«خط سازش»؛ کتابی برای آشنایی با مواضع و عملکرد نهضت آزادی

کتاب «خط سازش، سرشت و سرگذشت نهضت آزادی ایران» عنوان جدیدترین اثر منتشر شده از سوی موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی است. این کتاب، به قلم مجتبی سلطانی، محقق و پژوهشگر برجسته مباحث تاریخی، به رشته تحریر درآمده و در دو جلد و بیش از دو هزار صفحه، به علاقه‌مندان عرضه شده است. این کتاب ویراست جدید اثری است با عنوان «خط سازش» دریک مجلد که در سال 1367 نوشته و منتشر شده بود. می‌توان گفت که این کتاب از معدود کتاب‌هایی است که به صورت مستدل و با تکیه بر اسناد و مدارک معتبر، به تاریخچه رویکردها و عملکردهای نهضت آزادی می‌پردازد و درباره سران این حزب، اطلاعاتی جامع و کمیاب در اختیار خواننده قرار می‌دهد. نویسنده در این کتاب، پس از ریشه یابی و بررسی موضوع تأسیس نهضت آزادی و نقد مواضع این حزب در قبال مصدق و جبهه ملی، به تشریح دیدگاه‌های نهضت آزادی نسبت به موضوعاتی چون رژیم سلطنتی، انقلاب اسلامی، غربگرایی، عملکرد دولت مهندس مهدی بازرگان، تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، خط امام(ره)، صدور انقلاب، جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، پذیرش قطعنامه 598 و ... پرداخته و مواضع و دیدگاه‌های نهضت آزادی را در قبال هریک از این موارد، به صورت مستند، نقد و بررسی کرده است.  رعایت متانت در موضع‌گیری و پرهیز از تندروی و اتهام زنی، از ویژگی‌های این کتاب است؛ امتیازی که بر قوت و اعتبار اثر می‌افزاید. به همین دلیل، نهضت آزادی در رابطه با ویراست اول این کتاب، نامه‌ای رسمی در روزنامه اطلاعات (1364.8.18) منتشر کرد که گواهی بر صداقت نویسنده کتاب در نقد مواضع این تشکیلات است. در قسمتی از این نامه چنین می‌خوانیم :«مقالات تحقیقی و تحلیلی فوق و افتتاح چنین بحث آزاد، موجب خوشوقتی نهضت آزادی و امیدواری می‌باشد. برای اولین بار به جای توهین و یا بی‌اعتنایی، با جدال منطقی روبه رو شده‌ایم. نویسنده سعی کرده است حتی‌المقدور استناد ما به قرآن را با قرآن جواب دهد و دلایل اقتصادی، سیاسی یا نظامی را با همان سلاح و زبان رد کرده، از خوانندگان قضاوت بخواهد.» هرچند رویکرد عمومی آنها به این اثر و پاسخگویی به نقدهای آن، منفی و منفعلانه بود. کتاب «خط سازش، سرشت و سرگذشت نهضت آزادی ایران»، در دو جلد و با بهای 100 هزار تومان، روانه بازار نشر شده است.