تصفیه استالینی بن سلمان
تحلیل ها ازبازداشت گسترده ده ها شاهزاده سعودی توسط محمد بن سلمان
نویسنده : دکتر علیرضا رضا خواه info@khorasannews.com
تحولات سیاسی بزرگ در نظام های دیکتاتوری و توتالیتر معمولا با تسویه حساب های گسترده و تصفیه جمعی مخالفان همراه است. تصفیه "ارنست روم" و چندین تن دیگر از رهبران گروه شبه نظامی «اس آ» یا گردان توفان که از هم پیمانان نزدیک هیتلر محسوب می شدند در سال 1934، تصفیه گسترده حزب کمونیست و برپایی دادگاه های فرمایشی توسط استالین در 1939 و تصفیه حزب بعث از مخالفان صدام در 1979 تنها سه نمونه از این الگوی رفتاری، در دوران معاصر است. الگویی که بسیاری از رفتارشناسان سیاسی معتقد بودند به دلیل گسترش عصر ارتباطات دیگر کارایی خود را از دست داده است. اما ظاهرا سعودی ها و نظام قبیله ای حاکم بر ریاض از فقدان حس معاصر بودن رنج می برند و با تاخیر تقریبا صد ساله از دنیای مدرن عقب هستند. تسویه حساب فله ای اخیر محمد بن سلمان ولیعهد بی تجربه و جاه طلب سعودی برای هموار ساختن مسیر سلطنت اش و برکناری و زندانی کردن حدود 40 تن از شاهزاده های متنفذ دربار خود گویای این واقعیت است.به گزارش بی بی سی با دستور کمیته مبارزه با فساد که به تازگی در عربستان سعودی تشکیل شده و ریاست آن با محمدبن سلمان، ولیعهد جوان این کشور است، ۱۱ شاهزاده، چهار وزیر دولت فعلی و چند نفر از مقامهای قبلی این کشور بازداشت شدهاند. هنوز اتهامهای آن ها هم معلوم نیست و در میان بازداشت شدگان نام بن طلال میلیاردر معروف سعودی و وزیر اقتصاد عربستان نیز دیده می شود. با وجود این، شبکه خبری العربیه گزارش کرده از چندی پیش تحقیقات جدیدی درباره سیل سال ۲۰۰۹ در شهر جده و شیوع بیماری تنفسی مرس در سال ۲۰۱۲ که خاستگاه آن عربستان خوانده شده، آغاز شده است. این بازداشتها تنها چند ساعت پس از اعلام رسمی تشکیل کمیته مبارزه با فساد به ریاست محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، انجام شده است. بنابر گزارش خبرگزاری دولتی عربستان سعودی، این کمیته قدرت صدور قرار بازداشت و ممنوع الخروج کردن متهمان را دارد. منابع رسانهای ضمن افشای جزئیاتی از اسرار برکناری و دستگیری دهها شاهزاده، وزیر و مقام سابق عربستان تاکید کردند که ولیعهد عربستان دو تریلیون ریال از اموال مقامات بازداشتی را تصرف کرد.همزمان گزارش شده است که فرمانده گارد ملی سعودی و فرمانده نیروی دریایی این کشور هم برکنار شدهاند. بنابر گزارش خبرگزاری دولتی سعودی، ملک سلمان، پادشاه عربستان، شاهزاده متعب بن عبدا... بن عبدالعزیز، فرمانده گارد ملی و دریادار عبدا... بن سلطان بن محمد آل سلطان را بدون آن که توضیحی رسما ارائه شود، اخراج کرده است.
