شیخ خلیفه؛ نماد ستم‌ستیزی شیعه در عصر مغول

امروز، 23 ربیع‌الاول، هفتصد و ششمین سالروز شهادت شیخ خلیفه مازندرانی به دست اشغالگران مغول است. شیخ خلیفه را باید زعیم فکری نهضت شیعی سربداران بدانیم. او از معدود افرادی بود که در دوران سیاه و سراسر ستم عصر ایلخانی، پرچم عدالت خواهی و مبارزه با ظلم را برافراشت و در برابر سرخوشی‌های کاذبی که عارف‌نماها برای توجیه وضع مصیبت‌بار مردم و تمکین آن ها در برابر غارتگران مغول تبلیغ می‌کردند، با بهره بردن از آموزه‌های شیعی و الهام گرفتن از وقایعی مانند عاشورا و نیز اعتقاد بنیادین به ظهور مهدی موعود(عج)، به خواب گرانی که جامعه را فرا گرفته‌بود، پایان داد. شیخ خلیفه در کنار توجه به مسائل عبادی و لزوم پرهیز از گناه در قالب جهاد با نفس، به جهاد با ظالمان، برای از بین بردن حرمان‌های اقتصادی و اجتماعی ملت، سخت معتقد بود. از زادگاه و سال ولادت او، اطلاعاتی در دست نیست؛ اما می‌دانیم که در مازندران زاده شد و در کودکی، قرآن را حفظ کرد. شیخ خلیفه پس از همنشینی با عارفان مشهوری مانند شیخ بالوی آملی، علاءالدوله سمنانی و خواجه غیاث‌الدین حموی، مشی و روش آن ها را در دوری از دنیا به معنای بی‌تفاوتی نسبت به ستمکاری و ظلم حاکمان بر مردم، نپسندید و پس از هجرت به سبزوار، در مسجد جامع این شهر به تلاوت قرآن و تدریس آموزه‌های اجتماعی اسلام پرداخت. این رویه مورد توجه بزرگان خطه خراسان، از جمله شیخ حسن جوری قرار گرفت و به زودی، تعالیم شیخ خلیفه، نور عدالت خواهی و ستم‌ستیزی را در قلب‌های مؤمنان روشن کرد. مغولان که تاب این موج توفنده را نداشتند، چند زاهدنما را به واکنش واداشتند و در شبانگاه 23 ربیع‌الاول سال 736، شیخ خلیفه را در محل عبادتش، در مسجد جامع سبزوار، بر دار آویختند و شایع کردند که او خودکشی کرده‌است؛ اما کشته شدن وی، خود سبب قیام عمومی در خراسان و یکی از دلایل اصلی ظهور سربداران شد.