خوانندگان محترم! در صفحه 12 روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: ما سه برادر و هفت خواهر هستیم. پدر مرحومم، زمینی زراعی به وسعت 12 هکتار داشت. او در دوران حیات خود، به هر کدام از پسرهایش ،سه هکتار زمین داد و گفت که این زمین، ارث آن هاست و نباید پس از درگذشت وی، ادعایی داشته باشند و آن ها هم در حضور شهود پذیرفتند. اما این مسئله مکتوب نشد و حالا، پس از درگذشت پدرم، برادرها مدعی ارث هستند و می خواهند از سه هکتار باقی مانده هم سهم ببرند. آیا کار آن ها قانونی است؟
پاسخ: میتوانید با استناد به شهادت شهود علیه برادران خود دادخواستی به خواسته «الزام به ایفای تعهد به نفع ثالث» به دادگاه عمومی حقوقی تقدیم کنید. برای قاضی توضیح دهید که برادرانتان در مقابل دریافت زمین از پدر مرحومتان، تعهدی به نفع خواهران (ثالث) دادهاند که پس از فوت پدر، سهمالارث خود را به خواهران منتقل کنند. طرح چنین دعوایی غیر معمول و نیازمند آگاهی از جزئیات ماجرا و داشتن دانش و مهارت حقوقی است. در صورت عدم موفقیت در این دعوا، میتوانید اظهارات پدر را درباره عدم تعلق سهمالارث از زمین باقی مانده به پسران، به عنوان وصیت تلقی کنید. در این صورت، با توجه به محدودیت وصیت به یک سوم اموال حینالفوت، یک هکتار از سه هکتار باقی مانده به خواهران تعلق خواهد گرفت و دو هکتار نیز بین تمام وارثان (یعنی خواهران و برادران) به نسبت سهمالارث هر یک، تقسیم میشود. پیشنهاد میکنم ابتدا تلاش کنید با مذاکره و میانجی گری اختلافتان را حل کنید. در صورت عدم موفقیت، قبل از هر اقدامی در این زمینه، با وکیل دادگستری مشورت کنید. قوانین مربوط به ارث، جزو قوانین آمره است. یعنی قانون گذار تعیین کرده است که چه کسانی وارث هستند و سهم هر کدام از وارثان از ارثیه چقدر است و طرفین نمیتوانند خلاف این مقررات توافقی کنند. به عنوان مثال، شرط عدم توارث در نکاح، بنا بر عقیده مشهور فقها، باطل است. یعنی زن و شوهر نمیتوانند با هم توافق کنند که در عقد دایم، از یکدیگر ارث نبرند. همچنین، ماده 837 قانون مدنی مقرر میکند که «اگر کسی به موجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند، وصیت مزبور نافذ نیست.» این شکل از تقسیم اموال و توافقات مربوط به تقسیم ماترک ایراد قانونی دارد و طرفین را درگیر مشکلات پیچیده و پیشبینی نشده خواهد کرد. البته هر کس میتواند سهمالارثی را که به او رسیده است، به دیگری منتقل کند یا تعهد دهد که در آینده وقتی سهمالارثی به او رسید، آن را به دیگری منتقل کند. از سوی دیگر، هر شخصی میتواند در زمان حیات، در قالب عقود گوناگون از قبیل صلح، هبه، بیع و ... تمام یا بخشی از دارایی خود را با سند عادی یا رسمی، به اشخاص دیگر، از جمله تعدادی از فرزندانش، انتقال دهد تا دیگران از وی ارث نبرند. در این صورت، انتقال صحیح و قانونی است؛ زیرا مالکیت مال به دیگری منتقل میشود و آن اموال، پس از انتقال، جزو ماترک (ارثیه) قرار نمیگیرد. ماده 196 قانون مدنی بیان میکند: «کسی که معامله میکند آن معامله برای خود آن شخص محسوب است، مگر اینکه در موقع عقد خلاف آن را تصریح نماید یا بعد خلاف آن ثابت شود. مع ذلک ممکن است درضمن معامله که شخص برای خود میکند، تعهدی هم به نفع شخص ثالثی بنماید.» به عبارت دیگر، اگر فردی ضمن معاملهای با دیگری، به نفع شخص ثالثی تعهدی کند، باید آن تعهد را به جا آورد. در صورت خودداری از اجرای تعهد، شخص ثالث میتواند به دادگاه رجوع کند.