پرونده لغو پروازهای فرودگاهی خراسان جنوبی هر روزقطورتر
زهرا قاسمی - قصه لغو و تاخیر پروازها در مسیر پروازی خراسان جنوبی پایانی ندارد اما آن چه در ایام مختلف سال در کتاب پروازهای فرودگاهی این استان نوشته می شود خط های تیره تکرار است که بر نارضایتی مردم و مسئولان دامن می زند. تکرار تاخیر و لغو پرواز دیگر می رود که پای ثابت و عادی پروازها در خراسان جنوبی شود تا آن جا که اگر هفته ای این مشکل پیش نیاید تعجب برانگیز خواهد بود.
تکرار خط های سیاه در پروازهای استان حتی این شائبه را ایجاد می کند که با وجود پیگیری های متعدد مسئولان ، متاسفانه کمبود ناوگان متوجه این استان است و گویا مسئولان وزارت راه و شهرسازی و شرکت های هواپیمایی دیواری کوتاه تر از خراسان جنوبی نمی بینند .مدیرکل فرودگاه های خراسان جنوبی چندی قبل در حاشیه جلسه هماهنگی اعزام زائران حج تمتع از فرودگاه بیرجند از لغو پروازهای شرکت هواپیمایی ایران ایر به مقصد تهران - بیرجند و برعکس و تهران - مشهد - بیرجند و برعکس به دلیل کمبود ناوگان تا 31 تیرماه خبرداد.«هادی سلامی »کمبود ناوگان و انجام تعمیرات تعدادی از هواپیماهای ایران ایر قبل از شروع حج تمتع را از دلایل لغو پروازهای این شرکت هواپیمایی بیان و اظهارکرده بود که پروازهای شرکت آتا و ماهان همچنان در این ایام برقرار است و پروازهای شرکت آتا در روزهای زوج و ماهان در روزهای شنبه، دوشنبه ، چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه به مقصد تهران انجام می شود.اما مدیرکل درباره دلیل لغو و تاخیر مکرر پروازها جوابی به خبرنگار خراسان نداد و این مجموعه را متولی تامین زیرساخت ها خواند و پاسخ دادن را به سازمان هواپیمایی کشور محول کرد. بنا بر آمار یک منبع موثق که نخواست نامش درج شود، از ابتدای امسال تا پایان تیر ماه 82 پرواز ایران ایر در مسیر پروازی خراسان جنوبی کنسل و در جدول لغو پروازهای مرداد ماه هم 18 مورد اعلام شده بود اما بیشترین پروازهای کنسل شده در اردیبهشت و به تعداد 28 مورد بود. علاوه بر این در فروردین 20، خرداد 12 و تیرماه هم 22 پرواز از بیرجند به تهران و مشهد و در مسیرهای برعکس آن حذف شده است البته آمار دریافتی از لغو پروازهای ماهان ناقص بوده و در مجموع 16 کنسلی تا اول تیرماه دریافت شده است هر چند که متذکر می شود این شرکت هواپیمایی پروازهای کمتری در استان دارد.
زیرساخت ، الزام توسعه
این گفته ها در حالی است که معاون سازمان اقتصاد و دارایی استان با اشاره به اهمیت زیر ساخت به ویژه حمل ونقل هوایی در توسعه پایدار می گوید: سیاست گذاری صحیح ، سازمان و ساختار و همچنین زیرساخت سه پایه اصلی توسعه اند که هر کدام نباشد توسعه ایجاد نمی شود و در کنار این عوامل، زیرساخت اهمیت بیشتری دارد زیرا از الزامات توسعه است .دکتر «بهروزی» سرمایه گذاری را پیشران توسعه می خواند و تاکید می کند : وقتی زیرساخت نباشد نمی توان انتظار توسعه داشت و در این مسیر زیرساخت در بخش حمل و نقل و به ویژه به شکل هوایی اهمیت ویژه ای دارد به گونه ای که کشورهایی مانند امارات سرمایه گذاری زیادی در حمل ونقل هوایی کرده اند وتوسعه این کشورها بر مدار توسعه حمل و نقل بوده است .