بازی تاج و تخت سعودی در آغاز راه
هرچند برخی معتقدند این اقدام بن سلمان سخت ترین بخش از سریال تصفیه ها و پاک سازی ها در داخل دربار سعودی به نفع خاندان سلمان است، اما باید گفت بازی تاج و تخت سعودی تازه شروع شده است. بن سلمان با برکناری متعب بن عبدا...، پسر پادشاه پیشین سعودی از ریاست گارد ملی، یکی از مهم ترین ساختارهای نظامی امنیتی سعودی، تلاش دارد تا حکمرانی یک دستی را به وجود آورده و با جزایر قدرت شکل گرفته در دربار مبارزه کند. با این حال نباید فراموش کرد که شاهزاده متعب فرماندهی گارد ملی را از پدرش یعنی بهترین پسر ملک عبدا... بن عبدالعزیز به ارث برده بود و این ارگان قدرت امنیت داخلی محسوب میشود که از یگانهای قبیلهای تشکیل شده است. متعب خود بنیان گذار این یگان های قبیله ای بوده و از محبوبیت بالایی در میان ایشان برخوردار است. بنابراین برکناری او نه تنها سلمان را در یک دست ساختن قدرت نظامی موفق نمی سازد بلکه باعث از هم پاشیدگی بیشتر قدرت و نارضایتی قبایل سعودی نیز می شود.در کنار پیوندهای قبیله ای در عربستان، پول و تمکن مالی نیز همواره یکی دیگر از اجزای قدرت در این کشور بوده است. از همین رو است که بخش دیگری از تصفیه های اخیر متوجه متمولین و شاهزاده های میلیاردر سعودی شده است. بن سلمان تلاش می کند با کنترل صاحبان سرمایه در داخل عربستان مانع مانورهای سیاسی ایشان در آینده شود. اما این نوع رفتار می تواند خیلی زود بخش مدرن دربار را که توسط بن طلال میلیاردر سعودی رهبری می شود به جمع اپوزیسیون داخل کند. اما مهم ترین بحران هنگامی آغاز خواهد شد که محمد بن سلمان به جنگ ساختارهای مذهبی در این کشور برود. بن سلمان رسما اعلام کرده است که تلاش خواهد کرد از نسخه افراطی شیخ های وهابی فاصله بگیرد و با ایجادآزادی های مدنی نوعی فرهنگ غربی را در عربستان حکمفرما سازد. به بیان دیگر بزرگان قبیله سعود چهار دهه بعد از سقوط خاندان پهلوی در ایران به دلیل همراهی کور کورانه غرب، می خواهند پا جای پای منفورترین خاندان سلطنتی در منطقه بگذارند.رشد سه جریان اصلی اپوزیسیون، یعنی مخالفت ساختارهای قبیله ای، بخش اقتصادی و تقریبا مدرن جامعه و همچنین جریان مذهبی و نزدیک شدن آن ها به یکدیگر میتواند پایانی بر مسیر جاه طلبی های بن سلمان باشد.
نگاه متفاوت
به نام مبارزه با فساد؛به کام بن سلمان
اما نگاه دیگری نیز به تبعات و پیامدهای این اقدام بن سلمان وجود دارد، دیدگاهی که البته معتقد است این اقدام به تحکیم جایگاه اجتماعی وی می انجامد، براین اساس پس از این که وی با اقداماتی مانند لغو ممنوعیت رانندگی زنان ،حضور آنان در ورزشگاه ها ، آزادی پخش موسیقی و کنسرت در تلویزیون عربستان و ... توانسته تا حدی نگاه های مثبت زنان و بدنه جامعه جوان عربستان را به خود معطوف کند،اکنون با کمک مشاورانش به این نتیجه رسیده ساده ترین و کم هزینه ترین راه برای مقابله با مخالفان محمد بن سلمان گشودن پرونده فساد های اقتصادی مخالفان است چرا که دریافته فرزندش با مخالفان جدی در داخل روبه روست که برای به قدرت رسیدن وی چاره ای جز حذف آن ها وجود ندارد. در این زمینه شاه سعودی تحت لوای مبارزه با تروریسم تلاش دارد مخالفان محمد بن سلمان را از سر راه بردارد.این اقدام از دو زاویه اقدامی کم هزینه برای این رژیم محسوب خواهد شد و به تقویت جایگاه محمد بن سلمان خواهد انجامید؛ اول این که با این اقدام و تحت پوشش مبارزه با فساد، مخالفان جدی وی را از سر راه برخواهد داشت و دوم این که این اقدام همراهی داخلی را به نوعی به همراه خواهد داشت و حتی به تقویت و جایگاه بیش از پیش فرزندش در حکومت خواهد انجامید چرا که مردم دل خوشی از شاهزادگان که درآمدهای نفتی را به جیب می زنند و ثروت هنگفتی را برای خود دست و پا می کنند، ندارند و سروصدای شاهزادگان هم راه به جایی نخواهد برد و راه هرگونه مخالفتها بسته خواهد شد. در ثانی این اقدام از ملک سلمان چهره ای خواهد ساخت که جسارت لازم را برای مبارزه با فساد و برخورد با شاهزادگان در داخل حاکمیت دارد که پیش از این کسی چنین اقدامی نکرده بود.این اقدامات در واقع در تکمیل سیاست اصلاحی ولیعهد عربستان انجام می شود که تلاش دارد با ایجاد اصلاحات سیاسی قدرت خود را در داخل تحکیم و از خود چهره ای میانه رو و منادی مبارزه با افراطی گری و ایجاد اصلاحات در خارج به نمایش بگذارد.