سنگ های پیش پای شرکت های دانش بنیان خراسان جنوبی برای ورود به اقتصاد مقاومتی
حسین قربانی – «شرکت های دانش بنیان از بهترین مظاهر و موثرترین مولفه های اقتصاد مقاومتی هستند که می توانند اقتصاد مقاومتی را پایدارتر کنند»، این تعبیر مقام معظم رهبری از توانایی شرکت هایی است که به مدد نیروهای جوان و خلاق و با ایده های نو، دست به فعالیت هایی می زنند که در نوع خود بی نظیر است و در صورت کمی توجه می توانند نقطه اتکای محکمی در راستای تقویت بنیه اقتصادی کشور محسوب شوند . شرکت های دانش بنیان علاوه بر این که می توانند موجب تحول در عرصه علم ، دانش و کشف یافته های جدید در حوزه های مختلف شوند، می توانند در اجرای اصول اقتصاد مقاومتی نیز مورد استفاده قرار گیرند.هر چند تاسیس چنین شرکتهایی گامی مثبت در این زمینه به شمار میآید اما هنوز محدودیتهایی که در شکل گیری چنین شرکت هایی وجود دارد ما را از رسیدن به اهدافی که در چشم انداز ۲۰ ساله نیز به آن اشاره شده بازداشته و تحقق این اهداف در گرو حمایت همه جانبه از این شرکت هاست.مرکز رشد واحدهای فناوری خراسان جنوبی سال 89 زیر نظر استانداری کار خود را شروع کرد و در سال 92 بعد از تغییراتی که در این زمینه به وجود آمد، پارک علم وفناوری استان زیر نظر وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری ایجاد شد و با اقداماتی که در سال های گذشته انجام شده است 170 شرکت زیر نظر پارک علم و فناوری استان فعالیت می کنند.
حمایت بر اساس گفته رهبری
رئیس سابق پارک علم و فناوری خراسان جنوبی می گوید : بر اساس دستور مقام معظم رهبری، مسئولان باید بدون در نظر گرفتن ملاحظات سیاسی از شرکت های دانش بنیان حمایت کنند زیرا این شرکت ها اساس اقتصاد مقاومتی و یکی از راه های برون رفت از شرایط موجود به حساب می آیند به شرط این که مسیر فعالیت آن ها از سوی دو بخش خصوصی و دولتی هموار شود.دکتر «دوستی» با بیان این که در موضوع شرکت های دانش بنیان باید به دو مقوله کمیت وکیفیت توجه شود، می افزاید: با برخورداری از نیروی انسانی در بخش کمیت، اقدام های خوب و مناسبی انجام شده است و در حد متوسط هستیم اما در زمینه کیفیت مرتبط با ظرفیت ها و توانایی های بالقوه منطقه، به دلیل محرومیت های طولانی در سال های گذشته زیر ساخت های مناسب فراهم نشده است .وی ضرورت سیاست گذاری در محورهای دانش بنیان استان در بخش های آی . تی و آی. سی. تی، گیاهان دارویی ، انرژی های نو و تجدید پذیر و... را برای توسعه کیفی شرکت های دانش بنیان مطرح می کند و می گوید: اتفاق های خوبی از نظر توسعه کمی وکیفی در استان رخ داده است اما انرژی های نو جای بسیار زیادی برای کار در این منطقه کویری دارد و شرکت های دانش بنیان، فعالیت قابل توجهی در این زمینه انجام نداده اند.
توسعه اقتصادی
به گفته دکتر«دوستی» اگر در خراسان جنوبی در زمینه آی . تی و استفاده بهینه از آن به خوبی کار شود، توسعه صنعتی واقتصادی استان را به همراه خواهد داشت . در حوزه گیاهان دارویی هم با توجه به اقلیم مناسبی که برای رشد گیاهان خاص در منطقه وجود دارد با انجام اقدام های مناسب می توانیم شاهد رشد و شکوفایی حوزه دارویی منطقه باشیم.وی با بیان این که سند چشم انداز پارک علم و فناوری خراسان جنوبی در افق 1404 تدوین شده است، می افزاید: پارک علم و فناوری خراسان جنوبی به عنوان درگاه صادرات محصولات دانش بنیان به کشور پاکستان انتخاب شده است .وی مهم ترین ضعف هر شرکت در کشور را اتکای آن به سرمایه های دولتی می داند و می افزاید: اگر در این زمینه به دنبال منابع دولتی باشیم ، اشتباه کرده ایم و باید به داشته ها و نیروی انسانی خود توجه کنیم و تنها برای بازار یابی و تجاری سازی محصولات خود می توانیم از حمایت دولتی استفاده کنیم.
