پرونده
تعداد بازدید : 90
داستانهای هراسآور جمعیت!
به مناسبت روز جهانی جمعیت به سراغ 3 چالش مرتبط با حوزه جمعیت رفتهایم که این روزها فکر بسیاری از متخصصان را مشغول خود کرده است
نویسنده : نرگس عزیزی | روزنامهنگار
بیستمین روز از اولین ماه تابستان، روز جهانی جمعیت است. بسیاری از ما با یکی از چالشهای مربوط به جمعیت آشنا هستیم؛ چالش رشد زیاد و ناگهانی جمعیت، مانند آن چه در دهه 60 در ایران روی داد. تجربه شخصی بسیاری از ما باعث شده است تا عوارض این رشد ناگهانی را از نزدیک حس کنیم اما واقعیت این است که این روزها چالش رشد ناگهانی جمعیت، به مشکل معدود کشورهای در حال توسعه (بیشتر در قاره آفریقا) تبدیل شده است و بقیه کشورها از جمله ایران با چالشی جدید و متفاوت درباره جمعیت خود روبهرو هستند یعنی چالش پیر شدن جمعیت. چالشی که این بار یقه نه متولدان دهه 60 که افراد بالای 60 سال را گرفته است. البته در کنار موضوع جمعیت بالای 65 سال، کاهش جمعیت و موضوع مهاجران نیز از دیگر چالشهای این عرصه است. در این پرونده نگاهی انداختهایم به این سه چالش و البته مروری داریم بر برخی شاخصهای جمعیتی در ایران و جهان.
ژاپن 127 میلیونی در حال دست و پنجه نرم کردن با 2 مشکل جمعیتی است که بسیاری از کشورها در آینده با آن مواجه خواهند شد
افزایش جمعیت سالمند و کاهش نرخ رشد
شاید شما هم شنیده باشید که مردم ژاپن بیشترین امید به زندگی در بین کشورهای جهان را دارند. امید به زندگی بین زنان ژاپنی 88.5 سال و بین مردان 81.7 سال است اما احتمالا چیزی که شما درباره جمعیت سالمند ژاپن نشنیدهاید، نسبت این گروه سنی به کل جمعیت است؛ نسبتی که روز به روز در حال افزایش و همین باعث شده است این کشور با چالشهای زیادی روبه رو شود. در سال 2014، حدود 25 درصد جمعیت ژاپن را افراد بالای 65 سال تشکیل میدادند و پیشبینی میشود نسبت این گروه سنی در جمعیت ژاپن تا سال 2050 به حدود یک سوم جمعیت برسد. افزایش گروه سنی سالمند، چالشهای خاص خود را نیز دارد؛ از محدودیت در کار کردن بگیرید تا مشکلات جسمی که آنها را نیازمند دریافت خدمات میکند اما شاید موضوعی که باعث هراس بیشتر ژاپنیها شده، نه صرف افزایش جمعیت سالمند که همزمان کاهش شدید نرخ رشد جمعیت در این کشور
است.
کاهش 30 میلیونی جمعیت ژاپن تا 2050!
پایینترین نرخ باروری در ژاپن مربوط به سال 2005 این کشور است ( 1.26 نوزاد زنده به ازای هر زن) بعد از آن هر چند اوضاع، کمی بهبود یافته است و این روزها به حدود 1.41 رسیده است اما در هر صورت از سال 2014 رشد جمعیت در این کشور به زیر صفر رسیده و این به آن معناست که تعداد افرادی که میمیرند بیش از افرادی است که به دنیا میآیند. آمار نشان میدهد از این سال، هر ساله حدود یک میلیون نفر از جمعیت ژاپن کم میشود و بر این مبنا در سال 2050 جمعیت این کشور نزدیک به 97 میلیون نفر خواهد بود؛ یعنی حدود 30 میلیون نفر کمتر از جمعیت فعلی!
به هم خوردن توازن جنسیتی در جمعیت از دیگر چالشهایی است که تعدادی از کشورها با آن روبهرو شدهاند
یک چهارم مردان چینی بدون همسر خواهند ماند!
شاید شما هم شنیده باشید که به واسطه سیاست تکفرزندی که پیش از این در چین اجرا میشد، تمایل خانوادهها به داشتن پسر، موجب افزایش میزان سقط جنینهای دختر در این زمان و در نتیجه افزایش میزان تولد نوزادان پسر به شکل غیرطبیعی شده است. البته تفاوت در نسبت جنسیتی نوزادان مختص به چین نیست و کشورهای دیگری چون هند، ارمنستان، آذربایجان، ویتنام، آلبانی و چند کشور دیگر نیز میزان نوزادان پسر به دخترشان، از میانگین جهانی بالاتر است. البته درباره کشورهایی چون ارمنستان، آذربایجان یا آلبانی، با توجه به کم بودن جمعیت این کشورها، این نبود تعادل چندان به چشم نمیآید اما در دو کشور چین و هند، تفاوت حتی چند دهم درصدی در این باره نیز میتواند تبدیل به رقمی بزرگ شود. به عنوان مثال در سال 2012، جمعیت پسران زیر 15 سال حدود 18 میلیون بیش از دختران این گروه سنی در چین بود. در نتیجه چنین دخالتی در سیستم طبیعت، حالا با جمعیت مردان جوانی در دو کشور چین و هند روبهرو هستیم که حتی اگر بخواهند هم، امکان ازدواج نخواهند داشت. برخی پیشبینیها میگویند در سال 2030، تا حدود یک چهارم مردان در سن ازدواج در چین با چنین وضعیتی روبه رو خواهند شد. این وضعیت در مناطق شرقی و جنوب شرقی چین وخیمتر است البته چین در این زمینه تنها نیست، برخی متخصصان معتقدند این اتفاق در هند نیز در حال وقوع است، فقط به واسطه نبود اطلاعات دقیق از جمعیت این کشور، هنوز ابعاد موضوع به شکلی کامل مشخص نشده است.
