گروه های چپ در ایران (بخش یازدهم)

در قسمت‌های قبلی به معرفی «امیرپرویز پویان» و «مسعود احمدزاده» به عنوان بنیانگذاران گروهی که بعدها، پس از ادغام با یک گروه دیگر، به چریک‌های فدایی خلق معروف شد، پرداختیم. یکی دیگر از افراد مؤثر در تشکیل گروه «پویان-احمدزاده»، «عباس مفتاحی» بود. او در سال 1324، در شهر ساری و در خانواده‌ای محروم متولد شد. «مفتاحی» از دوره دبیرستان به فعالیت‌های سیاسی روی آورد و مدتی با واسطه «احمد فرهودی»، به جبهه ملی گرایش یافت. «مفتاحی» در سال ششم دبیرستان، توسط دبیر فیزیک خود، «علی عظیمی»، به «صفایی فراهانی» معرفی شد و به این ترتیب، پس از مدتی مراوده با «صفایی فراهانی»، به تفکرات مارکسیستی گرایش پیدا کرد. «مفتاحی» با این‌که در ابتدای فعالیت‌های سیاسی خود، نسبتاً مذهبی بود، اما به تدریج و به ویژه پس از مهاجرت به تهران و ورود به دانشگاه، ضمن آشنایی با افرادی مانند «سیف دلیل صفایی»، از تفکرات مذهبی فاصله گرفت. «عباس مفتاحی» طی دوران تحصیل در دانشگاه پلی‌تکنیک، با افراد متعددی آشنا شد که برخی از آنها، مانند «ناصر صادق»، بعدها به منافقین پیوستند. «مفتاحی» به دلیل درگیر شدن در فعالیت‌های سیاسی، افت تحصیلی شدیدی پیدا کرد و حتی، چند بار تصمیم گرفت درس‌خواندن را رها کند و به کارگری بپردازد، اما هر بار به شکلی منصرف شد. او به واسطه «علی طلوع»، هم‌خانه‌اش در تهران که اهل مشهد بود، با «امیرپرویز پویان» آشنایی پیدا کرد. مدتی بعد، دوستی میان «پویان» و «مفتاحی» عمیق تر شد و پس از تصمیم «پویان» مبنی بر تشکیل گروه مارکسیستی، «مفتاحی» مأموریت یافت تا حلقه‌ای از گروه را در ساری تشکیل دهد. این مأموریت، با توجه به آشنایی «مفتاحی» با «احمد فرهودی» که ساکن ساری و دارای تمایلات مارکسیستی بود، چندان دشوار به نظر نمی رسید. «محمود نادری» در کتاب «چریک‌های فدایی خلق» می‌نویسد:«رابطه مفتاحی و فرهودی همچنان ادامه داشت. هرگاه که مفتاحی به ساری می‌رفت، فرهودی را به مطالعه تشویق می‌کرد. او همچنین، به فرهودی توصیه می‌کرد که با دوستان خود، رحیم کریمیان و نقی حمیدیان راجع به مسائل سیاسی بیشتر صحبت کند.» افزون بر این چند نفر، «صفایی فراهانی» نیز به ساری رفته و در آنجا کارگاه نجاری دایر کرده بود و «مفتاحی» امیدوار بود بتواند او را جذب گروه «پویان» کند، اما موفق نشد. «صفایی فراهانی» در آن زمان به عضویت گروه «جزنی - ظریف» درآمده بود و تمایلی به عضویت در گروه پویان نداشت. «مفتاحی» حلقه گروه در ساری را با همکاری «فرهودی»، «رحیم کریمیان» و «نقی حمیدیان» راه‌اندازی کرد و بعدها، برادرش، «اسدا...مفتاحی» نیز، به این حلقه اضافه شد. به تدریج، افراد دیگری نیز به عضویت گروه درآمدند؛ افرادی مانند «کاظم سلاحی»، «مارتیک قازاریان» و «دانش هیرمن‌پور».
تشکیل حلقه مشهد
«امیرپرویز پویان»، برای ایجاد حلقه‌های گروه، به تهران و ساری اکتفا نکرد. او پس از تشکیل حلقه ساری، به مشهد رفت و تعدادی از دوستان سابق خود را که به زعم او، برای فعالیت‌های چریکی  آماده بودند، برای عضویت دعوت کرد. یکی از این افراد، «حمید توکلی» بود. او که در دانشگاه مشهد درس می‌خواند، عضو گروهی دانشجویی بود که فعالیتش بر مطالعه آثار مارکسیستی و چپ تمرکز داشت. اعضای این گروه، یعنی «حمید توکلی»، «بهمن آژنگ»، «سعید آریان»، «شهین توکلی»، «مهدی سوالونی» و «غلامرضا گَلَوی»، پس از دعوت «پویان»، به عضویت گروه وی درآمدند و حلقه مشهد را تشکیل دادند.