پس لرزه‌های مرگ ناوالنی

حسن بهشتی پور-«جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا بار دیگر مدعی شد که شخص «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه مسئول مرگ ناوالنی بوده است. او این اظهارات را کمی پس از دیدار با همسر و دختر ناوالنی در سانفرانسیسکو مطرح کرد. همزمان، وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد بیش از ۵۰۰ فرد و نهاد را به دلیل مرگ «الکسی ناوالنی» منتقد سرسخت کرملین در زندان، تحریم می‌کند. این تحریم‌ها تازه‌ترین اقدام دولت آمریکا در راستای تحت فشار قرار دادن دولت روسیه از آغاز جنگ اوکراین است.

اتحادیه اروپا هم در دومین سالگرد جنگ اوکراین اعلام کرد، اقدامات محدودکننده‌ای را برای ۱۰۶ فرد دیگر و ۸۸ نهاد مسئول اقدامات تضعیف یا تهدید کننده یکپارچگی ارضی، حاکمیت و استقلال اوکراین تحمیل می‌کند. در نتیجه بسته تحریم‌های جدیدی که درخصوص اوضاع اوکراین علیه افراد و اشخاص حقوقی روسی انجام شده است، در مجموع بیش از ۲۰۰۰ نفر را شامل می‌شود.

 ناوالنی که سرسخت‌ترین منتقد پوتین محسوب می‌شد، هفته گذشته در زندانی در سیبری از دنیا رفت؛ مرگی که به گفته مقامات روسیه ناگهانی و در زمان هواخوری اتفاق افتاد. بااین‌حال، بسیاری از منتقدان پوتین و سران خارجی از جمله شخص بایدن این واقعه را یک «ترور سیاسی احتمالی» دانستند. ناوالنی یک سیاستمدار ملی‌گرا بود که علیه تقلب در انتخابات و فساد دولتی مبارزه می‌کرد. او سال‌ها پیش درباره حلقه درونی اطراف پوتین تحقیقی را انجام داد و یافته‌های خود را در ویدئوهایی به اشتراک گذاشت که صدها میلیون بازدیدکننده داشت. او سال ۲۰۱۳ موفق به کسب ۲۷ درصد از آرا در انتخابات شهرداری مسکو شد.ناوالنی در ژانویه ۲۰۲۱ میلادی به محض بازگشت از آلمان به روسیه دستگیر شد. او در سپتامبر سال ۲۰۲۰ میلادی هنگام سفر از سیبری به مسکو، در داخل هواپیما به کما رفت و در نهایت برای درمان به آلمان منتقل شد. آزمایش‌های انجام شده در بیمارستان آلمان نشان داد که او با سم اعصاب نوویچوک مسموم شده است.بحث اصلی درباره مرگ اصلی‌ترین مخالف کرملین این است که او در زندان روسیه درگذشت و در دوران تحمل مدت حبس خود این اتفاق برای وی رخ داده است. مقام‌های زندانی که ناوالنی در آن جا دوران حبس خود را طی می‌کرد، اعلام کردند که وی بعد از پیاده‌روی احساس ناراحتی کرده و در نهایت تیم پزشکی زندان هم نتوانسته او را احیا کند. این که او چگونه فوت کرده یا این که بخواهیم مرگ او را نوعی قتل در نظر بگیریم، فعلاً در هاله‌ای از ابهام است اما واقعیت این است که ناوالنی در زندان متعلق به دولت روسیه از دنیا رفت و همین موضوع موجب می‌شود که مسئولیت، متوجه مسکو باشد.باید توجه داشت  که این نوع زندانی‌ها و محکومیت‌ها ما را به یاد دوران استالین می‌اندازد به ویژه آن که می دانیم  طی دو دهه گذشته تاکنون بسیاری از مخالفان پوتین حذف شدند که آخرین آن ها یوگنی پریگوژین، فرمانده سابق گروه واگنر بود که به کودتا متهم شد و پرونده سقوط هواپیمای  او همچنان مفتوح اما سر به مُهر است. نکته مهم دیگر  این است که ناوالنی به هیچ کدام از مخالفان سابق پوتین که حذف شدند، شباهتی نداشت؛ چراکه او صرفاً یک وبلاگ‌نویس  و کنشگر رسانه ای بود و به عنوان یک ملی‌گرا انتقادها و افشاگری هایی  را علیه پوتین و سیاست‌های کرملین مطرح کرده بود. او می‌توانست  بعد از آن که برای معالجه مسمومیت به آلمان رفت هرگز به کشورش باز نگردد اما او برای آن که ثابت کند وابسته به کشورهای دیگر نیست و روسیه را دوست دارد با آن‌که می دانست بلافاصله دستگیر می شود بازهم به مسکو برگشت  که این نشان از استقلال او  در مبارزات سیاسی اش داشت.او اگرچه  کنشگر سیاسی تاثیرگذار و تعیین کننده ای در میان مردم روسیه نبود، اما بدون شک یک شخصیت مشهور رسانه ای بود که  در جهان به عنوان یک مخالف پوتین  به شمار می‌رفت.او بیشتر در نوشته ها و سخنرانی هایش برای جوانان روسیه  بر عنصر ملی‌گرایی روسی  و اصلاح امور و برقراری دموکراسی تاکید داشت.