وی تصریح می کند: در سال های گذشته تحت تاثیرعوامل قابل کنترلی مانند مدیریتی و غیر قابل کنترلی مانند تحریم ها، صنعت هوایی ما کارا ، اثر بخش و در خدمت توسعه نبوده است و همیشه اهداف توسعه به طور معناداری با وضعیت زیرساخت های ما تفاوت داشته و زیرساخت ها مغفول مانده و کمتر به آن توجه شده است . در خراسان جنوبی وضعیت شدیدتر و در صنعت حمل و نقل ریلی، زمینی و هوایی مشکل زیاد است و در کنار این ها مسائلی مانند دوری از مرکز و بازار تولید و مصرف و ضعف زیرساخت ها باعث بروز دو اتفاق خاص می شود .وی توضیح می دهد: سرمایه گذار نمی تواند برنامه زمانی برای حضور در استان داشته باشد و از آن طرف هزینه های تمام شده تولید در استان بالا می رود . وقتی زیرساخت حمل و نقل درست نباشد مدیریت زمان سلب و هزینه های محصولات استان زیاد می شود و قدرت رقابت را از تولید کننده استان می گیرد.وی پیشنهاد می دهد: سیاست گذاری درستی انجام و مشوق ها و بسته های تشویقی به سرمایه گذاران اعطا شود تا این خلا پرشود و هزینه ها کاهش یابد یا این که دوره معقول و طولانی مدت تامین زیرساخت ها برای توسعه انتخاب شود که البته پیشرفت استان به این زیر ساخت نیاز دارد. او دریافت گزارش ها واعتراض هایی از طرف سرمایه گذاران درباره وضعیت حمل و نقل هوایی را تایید و تصریح می کند: اولین کار در سرمایه گذاری، سنجیدن موقعیت جغرافیایی و بعد مسافت منطقه با مرکز جمعیتی است و نوع حمل ونقل ریلی یا هوایی بررسی می شود در حالی که شرایطی مانند بعد مسافت ، دوری از مرکز و نبود زیرساخت حمل و نقل در استان سبب می شود سرمایه گذار با تردید و شک به استان نگاه کند و متقاعد کردن او سخت است .«بهروزی» تاکید می کند : سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی همواره مدیریت زمان و هزینه های اقتصادی حضور در منطقه را کنترل می کنند که در نتیجه وجود مشکلات زیرساختی حضور سرمایه گذار را کاهش می دهد. بیشتر اوقات اولین سوال آن ها درباره وضعیت حمل و نقل استان و چگونگی حضور است . به گفته وی استان قابلیت های زیادی در زمینه های مختلف دارد اما آمار سرمایه گذاری پایین است و مهم ترین دلیل هم نبود زیرساخت و امکانات و مهم ترین آن ها بخش حمل و نقل هوایی است. او به اعتراض ها و گلایه ها از نبود یا لغو متعدد پرواز ها اشاره و اظهار می کند : سرمایه گذارانی بودند که چند بار حضورشان به همین دلیل کنسل شده و زیاد پیش آمده است که کار سرمایه گذار انجام و برای دیدار با استاندار هماهنگ شده اما به دلیل لغو پرواز ، فرصت حضورشان در استان از بین رفته است.
