یادداشت شفاهی

شهرکی– با توجه به اینکه سیستان و بلوچستان یکی از مناطق دارای پتانسیل برای کشت گیاهان دارویی می باشد، بررسی گیاهان دارویی در دانشگاه زابل یکی از اهداف مطالعاتی است که تاکنون در هفت سرفصل انجام شده است.
این اهداف مطالعاتی شامل شناسایی رویشگاه های بومی گیاهان دارویی در استان و بررسی تنوع ژنتیکی و سیتوشیمیایی آنها، تکثیر و ریزازدیادی (کشت بافت) برخی گیاهان دارویی نظیر کارلا، به لیمو و آویشن، مطالعات به زراعی گیاهان دارویی سازگار با منطقه و تعیین نیازهای تغذیه ای، آبی، استفاده از کودهای زیستی، کشت های مخلوط گیاهان و تولید محصولات ارگانیک از جمله این مطالعات بوده است.همچنین بررسی فارماکولوژی عصاره برخی گیاهان دارویی در شرایط آزمایشگاهی نظیر گیاهان خانواده نعناع، تجاری سازی تولید گیاهان دارویی در زمینه عرقیات گیاهی و اسانس ها، بررسی سازگاری گیاهان مقاوم به خشکی و شوری نظیر زیتون، عناب و سازگاری گیاهان دارویی جدید مثل به لیمو، بررسی توجیه اقتصادی گیاهان دارویی در مقایسه با محصولات زراعی متداول از جمله دیگر مطالعات انجام شده در زمینه گیاهان دارویی است.
بر این اساس در سال 93تعداد56 مقاله و امسال 26 مقاله پژوهشی و ISI از این پژوهشکده در زمینه گیاهان دارویی به چاپ رسیده است.
یکی از شاخص های تولید گیاهان دارویی میزان متابولیت های ثانویه در آن ها می باشد و اگر این گیاهان در مناطقی با تنش هایی نظیر خشکی و گرما رشد کنند متابولیت های ثانویه بیشتری تولید می کنند که این متابولیت ها همان ماده موثره دارویی است که از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
در شمال کشورمان گیاهان در معرض تنش خاصی نمی باشند، به همین علت درصد اسانس های تولید شده در آنها که یکی از متابولیت های ثانویه است به میزان منطقه سیستان نمی باشد.در بررسی های انجام شده بر روی نعناع فلفلی در شمال کشور و زابل مشخص شد درصد اسانس آن که یکی از متابولیت های ثانویه می باشد در سیستان دو برابر شمال است و براین اساس منطقه سیستان پتانسیل تولید گیاهان دارویی را دارد.
در کشت محصولات زراعی نظیر گندم عملکرد کمی مؤثر است اما در کشت گیاهان دارویی علاوه بر عملکرد کمی، عملکرد کیفی آن که شامل مقدار ماده مؤثره می باشد نیز اهمیت دارد. در منطقه سیستان چای ترش، نعناع فلفلی، آویشن، کارلا، به لیمو، انواع سنا، گل صابونی، مرزه و آلوئه ورا قابلیت کشت دارد.
 همچنین گیاهان دارویی نظیر زیره و بابونه و اسفرزه هم به علت مصرف آب کم از اهمیت ویژه در این منطقه برخوردار هستند.برای کشت گندم در یک هکتار 5 تا 7 هزار لیتر آب مصرف می شود که در صورت کشت نعناع فلفلی با همین میزان مصرف آب میزان تولید، درآمدزایی و اشتغالزایی آن چند برابر گندم است.گیاهان دارویی در طول سال چندین چین برداشت می شوند و خشک کردن، اسانس گیری و... آن ها نیاز به نیروی کار بیشتری دارد.
در مطالعات انجام شده بیش از 100 گیاه دارویی سازگار با منطقه سیستان شناسایی شدند که تعدادی از آنها ارزش اقتصادی دارند، اما با این وجود مهمترین علت عدم روی آوری کشاورزان منطقه سیستان به کشت گیاهان دارویی نبود آب تضمین شده است، به همین علت کشت گیاهان دارویی نیز زیاد مورد استقبال قرار نگرفته است.درصورتی که آب تضمین شده با لوله در طرح انتقال آب با لوله به اراضی دشت سیستان با موفقیت انجام شود بهترین و اقتصادی ترین کشت برای کشاورزان این منطقه، استفاده از گیاهان دارویی و باغی خواهد بود.