یادداشت سردبیر
تعداد بازدید : 74
روزنامه ها نمی میرند!
نویسنده : سیدعلی علوی alavi@khorasannews.com
119 سال پیش در چنین روزی نخستین شماره روزنامه مستقل صوراسرافیل در کشور منتشر شد. اینک پس از گذشت 119 سال بیش از هر سوالی این پرسش مطرح است که آیا با وجود پیشرفت هایی در بسترهای ارتباطی و رسانه ای، روزنامه ها به عنوان یکی از رسانه های قدیمی همچنان به حیات خود می توانند ادامه دهند؟ آیا روزنامه ها با وجود گسترش استفاده از فضای مجازی همچنان مخاطب خواهند داشت؟
بدون شک طی این سال ها رسانه های چاپی و به خصوص روزنامه ها بدین سان مورد تهدید قرار نداشته اند.
اگر نگاهی به سیر تحولات مطبوعات در ایران بیندازیم می بینیم در طول این مسیر به نسبت طولانی، رقبای سرسختی همچون رادیو، تلویزیون، و خبرگزاری ها، وب سایت ها، وبلاگ ها و شبکه های اجتماعی همچون فیس بوک به صحنه آمدند اما رسانه های مکتوب به راه خود ادامه دادند. اما آن چه که رسانه های نوین همچون پیام رسان های اجتماعی بر بستر تلفن های هوشمند را تبدیل به جدی ترین تهدید روزنامه ها کرده برخورداری این رسانه های نوین از امکان تعامل و دوسویگی ارتباط بین رسانه و مخاطبان است. ظهور و اقبال عمومی به پیام رسان ها هم اکنون یکی از پرمخاطره ترین زمان ها را برای رسانه های مختلف از جمله رسانه های مکتوب شکل داده است.
براساس آمارهای منتشر شده طی 10 سال آینده رسانه های چاپی رو به افول ترین کسب و کارها خواهند بود به گونه ای که طی پنج سال گذشته شمارگان روزنامه ها به استثنای برخی کشورها بین 20 کشور مطرح به طور میانگین از پنج تا 35 درصد کاهش داشته است.
با این وجود به نظر می رسد اگر رسانه های مکتوب الزاماتی را که به اختصار در ادامه مطلب خواهد آمد رعایت کنند راهی برای بقا خواهند داشت:
اعتبار و روایی/ یکی از مهم ترین نقاط ضعف رسانه های دو سویه همچون تلگرام قابل استناد نبودن محتوای آن است. قطعا شما صرف خواندن یک خبر در یک کانال تلگرامی یا پست توئیتری و اینستاگرامی نمی توانید از صحت آن مطمئن شوید چون هیچ الزامی به رعایت روایی و صحت در فضای مجازی وجود ندارد موضوعی که در رسانه های رسمی از جمله در روزنامه ها به دلیل الزام به پاسخ گویی خبرهای منتشر شده باید قاعدتا مستند انعکاس پیدا کند.
توجه به خبرهای محلی/ خبرها، سوژه ها و گزارش های پیگیرانه محلی و منطقه ای می تواند کمک خوبی برای بقای مطبوعات باشد. معمولا بنگاه های خبری به گزارش ها و موضوعات محلی آن گونه که باید نمی پردازند بنابراین رسانه های محلی یکی از مولفه هایی است که رسانه های مکتوب می توانند به آن توجه بیشتری داشته باشند.
به هم پیوسته اطلاع رسانی/ یکی از شاخصه های دیگر، داشتن یک شبکه رسانه ای از مجموع رسانه هاست. در این شبکه به هم پیوسته اطلاع رسانی رسانه مکتوب باید در «مدیاهای» مختلف همچون حضور در شبکه های اجتماعی، پیام رسان های اجتماعی، وبلاگ، وب سایت، اپلیکیشن و سامانه پیامکی حضور داشته باشد و مخاطب، اخبار ومطالب روزنامه را درمدیاهای مختلف ببیند و بتواند به راحتی با آن تعامل داشته باشد. این کار به چسبندگی بیشتر مخاطب به رسانه مکتوب کمک می کند.
