.با این حال، از دورنمای توسعه خودروهای برقی نباید غافل شد. هم اکنون خودروهای برقی توانسته اند به خودروهای قابل رقابت و مناسب در بازار تبدیل شوند هم چنین پیش بینی می شود میزان فروش مجموعه خودروهای برقی در سال 2030، سهم 10 تا 50 درصدی از فروش کل خودروها را به خود اختصاص دهد. چگونگی اجرای قوانین نظارتی سختگیرانه، کاهش قیمت باتری، اعطای مشوق های مالیاتی، امتیازهای ویژه در رانندگی و استفاده از پارکینگ و افزایش دسترسی به ایستگاه های شارژ میتوانند به عنوان عوامل توسعه این خودروها محسوب شوند.
رقابت ها و همکاری های نوین
دورنمای صنعت خودرو نشان می دهد که روش های نوین سفر درون شهری با پیچیدگی زیاد، بازیگران فعلی صنعت خودروسازی را به همکاری و رقابت با رقبا ملزم خواهد کرد. روابطی که تا پیش از این و در خودروسازی سنتی به دلیل نوع فعالیت، وجود نداشت.
بدین ترتیب، تغییرات مدل های سفر، ورود شرکت های فناوری اطلاعات را سبب خواهد شد. نمونه این موضوع را می توان در ورود شرکت های اپل و گوگل و نیز خودروسازان نوظهور مانند تسلا و BYD به عرصه خودروسازی دید. ورود این طیف جدید از فعالان تولید خودرو در دنیا، به مرور قطعه سازان جدیدی را وارد بازار می کند که در نتیجه، کار برای بازیگران قدیمی صنعت خودرو را سخت و سخت تر خواهد کرد. در چنین شرایطی بازیگران قدیمی تحت فشار مداوم و مستمر کاهش قیمت ها و در عین حال افزایش کارآمدی و بازدهی شرکت های نوین، احساس خطر می کنند و این شرایط، به احتمال زیاد به تغییرات اساسی در بازار در حال تکامل خودرو از جمله ایجاد همکاری های جدید در میان بازیگران این صنعت منجر می شود.این در شرایطی است که در بخش های جذاب اقتصادی خودرو که اتفاقاً بخش های کوچکی از کل زنجیره ارزش آن را تشکیل می دهند، رقابت سختی میان بازیگران جدید این صنعت شکل خواهد گرفت و شرکت های دارای فناوری و نیز نقدینگی بالاتر، گوی سبقت را از دیگر رقبای خود، خواهند ربود.
بایدهای آینده نگری در صنعت خودرو
از آن چه گفته شد، می توان نتیجه گرفت که علاوه بر مسائل سطحی نظیر عرضه و تقاضا، یا در نهایت داخلی سازی خودرو که در کشور ما بسیار به آن توجه می شود، هم اینک صنعت خودروسازی کشور در صورت تصمیم مسئولان بر حفظ این صنعت، نیازمند تدابیر ویژه ای است.
در این راستا، باید راهبرد صنعت خودروی کشور با تمرکز بر عواملی همچون تغییرات بازار خودرو، ورود بازیگران جدید، تمرکز بر امور تحقیق و توسعه، توسعه سیستم های نرم افزاری، تقویت صنایع مرتبط، تجهیز شبکه تامین و تنوع بخشی به خدمات پس از فروش، تنظیم شود. اقدامی که بخشی از آن، بر عهده دولت و در سطوحی نیز بر عهده خودروسازان خواهد بود.
همچنین پیشنهاد می شود خودروسازان داخلی با نگاهی آینده نگرانه، ابتدا طی برنامه ای کوتاه مدت، به طراحی سخت افزاری خودروهایی با رویکرد اشتراکی سفر (هم چون اسنپ و تپسی)، با کاربری های ویژه هم چون سرویس های ایاب و ذهاب به محل کار، خرید، تفریحی و ... اهتمام ورزند. در گام دوم نیز نیاز است تا در قالب برنامهای میان مدت، با همکاری شرکت های نرم افزاری داخلی یا خارجی (در قالب همکاری مشترک)، در پی تدارک زمینه های ورود به عرصه جدید خودروسازی به عنوان یک روند نوظهور باشند.