آسیب به گردشگری
این مشکل در بخش گردشگری استان هم تاثیر خاص خود را دارد به گونه ای که مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اشاره به خبر مدیرکل فرودگاه های خراسان جنوبی مبنی بر این که ایران ایر به دلیل کمبود ناوگان و قرار گرفتن در موسم حج تا پایان تیرماه پروازهای استان را کنسل کرده است می گوید : مطلوب بودن این موضوع تاثیر زیادی در جذب گردشگر دارد زیرا حوزه گردشگری که برای استان درآمد ایجاد می کند در قالب تورهای منسجم و با برنامه مشخص است و وقتی پرواز انجام نمی شود بخش گردشگری متضرر می شود و آسیب می بیند. هر چند اولین بار نیست که ترکش کمبود ناوگان هوایی به خراسان جنوبی اصابت می کند اما «رمضانی» تاکید می کند: چنان چه تورگردشگری از قبل برای استان برنامه ریزی کرده باشد با توجه به لغو پروازهای ایران ایر و ظرفیت محدود پروازهای دیگر، تورهای گردشگری هم لغو می شود همچنان که تاکنون نیز گزارش های متعددی از دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری دریافت شده که به دلیل لغو پرواز و تور، نه تنها عوایدی نصیب استان نشده است بلکه باید دفتر استانی یا ملی، خسارت و ضرر رزرو هتل را نیز بپردازد از طرفی این بد قولی ها تاثیر نامطلوبی بر جذب گردشگر دارد.وی پیشنهاد می دهد: قسمتی از مشکل با پیگیری مسئولان کشوری، شرکت های هواپیمایی و ورود بخش خصوصی و سرمایه گذاران بزرگی در استان مانند کویر تایر یا زغال سنگ پروده و راه اندازی شرکت حمل و نقل هوایی برای همیشه در استان رفع شود.
به گفته وی اگر مشکل پروازها برطرف شود در حد 40 درصد وضعیت موجود در جذب گردشگر ورودی استان تاثیر دارد. راه اندازی یک شرکت هواپیمایی در استان با مشارکت یک سرمایه گذار قوی و داخلی و بخش خصوصی این مشکل را برطرف می کند.
بر هم خوردن برنامه ریزی ها
نماینده مردم بیرجند، خوسف و درمیان در مجلس شورای اسلامی هم لغو پروازها و حتی تاخیرها را سبب برهم خوردن برنامه ریزی مسافرانی می داند که می توانند گردشگر، سرمایه گذار، مسئولی از وزارتخانه و... باشند هر چند که خود او هم بارها با این موضوع مواجه شده است.
حجت الاسلام «عبادی» می گوید: نمایندگان مانند قبل پیگیر رفع این مشکل هستند و با مقاماتی مانند رئیس هواپیمایی کشور و ایرلاین ها موضوع را پیگیری و صحبت کرده اند که دلیل چنین رخدادهایی هم هر بار به صورت موردی ، موضوعی مانند کمبود ناوگان، نقص فنی، چک اوت و ... مطرح شده است البته مواردی مانند چک اوت که به تعطیلی یک هفته ای پرواز ها منجر می شود در استان های مشابه خراسان جنوبی بررسی و ثابت شده است.وی تاخیر را فراوان، متعدد و پراکنده می خواند که به صورت موردی پیگیری و نقص فنی از علل آن بیان می شود البته در همه نقاط کشور این مشکل وجود دارد، نقصی که شاید در پرواز استان دیگری پیش آمده، بر استان های دیگر هم اثر می گذارد و تاخیر ایجاد می کند با این حال هر موردی که توسط مردم منعکس شده پیگیری شده است. وی درباره این که خراسان جنوبی لغو و تاخیر زیادی در پرواز دارد می گوید: از مسئولان و مدیر کل فرودگاه های استان پیگیری شد و این طور نبود. یک بار چند روز کنسلی پروازها از طرف مردم منعکس و همین موضوع مطرح شد اما در بررسی وضعیت استان های مشابه خراسان جنوبی، چک اوت هواپیما دلیل لغو پرواز بود و مناطق مشابه هم همین وضعیت را داشتند .وی می گوید: چنان چه سرمایه گذاری در بخش حمل و نقل هوایی برای استان اقدام کند، از آن استقبال می شود اما باید در نظر داشت که حتی اگر شرکتی تاسیس شود و متعلق به منطقه خاصی باشد تجربه ثابت کرده که باز هم به صرفه اقتصادی خود و فرودگاه هایی که پرواز بیشتری دارند گرایش پیدا می کنند البته باید به این موضوع توجه شود که در فرودگاه بیرجند در سه سال گذشته بدون کنسلی ها ، مجموع پروازهای استان دو برابر شده است در حالی که پروازها و هواپیماهای کشور افزایش نداشته است.