فرا خبر/ رسانه های فضای مجازی قادر به استفاده از تعداد مشخصی کلمه هستند و حتی اگر بتوانند تعداد کلمات بیشتری استفاده کنند مخاطب رغبتی برای خواندن آن در فضای مجازی ندارد. در نتیجه فرصتی برای تحلیل در این رسانه وجود ندارد. این موضوع می تواند فرصتی باشد تا روزنامه ها با دور شدن از فضای خبری صرف و پرداختن به تحلیل و ایجاد فرا خبر که شامل تحلیل، نقد، گفت و گو یا ارائه سابقه ای از خبر است، این امکان را فراهم کند که مخاطب با انگیزه به سمت آن برود.
سرگرمی/ روزنامه ها می توانند در حوزه سرگرمی هم مخاطب جذب کنند چون بعضی از سرگرمی ها دارای اقتضائاتی است که در فضای مجازی حداقل فعلا امکان پذیر نیست از این بین می توان به جدول، سودوکو، فرم های عملی، کاریکاتور و ... اشاره کرد.قطعا رعایت این الزامات به بقای روزنامه کمک به سزایی خواهد کرد.
اقتضائات بومی/ وقتی رسانه های مکتوب را در ایران ارزیابی می کنیم، به روشنی درمی یابیم متاسفانه در کشور سابقه خوبی در روزنامه خوانی نداریم و اصولا در مقایسه با کشورهای همسایه «روزنامه خوان» نیستیم. شاهد این ادعا هم می تواند شمارگان روزنامه ها در کشور باشد که در زمان اوج خود در دهه شصت به حدود چهار میلیون نسخه رسید و اکنون این تعداد به حدود 800 هزار نسخه کاهش پیدا کرده است.
نظارت و دیده بانی/ در بسیاری از نقاط دنیا گردش آزاد اطلاعات به نوعی وجود دارد که علاوه بر نظارت بر عملکرد دستگاه ها باعث ایجاد جذابیت می شود اما در کشور ما با توجه به مدل گردش اطلاعات، این نوع گردش را تجربه نمی کنیم و طبیعتا مچ گیری و جذابیت های رسانه ای کاهش می یابد و اقبال از رسانه ها نیز کمتر می شود.
تریبون جریان های سیاسی/ در کشور ما اکثر روزنامه ها تنها رسانه های رسمی جریان های سیاسی کشور هستند و روزنامه ها به نوعی تریبون و ویترین جریان های سیاسی به حساب می آیند به همین دلیل این جریان ها به راحتی حاضر به از دست دادن این تریبون نیستند زیرا برون داد فعالیت های جریان های سیاسی توسط همین روزنامه ها اتفاق می افتد در حالی که در کشورهای دیگر مدیاهای متنوعی برای جریان های سیاسی موجود است.
ترکیب جمعیتی/ یکی دیگر از نکاتی که باید به آن اشاره کرد ترکیب جمعیتی است. در کشور ما ترکیب جمعیتی به گونه ای است که تعداد افرادی که باید جذب رسانه مکتوب شوند با آن ارتباط برقرار کرده اند و این ارتباط حداقل تا 30 سال آینده برقرار خواهد بود.
آینده ای بهتر/ باید گفت که رسانه های مکتوب در آینده نمی تواند وضعیتی بدتر ازاین روزها داشته باشد. چرا که وجود بحران اقتصادی به حدی شده است که خیلی از روزنامه ها شمارگان شان را کم کرده اند تا بتوانند هزینه های شان را کاهش دهند. مولفه های تاثیر گذار بر هزینه های یک روزنامه، گرانی کاغذ و رکود بازار است که در چند سال اخیر شاهد آن هستیم.
در نتیجه به نظر می رسد شرایط برای رسانه های مکتوب از این بدتر نمی شود و در آینده رسانه های مکتوب اوضاع بهتری را تجربه خواهند کرد به شرط آن که الزامات مذکور را رعایت کنند.
گرچه وضعیت کنونی به خصوص به لحاظ اقتصادی یکی از سخت ترین شرایط حفظ روزنامه هاست اما چنان چه، صاحبان رسانه های مکتوب به الزامات کار حرفه ای و ارتقای مداوم کیفیت از یک سو و پیگیری مطالبات اصیل و اساسی مردم و شناخت فرصت ها از دیگر سو همت بگمارند و همچنین صداقت و امانت داری و شناخت و پاسخ گویی به نیازهای مخاطبان را اصل بدانند همچنان می توانند زنده، اثرگذار و حتی جریان ساز باشند.