 

مرگ ناوالنی به نفع چه کسی است؟

درباره این که بالاخره مرگ او چگونه اتفاق افتاده باید منتظر گزارش رسمی پزشکی قانونی روسیه باشیم اما  نکته بسیار مهم این است که مرگ ناوالنی در موقعیت فعلی روسیه به نفع پوتین نبوده است و اساساً زنده ماندن او هم برای کرملین یک تهدید قوی به حساب نمی‌آمد. لذا به نظرمی رسد مرگ او در مقطع فعلی نمی‌تواند به نفع حاکمیت روسیه باشد و به همین دلیل حتی ممکن است که او از سوی کرملین حذف نشده باشد؛ چراکه در شرایط کنونی مرگ وی واقعاً نفعی برای مسکو و پوتین نداشته و همین موضوع ابهامات موجود در این پرونده را دوچندان می‌کند.ناوالنی با دست خالی و تنها با یک وبلاگ توانست در میان انبوهی از رسانه‌ها خود و گفتمانش را مطرح کند و از هیچ، به شهرت رسید و جوانان روسیه را به سمت خود جذب کرد و آن ها هم از او حمایت کردند. بر همین اساس شوکی که از مرگ وی وارد می‌شود عموماً قشر جوانان روسیه را در بر خواهد گرفت ولی نمی‌توان گفت که یک موج موثر و فراگیر علیه کرملین به راه می‌افتد که اگر خلاف این اتفاق رخ دهد باید تعجب کرد.ما در میان مخالفان پوتین چهره هایی مانند گری کاسپارف، شطرنج باز مشهور روسیه را به عنوان یک چهره مهم ملی و جهانی مشاهده کرده‌ایم و او حتی در این راه یک حزب رسمی علیه کرملین تاسیس کرد ولی باز هم به خروجی مطلوبش نرسید.به این دلیل است که می‌گویم احتمالاً اتفاق چندانی پس از مرگی ناوالنی در عرصه عمومی رخ نخواهد داد. حتی معتقدم که بعید است مرگ او بر انتخابات ریاست جمهوری روسیه که حدود یک ماه دیگر برگزار می‌شود تاثیر فراگیر داشته باشد. باید بگویم که همه چیز برای رئیس‌جمهور شدن پوتین به مدت شش سال دیگر مهیاست اما پرونده مرگ ناوالنی می‌تواند بر فضای نخبگانی روسیه و به خصوص طیف جوانان تاثیر منفی خود را بگذارد.