داماد اردوغان، تاجری که پله های ترقی را دوتا یکی طی می کند
تعداد بازدید : 172
از فرار مالیاتی تا وزارت دارایی
نبی شریفی/ در غیاب «بلال» و «بوراک» دو پسر اردوغان که عمدتا به تجارت در صنعت کشتیرانی مشغول هستند، «برات آلبایراک» داماد تاجر این خانواده که تشنه قدرت است، مسئولیت اداره خزانه «سلطان» را بر عهده گرفته است. دامادی که پیش از این مشق اقتصاد را در کلاس تجارت و فرار مالیاتی آموخته است. رجب طیب اردوغان، با پایان نظام پارلمانی و آغاز نظام ریاستی، امپراتوری خود را با نام مستعار رئیس جمهوری در حالی آغاز کرده که حالا بر مبنای قانون اساسی جدید ترکیه سمت نخست وزیر حذف شده است و او می تواند اعضای دولت را بدون نیاز به تایید پارلمان انتخاب کند. انتخاب داماد به سمت وزیر دارایی در حالی است که ارزش لیر در ماه های منتهی به انتخابات سقوط چشمگیری داشته است. اردوغان در رقابتهای انتخاباتی اعلام کرد که بهعنوان رئیسجمهور جدید، کنترل بیشتری بر بانک مرکزی خواهد داشت. این اظهارات موجب نگرانی سرمایهگذاران شد؛ زیرا به این طریق استقلال بانک مرکزی به خطر خواهد افتاد. هم اینک در ترکیه تورم 15.4 درصد است که در ۱۴ سال اخیر بیسابقه بوده است. به گزارش یورونیوز، «برات آلبایراک» در دولت جدید ترکیه در حالی به عنوان وزیر دارایی و خزانه داری معرفی شده که «محمد شیمشک»، معاون نخست وزیر در دولت پیشین از کابینه حذف شده است. از شیمشک به عنوان اصلی ترین وزیر هوادار تجار در دولت پیشین نام برده می شد. اما آلبایراک کیست؟
ازدواج طلایی و خیز برای قدرت
شاید بتوان «جرد کوشنر» داماد دونالد ترامپ و «برات آلبایراک» داماد رجب طیب اردوغان را به هم تشبیه کرد. هردو تاجر و سرمایه داران جوانی بودند که با انتخاب طلایی و بلیت بخت آزمایی که به نام آن ها در آمده، در حال تجربه سیاست و مزه کردن قدرت هستند. این را می توان روی حساب خوش اقبالی برات هم گذاشت که دختران اردوغان به سیاست مشغول اند و پسرانش به تجارت. در این زمان اما، طی کردن دوتا یکی پله های ترقی توسط «برات آلبایراک» رسانه ها و نخبگان این کشور را شوکه کرده است. «برات» در سال 2004 با «اسراء»، دختر بزرگ رجب طیب اردوغان که آن زمان نخست وزیر ترکیه بود، ازدواج کرد. در نتیجه این ازدواج او از سال 2007 تا 2011 میلادی مدیریت اجرایی «گروه تجاری چالیک» را برعهده داشت. آلبایراک در سال 2015 به طور غیرمنتظرهای به عنوان نامزد حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی هفت ژوئن شرکت کرد و نماینده این حزب در استانبول شد. پس از آن در 13 سپتامبر (22 شهریور 94) به عنوان یکی از اعضای هیئت مرکزی سرپرستی و تصمیمگیری حزب عدالت و توسعه انتخاب شد. بعدا نیز به عنوان وزیر انرژی و منابع طبیعی کار در کابینه اردوغان جای گرفت. «هاکان آلبایراک»، سردبیر روزنامه «دیریلیش پوستاسی» که از طرفداران دولت است 13 سپتامبر همان سال در ستون خود به شدت از ترقی «برات آلبایراک» انتقاد و او را متهم کرد که هیچ خصوصیتی ندارد به جز این که داماد اردوغان و پسر «صادق آلبایراک» نویسنده است. او در این گزارش نوشت: «به من گفته شده که او یکی از برجستهترین اقتصاددانان در جهان است. اگر اینطور است شرم بر من. برخی میگویند که او حتی لیاقت نخستوزیر شدن را دارد!»
