نمایی از وضعیت قاچاق در سال اقتصاد مقاومتی

برخورد با قاچاق پس از 3 سال بی عملی

حبیب نیکجو - از روزی که به سال 95 پا گذاشتیم، مسئله قاچاق حیاتی به نظر می رسد. رهبری در حرم امام رضا(ع) گفتند:« باید جلوی آن فسادی را که امروز ممکن است پیش بیاید بگیرند و مانع فساد بشوند. قاچاق همین جور است؛ مانع قاچاق [بشوند]. باید با قاچاق، به‌معنای واقعی کلمه مبارزه کنند». کمی جلوتر که رفتیم اتفاقات دیگری رخ داد که پدیده قاچاق را به تیتر یک روزنامه ها بدل کرد. خبر این بود که باید 13 خودرو لوکس قاچاق نابود شوند، دقیقا مانند مشروبات الکلی و دخانیات قاچاق کشف شده. بحث بالا گرفت. هر کس نظری می داد و نقدی می کرد. اگرچه این خودروهای لوکس امحاء نشد اما برخی از کشفیات هم بودند که نابود شدند. نمونه بارز آن میوه های قاچاق بود. میوه هایی که به ایران وارد شده بود، زیر لاستیک ماشین های سنگین از بین رفت و در زمین دفن شد. البته همیشه مسئله قاچاق منفور نبود. مرگ چند نفر از کوله برانی که فعالیت آن ها قاچاق خوانده می شود، ذهن ها را درگیر این قشر کرد. قشری که برای مدتی به یکی از کلیدواژه های پر بازدید فضای مجازی تبدیل شدند. بیانات رهبری در مورد کوله بران که پیش از این ماجراها بود، نیز نشان از نگرانی برخورد با قاچاقچیان داشت. حالا که سال 95 به پایان رسیده، زمان خوبی است که اعداد و ارقام قاچاق را بالا و پایین کنیم تا بلکه ارزیابی از وضعیت عملکرد در حوزه قاچاق به دست آید.

قاچاق را چگونه اندازه می گیرند؟
قاچاق دیده نمی شود. این مسئله هم باعث می شود که نشود آن را دقیق اندازه گرفت. چرا که اگر قاچاق عیان بود، اجازه وقوع آن را نمی دادیم. لذا اندازه گیری و برآورد قاچاق یکی از کارهای پرچالش است. اما لازم نیست نگران باشید. اقتصاددانان روش هایی را برای برآورد قاچاق ابداع کرده اند که کار را آسان می کند. برای مثال، یکی از روش های متداول این است که میزان صادرات از کشور مبدا با آمارهای واردات ایران مقایسه می شود. طبیعتا اگر هر دو آمار صحیح باشد، تفاوت این دو حجم قاچاق را نشان می دهد. از آنجا که این روش خیلی مطمئن نیست، از روش های دیگری نیز استفاده می شود. یکی دیگر از این روش ها ، استفاده از حجم پول است. ما می دانیم که چه مقدار نقدینگی در جامعه وجود دارد. حجم فعالیت های رسمی هم که مشخص است.
 لذا تفاوت این دو را می توان به فعالیت های غیر رسمی نسبت داد. اگر این اعداد به هم نزدیک باشند، متوجه می شویم که برآوردهای سطح قاچاق به واقعیت نزدیک هستند.
آمار قاچاق سالانه
معتبرترین آمار مربوط به برآورد قاچاق را ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز ارائه می کند. نمودار زیر تغییرات آن را در چهار سال اخیر نشان می دهد. آنچه روشن است، برآورد میزان قاچاق در سال 95 حدود 20 درصد کاهش یافته است. رقم برآوردی قاچاق در سال 95، 12 تا 13 میلیارد دلار بوده است، چیزی حدود 14 درصد کل تجارت کشور.
کشفیات قاچاق در سالی که گذشت
وضعیت کشف قاچاق در سال 95 بهبود پیدا کرد. البته نمی توان گفت که این اتفاق مثبت است یا منفی. چرا که دو دلیل برای افزایش کشفیات قاچاق می توان متصور شد. 
دلیل اول به افزایش حجم قاچاق مربوط می شود که اتفاق خوبی نیست.
البته اگر آمارهای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز را بپذیریم، این اتفاق رخ نداده است. اما دلیل دوم به افزایش نرخ کشف مربوط می شود. یعنی دلیل اینکه قاچاق بیشتری کشف شده است، به این موضوع برمی گردد که قدرت کشف نیروهای انتظامی و اطلاعاتی در کشف محموله های قاچاق بهبود پیدا کرده است. 
طبیعتا این اتفاق بسیار مثبت است. اما مرور اعداد و ارقام کشف قاچاق نشان می دهد که میزان کشفیات قاچاق 120 درصد افزایش داشته است. 
 
کالاهای بیشتر قاچاق شده
حالا که اعداد و ارقام کلی را در مورد قاچاق دانستیم، بد نیست به این مسئله بپردازیم که کدام کالاها بیشتر قاچاق شده اند.
پاسخ به این سوال را می توان در گزارش تحلیلی کارگروه برآورد حجم قاچاق دنبال کرد. این اعداد و ارقام مربوط به سال 94 است. در صدر گروه های کالایی قاچاق شده، پوشاک با 2.3 میلیارد دلار حجم قرار دارد. پوشاکی که یکی از بزرگترین معضلات قاچاق فعلی کشور است. آن طور که رئیس مرکز اتحادیه پوشاک گفته است، هر ساعت 6 کانتینر پوشاک قاچاق ترک وارد کشور می شود. در 10 ماه نخست سال 95 نیز حدود 10 میلیون واحد البسه قاچاق کشف شده است.
مواد غذایی دومین کالایی است که بیشترین حجم قاچاق را دارد. میزان قاچاق این بخش حدود 1.4 میلیارد دلار برآورد شده است. 
گوشی تلفن همراه و لوازم خانگی نیز در رتبه های چهارم و پنجم قرار دارد. این دو حدود 1.2 میلیارد دلار و 1.08 میلیارد دلار ارزش داشته اند.
آمارهای عجیب از کشفیات قاچاق
آمار و ارقام کشفیات قاچاق در 10 ماهه نخست سال حیرت آور است.
  در این مدت بیش از 1میلیون و 721 هزار قوطی مشروبات الکلی کشف شده که رشد 10 درصدی نسبت به سال قبل داشته است. کشف یک میلیارد و 406 میلیون نخ سیگار دیگر عدد حیرت آور است. میزان کشفیات سیگار قاچاق در این مدت نسبت به سال گذشته 301 درصد رشد داشته است.
 دارو دیگر موردی است که آمار کشفیات قاچاق آن عجیب است. در 10 ماهه نخست سال، 203 میلیون قلم داروی قاچاق کشف شده است. کشف 39 میلیون کیلوگرم برنج از دیگر اعداد عجیب است.