آیا میدانید در سالهای اخیر برخی کشورها با کمک پذیرش مهاجر، چالشهای جمعیتی خود را کاهش دادهاند؟
مهاجران در جست وجوی کارند!
مهاجرت یکی از عوامل موثر در تغییرات جمعیتی است. هرچند شاید بسیاری از ما با شنیدن کلمه مهاجر، یاد افرادی بیفتیم که به دلیل وقوع جنگ و ناامنی در کشورشان ناچار از ترک خانه و راهی دیگر کشورها میشوند اما آمار نشان میدهد، این روزها بیشترین تعداد مهاجران را نه پناهجویان که متقاضیان کار تشکیل میدهند. آمار سازمان ملل نشان میدهد حدود 258 میلیون نفر در جهان، در مقطعی از زندگی خود دست به مهاجرت زده و کشور جدیدی را برای زندگی انتخاب کردهاند. حدود 60 درصد این جمعیت را آسیاییها تشکیل میدهند. بزرگترین صادرکننده مهاجر، کشور هند است که تنها در سال 2017، نزدیک به 17 میلیون از جمعیت آن به دیگر کشورها (به ویژه به عنوان نیروی کار به کشورهای حاشیه خلیج فارس) مهاجرت کردهاند. رتبه دوم اما از آن مکزیک است، با 13 میلیون مهاجر که مقصدشان آمریکا بوده است. البته اگر نسبت جمعیت مهاجر به کل جمعیت کشور را در نظر بگیریم، رکورد سال 2017 از آن سوریه است. کشوری که در این سال حدود 30 درصد جمعیت آن (نزدیک به هفت میلیون نفر)، ناچار به خروج از کشور خود شدند. امروزه پذیرش مهاجر یکی از عوامل مهم رشد جمعیت در برخی مناطق جهان است. به عنوان مثال حدود 42 درصد رشد جمعیت در آمریکای شمالی در 2017 به دلیل پذیرش مهاجر بوده است. در برخی کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز این مهاجران بودند که نرخ رشد جمعیت را مثبت کردهاند. به عنوان مثال آلمان و ایتالیا که نرخ باروری در این کشورها پایینتر از نرخ جایگزینی (2.1) است، توانستهاند با کمک پذیرش مهاجر از کاهش جمعیت خود جلوگیری کنند.
مروری بر مهمترین اطلاعات و آمارهای آخرین گزارش سازمان ملل درباره جمعیت جهان
جمعیت جهان در حال پیر شدن است!
آخرین گزارش سازمان ملل درباره وضعیت جمعیت جهان،در این ماه میلادی منتشر شد. در این مطلب مروری فهرستوار داریم بر چند نکته قابل تامل که در این گزارش منتشر شده است.
* تا سال 2050 جمعیت جهان به 9.7 میلیارد خواهد رسید. البته بین مناطق مختلف، تفاوتهای زیادی در زمینه افزایش جمعیت وجود دارد.
* تا سال 2050 نیمی از افزایش جمعیت تنها در 9 کشور روی خواهد داد. این کشورها به ترتیب عبارت اند از: هند، نیجریه، پاکستان، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، تانزانیا، مصر و آمریکا.
* طی دهههای اخیر به صورت کلی امید به زندگی در تمام کشورها افزایش یافته است اما هنوز هم افراد در کشورهای فقیر، هفت سال کمتر از میانگین جهانی زندگی میکنند.
* جمعیت جهان در حال پیر شدن است و جمعیت افراد بالای 65 سال، سریعترین رشد را بین گروههای سنی دارد. اکنون از هر 11 نفر، یک نفر بالای 65 سال است (9درصد از جمعیت کل) اما در سال 2050، از هر شش نفر یک نفر بالای 65 سال خواهد بود (16درصد). پیشبینی میشود در این سال بیشتر از 15 درصد جمعیت ایران را نیز افراد بالای 65 سال تشکیل دهند.
* تعداد کشورهایی که با کاهش جمعیت روبه رو هستند، در حال افزایش است. در سال 2010، 27 کشور با پدیده کاهش جمعیت روبه رو بودند (کاهش حدود یک درصد). بین سال های 2019 تا 2050، 55 کشور یا منطقه با کاهش دست کم یک درصد یا بیشتر جمعیت مواجه خواهند شد. به عنوان مثال پیشبینی میشود در چین کاهش جمعیت در این بازه زمانی به 31.4 میلیون نفر، معادل حدود 2.2 درصد جمعیت برسد.
نکته: اطلاعات این بخش، بر مبنای دادههای مرکز آمار ایران ارائه شده است.