وقتی قانون برای «برات» بر می گردد
این که گفته شد داماد اردوغان در ساختار قدرت ترکیه تا این حد صعود کرده است همه ماجرا نیست. بخشی از ماجرا این است که قانون مالیاتی نیز به نفع برات تغییر کرده است، همان گونه با برپایی همه پرسی قانون اساسی و انتخابات زودهنگام، همه چیز را به نفع اردوغان تغییر داد و این تعریفی شفاف از میزان قدرت خانواده اردوغان در حکومت ترکیه است. هفتهنامه آلمانی اشپیگل درباره فرار مالیاتی آلبایراک نوشت: ماجرا به سال ۲۰۱۱ باز میگردد، زمانی که برات آلبایراک تصمیم میگیرد داراییهایش را که میلیونها یورو می ارزد به ترکیه منتقل کند. اما داماد اردوغان حاضر نبود مالیات دارایی خود را که طبق قانون ترکیه ۲۰ درصد کل آن را شامل میشود بپردازد. او در آن زمان ۳۳ سال داشت وصاحب هلدینگ بزرگ «چالیک» یکی از بزرگ ترین کنسرنهای چندگانه در ترکیه و نیز یکی از قدرتمندترین مردان کشور بود. این کنسرن بزرگ همچنین روزنامه «صباح» را منتشر میکند که از روزنامههای به شدت طرفدار اردوغان است و برای دولت او تبلیغات میکند.آلبایراک مسئول دفتر خارجی کنسرن چالیک را مامور کرد تا با بررسی این موضوع، راههای فرار مالیاتی را به او نشان دهد. «شفق کارا اصلان» به این منظور یک شرکت آفشور (offshore-construct) با چندین شعبه در کشورهای مختلف تاسیس کرد. برنامه کنسرن چالیک در آن زمان این گونه بود که در اولین مرحله میلیونها یورو سرمایه از دبی به جزیره مالت واقع در جنوب اروپا منتقل شود. بابت این انتقال سرمایه مالت ۳۵ درصد مالیات میگیرد اما با این تبصره که اگر مالک سرمایه، مقیم جزیره مالت نباشد و تجارتی در این جزیره نداشته باشد، ۸۰ درصد مبلغ دریافتی را به او پس میدهند. این سرمایه سپس بدون پرداخت مالیات از مالت به سوئد منتقل شد با این استدلال که شرکت چالیک ۳۵ درصد مالیات به کشور مالت پرداخت کرده است. سپس کل دارایی از سوئد به ترکیه منتقل شد. چون دولت سوئد قوانین سختگیرانه مالیاتی دارد، مقامات ترکیه دیگر بابت انتقال این پول از سوئد به ترکیه مالیاتی از آن کم نمیکنند. برخی از این روند به عنوان «سیستمی مبتنی بر فریب»یاد کردند در حالی که «برات» معتقد بود هیچ اتهامی متوجه آنان نیست. چهار سال بعد، داماد اردوغان وزیر انرژی ترکیه شد و دیگر لازم نبود کنسرن «چالیک» قانون را دور بزند؛ پس او به راحتی طرح یک قانون جدید مالیاتی را ریخت. طرحی با عنوان «حفاظت از داراییهای شخصی» که پس از رای پارلمان و امضای اردوغان، شرکتها و اشخاص حقیقی می توانستند تا پایان سال ۲۰۱۶ داراییهای با مبالغ بالا را بدون پرداخت مالیات و کاملا قانونی، به ترکیه منتقل کنند. حالا، با سیاه مشق هایی که داماد اردوغان انجام داده باید دید که وی چه تاثیری بر اقتصاد ترکیه خواهد گذاشت.