نبود بازار فروش
مدیر یکی از شرکت های فناور خراسان جنوبی هم میگوید: در استان بازار فروش محصولات این شرکت وجود ندارد و ادارات دولتی کمتر می توانند از این تولیدها استفاده کنند به همین دلیل بیشتر این محصولات به شرکت های خصوصی فروخته می شود.«علوی» سطح فنی شرکت های دانش بنیان منطقه را خوب بیان می کند و میافزاید: اتکای این شرکت ها به بازار فروش استان، اشتباهی راهبردی است که باید از آن دوری کنند. این شرکت ها برای موفقیت نباید خود را به یک منطقه و حتی داخل کشور محدود کنند بلکه با اهدافی فراتر و با تیم سازی خوب و سامان دهی مولفه های فنی و فروش میتوانند محصولات خود را به فروش برسانند و بر یکی از مشکلات اصلی خود که همان بازار یابی است، غلبه کنند.او که محصولاتش را به انگلیس و آمریکا صادر میکند، می افزاید : شرکت های خارجی زمانی که مطمئن شوند شرکتی بر اساس فناوری دانش محور کار می کند، همکاری خود را برای مشارکت اعلام می کنند.به گفته وی تنها مشکلی که از زمان روی کار آمدن رئیس جمهور جدید آمریکا در این زمینه به وجود آمده است، انتقال پول به دلیل هراس شرکت های آمریکایی از تحریم است اما با شرکت انگلیسی راحت تر کار می کنیم و برای رفع مشکل موجود در صددیم شعبه ای در یکی از کشورهای اروپایی ایجاد کنیم و برای فروش محصولات خود به کشورهای عربی هم برنامه ریزی کرده ایم.
راه ناهموار
مدیر یکی دیگر از شرکت های دانش بنیان خراسان جنوبی می گوید: تنها راه برون رفت از مشکلات موجود اقتصادی ، استفاده بیشتر از شرکت های دانش بنیان است و برای رسیدن به این هدف، باید مسیر فعالیت این شرکت ها هموارتر شود .به گفته «خزاعی» افراد زیادی تا مرحله حرف، از شرکت های دانش بنیان حمایت می کنند اما در عمل بخش دولتی بر اساس آمار موجود خرید های بسیار کمی از محصولات تولید شده در شرکت های دانش بنیان انجام می دهد و حمایتی از این شرکت ها از سوی دستگاه های دولتی با فراهم کردن زیرساخت ها یا خرید محصولات نمی شود.وی با اعلام این که بر اساس سیاست های چند سال گذشته از ارائه تسهیلات بلاعوض به شرکت های دانش بنیان خودداری شده است و به جای این تسهیلات ، وام های با سود کم به این شرکت ها از مسیرهای مختلف پرداخت می شود، می گوید : یکی از مشکلات موجود در این زمینه چگونگی دریافت معافیت مالیاتی و گمرکی برای صدور کالا های تولیدی است.به گفته وی علاوه بر این، با وجود توانایی های خوب در منطقه برای استاندارد کردن و تجاری سازی محصولات، کار خاصی انجام نشده است و به دلیل کم کاری در زمینه استفاده از استانداردهای جهانی، رقبا برای فروش محصولات خود در بازار های جهانی از ما پیشی گرفته اند.
بی بهره بودن از اعتبارات استانی
رئیس پارک علم و فناوری خراسان جنوبی هم با تاکید بر این که از ابتدای ایجاد پارک علم و فناوری نه تنها از هیچ اعتبار استانی بهره مند نشده ایم بلکه 20 میلیون تومان هم از اعتبارات سال های گذشته طلبکار هستیم، می گوید: با وجود دستور استاندار برای اختصاص 60 میلیون تومان در سال گذشته و80 میلیون تومان طی امسال برای کمک پارک علم و فناوری استان به شرکت های دانش بنیان، سازمان برنامه و بودجه خراسان جنوبی به بهانه این که پارک علم و فناوری از دستگاه های ملی است، با تخصیص این میزان اعتبار به پارک موافقت نکرده است. به گفته دکتر«محمد علی ناصری» این در حالی است که پارک های علم و فناوری در استان های دیگر از اعتبارات استانی به خوبی استفاده میکنند.وی اعتبار ملی پارک علم و فناوری استان را اندک می داند و می افزاید: از محل اعتبار هزینه ای 2 میلیارد تومان و برای احداث ساختمانی متعلق به پارک هم که موافقت نامه آن در حال لغو شدن بود ، تنها 2 میلیارد تومان درنظر گرفته شد که بعید می دانم این ساختمان که در نزدیکی دانشگاه بیرجند است، با این گونه اعتبار ها ساخته شود.