وقتی مسافربلیت تهیه می کند
مدیرعامل شرکت آسیا پرواز و فعال گردشگری در استان هم پروازهای کنسلی را به دو بخش تقسیم می کند؛ یک سری از قبل روی سیستم مشخص است و بخشی از آن ها فهرست پروازشان از قبل مشخص است و حتی پیش از رسیدن می توان گفت چه روزهایی پرواز لغو شده است. اعلام کنسلی پرواز از قبل برای مسافر اهمیت دارد زیرا میتواند برای ادامه سفرش از مشهد برنامه ریزی یا از قطار و... استفاده کند. «احمد کاشانی» اتفاق نامطلوب را زمانی میداند که مسافربلیت را تهیه می کند اما شب قبل لغو پروازش اعلام می شود. در حالی که مسافری که بلیت را با قیمت بالا می خرد حتما کار ضروری دارد . برخی مسافران هم ادامه مسیر دارند و مسافر بیرجند-تهران و تهران به بندرعباس یا ارومیه هستند و با این چالش مواجه می شوند و نمی توان پرواز آن ها را همان روز هماهنگ کرد. او به اتفاق هایی اشاره می کند که در بخش صنعت، گردشگری و اقتصاد رخ می دهد، آن هم برای استانی که کیلومترها با مرکز کشور فاصله دارد و هر فردی چه مقام دولتی یا سرمایه گذار بخش خصوصی ، ناظر و ... قبل از سفر به خراسان جنوبی، سهولت در رفت و آمد را بررسی می کند و زمانی که لغو پروازها و تقریبا همه خط های ایران ایر را می بیند برایش دغدغه پیش می آید و تصمیمش برای سفر به بیرجند تغییر می کند. وی ادامه می دهد: سه ایرلاین ایران ایر ، ماهان و آتا در بیرجند طبق برنامه هایشان پرواز دارند و هر شرکت یک برنامه شش ماهه دارد اما اتفاق نامناسب زمانی است که استان پروازی را به صورت برنامه ای از دست بدهد و هر چند لغو و اعلام آن می تواند دلیل داشته باشد اما باید نگاهی فراتر داشت تا پروازی به صورت برنامهای لغو نشود زیرا شش ماه زمان می برد تا دوباره به استان برگردانده شود. او شروع پروازهای حج تمتع و تحریم ها را مطرح و اظهار می کند: اگرچه سازمان هواپیمایی با این مشکلات مواجه است اما موضوع این است که چرا در کشور، بیرجند در صدر فهرست کنسلی های پرواز است و این موضوع روی سیستم های شرکت های هواپیمایی دیده می شود . به گفته وی فرودگاه هایی مانند مشهد، یزد و... هستند که ده ها شرکت هواپیمایی در آن ها پرواز دارد و نباید حتما اولویت ایران ایر برای لغو پرواز باشد به ویژه در فرودگاه هایی که ایران ایر به عنوان پرواز مادر عمل می کند . فرودگاه مشهد پروازهای زیادی دارد که در صورت لغو یکی دو مورد، 10شرکت هواپیمایی دیگر خط آن ها را پوشش می دهد و صدمه ای برای آن ها ندارد اما در بیرجند که ایران ایر پوشش دهنده اصلی و مادر است و بیشترین پروازها را دارد کنسلی ها آسیب زیادی به استان می زند. به نظر وی باید مسئولان هواپیمایی این حساسیت را درک کنند که در بیرجند و خراسان جنوبی پرواز جایگزین نیست .وی تصریح می کند: اگر پروازی از شیراز، تبریز، اصفهان و... لغو شود و چنین اتفاقی بیفتد و ده ها پرواز لغو شود نمایندگان آن ها چه واکنشی نشان می دهند؟ نمایندگان ما تاکنون چه واکنشی نشان داده اند؟ هر چند که هنوز هم برای پیگیری جدی وقت است. البته کاشانی از بعد دیگری هم به موضوع اشاره می کند و می گوید: باید پرسید که چه امتیازهایی برای تشویق ایران ایر داده شده است تا پروازهایش را در استان حفظ کند ، این شرکت تا حدی وظیفه مند و از آن طرف یک سیستم اقتصادی است و نمی توان به آن فشار آورد همچنان که ماهان و آتا بخش خصوصی اند و نمی توان به آن ها فشار وارد کرد. وی هر چند پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به ماهان در استان در چند سال گذشته را مطرح می کند که انگیزه ادامه پروازهای این شرکت هواپیمایی شد اما میپرسد در مقابل به ایران ایر چه خدماتی داده شده است؟ این شرکت یک سوله خدمات ویژه می خواهد هم اکنون پلکان و دستگاه های خدمات ویژه آن در فرودگاه بیرجند، تابستان و زمستان زیر آفتاب است و یک سوله خدمات پشتیبانی ندارد .کاشانی به فرودگاه کرمانشاه اشاره می کند که این مشکل را برطرف کرده است و می گوید: استانداری سولهای را ساخته و برای حدود 25 سال به ایران ایر اجاره داده و در مقابل این شرکت هواپیمایی هم انگیزه گرفته است و خود را ملزم به ارائه خدمات و همچنین اولویت دادن به این فرودگاه در مقایسه با بیرجند میداند. وی تصریح میکند: تا حدی می توان برمحرومیت استان مانور داد اما نباید فراموش کرد که خراسان جنوبی دور از مرکز و از لحاظ اقتصادی در حال توسعه است و از یک مرحله به بعد باید وارد بازی های اقتصادی شود و به شرکت های هواپیمایی مشوق و امتیاز داد. به نظر وی اولویت هم با ایرلاین هایی است که در فرودگاه، خدمات می دهند و در شرایط موجود ایران ایر، در فرودگاه دفتر و بخش فنی، هندلینگ و ... دارد اما ایرلاینی مانند کیش یا زاگرس برای فعال شدن، زیرساخت اولیه ندارد و باید با ایران ایر قرارداد ببندد.کاشانی میگوید: گاهی هم از آن طرف پشت بام می افتیم ، سرمایه گذار چارتر معرفی می کنیم که ضعیف است و نمی تواند یک ماه هم مسافر تامین کند اما ایران ایر ، با مطرح شدن این پرواز، خود را کنار می کشد و روی خط دیگری کار می کند بنابراین باید سرمایه گذاری که جذب می شود قوی باشد. به گفته وی جای نمایندگان استان در پیگیری مشکل پروازها خالی است که بپرسند شرکت های هواپیمایی چه درخواست هایی دارند ، ما از آن ها پرواز می خواهیم اما باید در حد توان استان ، به آن ها خدمات دهیم و مشکلات شان را برطرف کنیم.وی تاکید می کند: ضربهای که فرودگاه بیرجند از لغو پروازها می خورد، از فرودگاه تبریز یا اصفهان که می تواند پرواز جایگزین کند بیشتر است. او به مشکلات لغو پروازها برای آژانس ها و تورگردان ها هم اشاره و اضافه می کند: مسافران با دیدن این وضعیت خراسان جنوبی را از اولویت های سفر خود خارج می کنند که این موضوع بازتاب خوبی در بخش گردشگری ندارد. از طرف دیگر با لغو پرواز، آژانس ها و تورگردان ها ناچار به پرداخت خسارت و هزینه می شوند همان طور که با کنسل شدن پروازهای اول فروردین امسال ، از آن جا که 30 درصد ضریب اشغال هتل پیش بینی شده بود، مجبور به پرداخت خسارت به هتل و مسافران شدیم و برنامه ریزی یک ماهه برای اقامت تور بر باد رفت.
