صادرات؛ ضرورت یا اولویت گرایی؟

حدود 40 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی و با فاصله اندک یا بیشتری از همین میزان، صادرات نفتی. این است ماحصل حضور اقتصاد ایران در عرصه جهانی. اقتصادی که به رغم جایگاهش در حول و حوش رتبه بیستم اقتصاد جهان است، اما در عرصه صادرات حتی به زور نفت هم جایگاهش به این حدودها نمی رسد. تازه این مربوط به رتبه است و الا رقم صادرات کشورهای پیشرو و آن هایی که حتی طول و عرض کشورشان هم با استان های ایران برابری می کند، با ایران، فاصله های چند صد میلیارد دلاری دارد. به همه این موارد، خام و نفتی بودن عمده کالاهای نفتی کشور را بیفزایید که عمدتاً میعانات گازی و محصولات اولیه پتروشیمی و ... هستند.به راستی سر انسان سوت می کشد!
چرا این گونه است؟ چرا هر روزه باید آمار درآمد شرکت هایی نظیر گوگل، فیس بوک  و ...  در مقابل درآمد نفتی ما که با هزار زحمت و اما و اگر می فروشیم خودنمایی کند؟ پاسخ متاسفانه یک موضوع سهل و ممتنع است. تولید این شرکت ها و کشورها، با انباشتی از دانش متصل به ثروت و توجه به نوآوری و ارزش آفرینی منابع انسانی در جریان تولید همراه است، نه توجه به سخت افزارهایی هم چون سد و راه. شاهد این مدعا، آمارهای شاخص نوآوری جهانی است. رتبه ایران در نوآوری جهانی در 2017، 75 بوده است. ایران در این زمینه فقط در زیرشاخص سرمایه انسانی و پژوهش (با رتبه 45) و خروجی دانش و فناوری (با رتبه 47) توانسته رتبه زیر 99 بیاورد! و در پیچیدگی کسب و کار، پیچیدگی بازار و نهادها، رتبه 106 داشته است. می دانید یعنی چه؟!!
متاسفانه اقتصاد ایران درگیر بندهایی است که او را به روزمرگی چسبانده اند. روزمرگی از این دست که مثلاً برای ارزآوری، باید همواره محصولات نیم ساخته پتروشیمی صادرکنیم. یا این که باید بانک ها با اضافه برداشت از بانک مرکزی، به هر قیمت سودآور و پابرجا بمانند. یا این که دانشگاه ها، برای این که چرخ های غیر مولدشان بچرخد، باید همچنان انرژی آموزشی کشور برای پیشرفت را صرف بازآموزی علوم بعضاً تاریخ مصرف گذشته کنند. یا برای آن که به آمار اشتغال لطمه نخورد، باید با تعرفه های آن چنانی، موانع وارداتی و حمایت ها از صنایع حتماً پابرجا بمانند و ...؛  حمایت از صنعت خوب است اما از چه صنعتی؟ از صنعتی که باید راه را میان بر کند تا خود را به صنعت دنیا برساند. نه این که با هزار زحمت تازه به فناوری چندین دهه گذشته برسد. به نظر می رسد حمایت از تولید و صادرات ما امروز، محتاج چشم پوشی از بخش هایی از حمایت های روزمره و چشم باز کردن به روی اولویت های ناظر به آینده است.