کمبود فضا
این مسئول با اشاره به مشکلات موجود در خراسان جنوبی برای فعالیت شرکت های فناور می گوید:یکی از مشکلات سر راه فعالیت شرکت های دانش بنیان کمبود فضاست و تا زمانی که فضا تامین نشود، معاونت فناوری ریاست جمهوری کمک های خود را به حساب این شرکت ها واریز نمی کند.وی ادامه می دهد : چون معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور برای فراهم کردن زیر ساخت های مورد نیاز مراکز رشد کمکی به ما نمی کند باید زیرساخت ها با کمک مردم و افراد خیر ایجاد شود. با این که در استان های بزرگ به راحتی این کار با کمک دستگاه های دولتی عملی می شود ، اما در خراسان جنوبی اداره های دولتی، با وجود خالی بودن ساختمان و داشتن امکانات ، از تحویل آن به پارک خودداری می کنند و ما هم به دلیل نداشتن ساختمان نمی توانیم برای جذب شرکت های فناور استان اطلاع رسانی کنیم.به گفته وی از170 شرکت زیر نظر پارک علم و فناوری استان فقط 40 شرکت دانش بنیان در مکان های مربوط به پارک مستقر شده اند.وی می افزاید: یکی از وظایف شورای اداری استان باید بومی سازی قوانین باشد تا با انجام این کار بهتر بتوانیم برای جذب فناوران بخش خصوصی اقدام و زمینه مناسب فعالیت آن ها را در استان فراهم کنیم و اگر سیستم اداری استان همکاری کند به راحتی می توانیم این کار را انجام و تعداد شرکت های زیر نظر پارک را به 500 شرکت افزایش دهیم.
فقط دانشگاه صنعتی
ناصری با یادآوری این که جز دانشگاه صنعتی بیرجند، هیچ دانشگاه دیگری با وجود امضای تفاهم نامه ، امکاناتی در اختیار شرکت های دانش بنیان قرار نداده است، میگوید: تعدادی از شرکت ها می توانند در دانشگاه بیرجند مستقر شوند و دانشگاه هم می تواند تعدادی از نیروهای این شرکت ها را مانند دیگر استان ها تامین کند و منتظر کمک دانشگاه علوم پزشکی و دانشگاه بیرجند به شرکت های فناور هستیم.وی تاکید می کند: احداث ساختمان از وظایف ذاتی پارک علم و فناوری استان نیست اما به دلیل کم بودن حمایت های دستگاه های دولتی برای ایجاد زیر ساخت های مورد نیاز شرکت های فناور در بعضی از موارد مجبور شده ایم در این زمینه اقدام کنیم.وی به تمدید موافقت اصولی حداقل 5 ساله ساختمانی که در اختیار مراکز رشد قرار می گیرد، اشاره می کند و می گوید : به دلیل این که مرکز رشد فناوری بیرجند ساختمان ندارد ، در پارک علم و فناوری استان مستقرشده است و هر چند با کمک استانداری ساختمانی برای این منظور معرفی شده تا شرکت ها در آن مستقر شوند اما سازمان مد نظر از تخلیه آن برای استقرار شرکت های دانش بنیان خودداری می کند.