عوامل مختلف در لغو پروازها
مدیر روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشورهم در گفتوگو با «خراسان» آماری از لغو یا تاخیر پروازها نمیدهد اما می گوید: تاخیر در پروازها عوامل مختلفی دارد، بعضی در اراده شرکت های هواپیمایی و برخی خارج از اراده آن هاست اما این توضیح تلاش و نظارتهای سازمان هواپیمایی را نقض نمی کند طوری که جلسههای زیادی با شرکت های هواپیمایی، مدیران و معاونان شرکت ، عوامل فنی و مهندسی و شرکت های بازرگانی برگزار می شود.«جعفرزاده» تاکید می کند: با این وجود توصیه سازمان هواپیمایی کشور به شرکت ها ، اولویت اول ایمنی و سلامت پروازاست و این طور نیست که پروازی که مشکل دارد به عنوان دفاع از مردم انجام شود ، خیر، هواپیما باید صد درصد ایمن باشد و صلاحیت پرواز داشته باشد. او می گوید: این احتمال هست که دلیل برخی تاخیر ها مانند عوامل فنی، گروه پرواز و... در اراده شرکت های هواپیمایی باشد اما مسائلی مانند وضعیت آب و هوا هم خارج از اراده آن هاست که سبب ضرر شرکت ها میشود با این وجود سازمان هواپیمایی کشور اولویت را به ایمنی و سپس سرویس دهی و خدمات می دهد .با این حال در سه چهار دهه گذشته محدودیت های زیادی در ناوگان حمل ونقل هوایی ایجاد شده است که هنوز ادامه دارد و از طرفی ظرفیت ناوگان هم محدود و انتظارها از این بخش زیاد است و تناسبی بین این دو نیست، با وجود مشکلاتی که در رسانه ها مطرح میشود باز هم استقبال از بخش هواپیمایی کشور زیاد است به همین دلیل توسعه این ناوگان در دستور کار سازمان است تا با تامین هواپیماهای کوتاه، متوسط و بُرد بالا بخشی از نیاز برطرف شود. وی تاکید می کند: آمار پرواز های کشور از 860 مورد در شبانه روز و در ایام پیک و ترافیک به هزار و 20 مورد می رسد در این بین چند پرواز به دلایل مختلف و بنا به مقررات هوانوردی مجاز نمیشود. این مسئله به لحاظ محدودیت در ناوگان میتواند در بقیه پروازها هم اشکال ایجاد کند و شمارش می شود که فلان پرواز مشکل دارد در حالی که پرواز دیگری به شکل انعکاسی آن را پوشش می دهد. این مسئول می گوید: سازمان هواپیمایی کشور از این مشکلات غفلت نمی کند و این طور نیست که به یک باره در یک مسیر پروازها دچار مشکل شوند . از شرکت های هواپیمایی درخواست شده نهایت پاسخ گویی را به مطالبات مردمی داشته باشند زیرا هدف سازمان جابه جایی بیشتر مسافر است به همین دلیل در 20 روز از فروردین چهار میلیون نفر با هواپیما جا به جا شدند اما باید دید که این خدمات چه تعداد پرواز میخواهد. وی تصریح می کند : با توجه به محدودیت های ناوگان برخی تاخیرها طبیعی است اما برای کاهش آن ها تلاش میشود چون پرواز سر ساعت به لحاظ اقتصادی و تبلیغات مثبت به نفع شرکت های هواپیمایی است. سازمان هم به آن ها توصیه می کند که علاوه بر مدیریت توزیع بلیت تا حد امکان هواپیمای جایگزین برای زمان مشکل داشته باشند تا همپوشانی کنند که این کار هم انجام شده است . «جعفرزاده» میگوید: شرکت های هواپیمایی برای برآوردن انتظار مردم تلاش میکنند در صورتی که نوعی همکاری وجود داشته باشد و توجه شود که ظرفیت ما چقدر است، از نظر قانونی هواپیمایی که دچار نقص فنی است نباید پرواز کند و باید احساس درک اجتماعی هم همین باشد . به گفته وی این طور نیست که شرکتی در جریان نقص فنی و مشکل باشد و بلیت بفروشد بلکه براساس هواپیمای فعال و میزان ظرفیت خود فروش انجام می دهد و گاه همان هواپیما دچار مشکل می شود .به نظر وی تکرار تاخیر ها یا لغو پروازها به معنای اتمام آن ها نیست و برای کاهش مشکل تلاش می شود اما محدودیت های ناوگان وجود دارد، از طرفی در مقایسه با میزان جابه جایی و پروازها این عددها باید تعریف شود ودر خراسان جنوبی هم نیاز به محاسبه تعداد پروازها و شرکت هاست .