صندوق پژوهش و فناوری
رئیس پارک علم و فناوری خراسان جنوبی با اشاره به این که با هدف گسترش فعالیت شرکت های فناور استان در صورت نیاز با پارک های خارجی هم ارتباط برقرار و با حمایت های مشاوره ای، مالی، حقوقی و تجاری سازی زمینه فعالیت بیشتر این شرکت ها را فراهم می کنیم، می گوید: در این راستا به زودی صندوق پژوهش و فناوری پارک راه اندازی می شود و در تلاشیم با طراحی جدید سایت پارک در معرفی محصولات شرکت ها به آن ها کمک کنیم.به گفته وی به دلیل این که فعالیت در زمینه آی . تی نیاز به امکانات زیادی ندارد ، بیشتر شرکت های فناور در این زمینه فعالیت می کنند و حوزه های مربوط به آب ، گیاهان دارویی و کشاورزی بومی استان از جمله زعفران ، زرشک و عناب و انرژی های نو از دیگر اولویت های کار برای این شرکت ها در خراسان جنوبی است.وی می افزاید: در ابتدا به شرکت هایی که از حمایت های پارک بهره مند می شوند تا 15 میلیون تومان و در مراحل بعد تا 60 میلیون تومان کمک می شود. در دو سال گذشته زیر یک صد میلیون تومان به طور واقعی به این شرکت ها کمک شده است اما در 6 ماه گذشته بیش از 600 میلیون تومان از سوی پارک به این شرکت ها کمک شد.به گفته وی علاوه بر این، اگر شرکتی دانش بنیان باشد از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز حمایت می شود و همه این حمایت ها در راستای تحقق ایجاد مشاغل مبتنی بر فناوری و خلاقیت برای جوانان است که تاکنون اقدام هایی در این راستا در استان انجام شده و این امر نشانگر ظرفیت علمی و نیروی انسانی خوبی است که در استان وجود دارد.
تجاری سازی در اول راه
ناصری، اولین چالش پیش روی شرکت های دانش بنیان خراسان جنوبی را برای ورود به عرصه اقتصاد مقاومتی در زمینه تجاری سازی تولیدات این شرکت ها اعلام می کند و می گوید : به دلیل این که خراسان جنوبی از بازارهای هدف فاصله دارد تاکنون برای تجاری سازی محصولات شرکت های دانش بنیان منطقه کار زیادی انجام نشده است و برای عملی شدن این امر علاوه بر تلاش این شرکت ها باید سیستم اداری نیز به وظیفه خود در این زمینه به خوبی عمل کند.به گفته وی، یکی دیگر از چالش های شرکت های دانش بنیان مشکلاتی است که هنگام دریافت وام با آن مواجه میشوند که این هم ناشی از نبود صندوق سرمایه گذاری ریسک پذیر در کشور است. فعالان حوزه شرکت های دانش بنیان وقتی برای دریافت وام به صندوق پژوهش و نو آوری مراجعه میکنند، متوجه می شوند که صندوق دراعطای وام مانند بانک های موجود در کشور عمل می کند و از آن ها ضامن و... می خواهد و این امر موجب می شود تا شرایط به گونه ای باشد که مسئولان شرکت های دانش بنیان نتوانند به راحتی تسهیلات مورد نیاز را برای تولید محصولات خود دریافت کنند و در نتیجه اجرای برنامه ای که برای تولید محصول مد نظر پیش بینی شده با مشکلاتی مواجه می شود.وی در پاسخ به این که تاکنون چه قدر از توانایی شرکت های دانش بنیان استان برای تحقق اقتصاد مقاومتی استفاده شده است، میگوید: در حد خیلی جزئی و فقط در چند مورد از توانایی این شرکت ها برای تحقق اقتصاد مقاومتی استفاده شده است و آن ها هم هنوز به نتیجه ای نرسیده اند. در یکی، دو مورد نیز کارهایی با همکاری دانشگاه های استان و دستگاه های دیگر در این زمینه انجام شده است.وی با اعلام این که ایجاد شرکت های دانش بنیان در راستای عمل به اقتصاد مقاومتی است، می گوید: شرکت های دانش بنیان با بهرهگیری از ظرفیت های خود و با استفاده از کمترین سرمایه، بیشترین محصول را در راستای اقتصاد مقاومتی تولید می کنند. این شرکت ها توانایی آن را دارند تا محصولی را با یک پنجم سرمایه مورد نیاز تولید کنند. شرکت های دانش بنیان خراسان جنوبی از ظرفیت بسیار زیادی مانند دیگر شرکت های دانش بنیان کشور برای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی به ویژه در زمینه نیروی انسانی برخوردارند و درصورتی که زیر ساخت های لازم برای فعالیت این شرکت ها از سوی بخش دولتی و خصوصی فراهم شود، می توانند اقدام های خوبی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی به ویژه در زمینه اولویت های موجود در استان مانند محصولات راهبردی کشاورزی، انرژی های نو و... انجام دهند.