خراسان شمالی با حدود ۲ میلیون تن ذخایر معدنی، از ۲۰۴ معدن ثبتی بهره می برد و با استخراج سنگ لاشه، مرمر، مرمریت، بوکسیت، آهن، مس، باریت، مارن، پوکه معدنی و سنگهای تزیینی برای حدود ۲ هزار نفر فرصت شغلی ایجاد شده است. ظرفیتهای معدنی این استان اگر به طور کامل بهره برداری شود به طور حتم علاوه بر افزایش ارزش افزوده، میزان اشتغال را افزایش خواهد داد، اما نبود صنایع فراوری، کمبود نیروی متخصص و نبود سرمایه گذاری مناسب خام فروشی و خروج ارزش افزوده محصولات معدنی از استان را موجب شده است که اگر این معضل همچنان ادامه داشته باشد، در آیندهای نه چندان دور، جایگاه معدن کاران در اقتصاد استان متزلزل خواهد شد. به تعبیری می توان گفت اکنون معادن خراسان شمالی همچون گنج های ناشناخته ای در شمال شرق ایران قرار گرفته اند که نیازمند شناسایی و توجه بسیار بیشتر هستند.
یکی از معدن کاران در بخش باریت درباره نبود واحدهای فراوری کانی های برداشتی و خروج آن ها به شکل خام از استان، می گوید: عمده معادن باریت استان در شهرستان راز و جرگلان استقرار دارد که با راهاندازی واحدهای فراوری علاوه بر جلوگیری از خام فروشی، ارزشافزوده مناسبی برای آن ایجاد می شود.
وی می افزاید: با وجود وضعیت اقتصادی ضعیفی که در زمان تحریم ها برای کشور ایجاد شد، در سطح کانی ها اقدام خاصی انجام نگرفت، در حالی که متخصصان، نیروی کار و بازار مناسبی هم در استان وجود دارد.
وی اظهار می کند: با یک فرایندکاری مناسب و تجدیدنظر دولت، امیدواریم بتوانیم با حمایت های لازم در بخش فراوری معادن و نیروهای متخصص در این قسمت نتایج خوبی بگیریم.
وی اظهارمی کند: در مناطق شمالی فلزات و مس شناسایی شده است که اگر گام هایی در این راستا برداشته شود، می توانیم این ظرفیت ها را به مرحله بهره برداری برسانیم.
وی با اشاره به ظرفیت های معدنی استان نیز می گوید: اگر تمام ذخایر معدنی استان شناسایی و بهره برداری شود، در زمینه اشتغال و به کارگیری نیروی کار مشکلی نخواهیم داشت، زیرا با استخراج هر معدن، حداقل برای 150 نفر در استان اشتغال زایی می شود.
وی با بیان این که هنوز هم بخشی از معادن استان گمنام هستند، خاطرنشان می کند: از آن جا که معادن دیربازده هستند، به این بخش کم توجهی می شود در حالی که بهره برداری از معادن، علاوه بر اشتغال زایی، صرفه اقتصادی بسیار زیادی نیز برای استان دارد.
یکی دیگر از معدن کاران که فراوری محصولات معدنی را در ایجاد اشتغال، سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی استان مؤثر می داند، می گوید: مواد معدنی، تأمین کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع کشور است و نقش موثری در خودکفایی صنعتی و حفظ ارزش افزوده دارد، اما عمده این تولیدات بدون فراوری و با ارزش افزوده بسیار ناچیزی از استان خارج می شود.
وی عنوان می کند: به دلیل نبود زیرساخت های لازم، هم اکنون ظرفیت و قابلیت معدنی استان به طورکامل مورد استفاده قرار نمی گیرد. وی با اشاره به ظرفیت های بالای مواد معدنی می گوید: هنوز فراوری و ارزش افزوده محصولات معدنی در خراسان شمالی در حد صفر است و همین مسئله باعث بی انگیزگی برای فعالیت در این بخش شده است.
وی همچنین نبود ارزیاب، کارشناس تخصصی معدن و وثیقه های بانکی را از جمله چالش های سرمایه گذاری در این بخش ذکر و خاطرنشان می کند: با برطرف شدن چالش های موجود در این بخش، زمینه ورود معدن کاران به ایجاد صنایع فراوری هموار خواهد شد.
در این میان «ولیپور» یکی دیگر از معدن کاران تمایل به کارهای واسطه ای و زودبازده را یکی از معضلات موجود در این بخش می داند و می گوید: با این که تنها حدود 30 درصد از معادن استان بهره برداری می شود، هنوز هم فراوری معدنی در استان انجام نمی شود و خام فروشی آسیب جدی برای اقتصاد و ارزش افزوده محصول در پی دارد. به گفته وی، با ایجاد بستر مناسب در راستای توسعه معادن، می توان ارزش افزوده زیادی را برای استان ایجاد کرد.وی می افزاید: حمایت از تولیدکنندگان و تجدیدنظر دست اندرکاران به منظور دستیابی به رونق اقتصادی ضروری است.
وی ادامه می دهد: با انجام نقشه برداری هوایی، امیدواریم تمام ظرفیت ها و ذخایر معدنی استان شناسایی و بهره برداری شود که این امر تأثیر بسیار زیادی در اشتغال خواهد داشت.
وی می افزاید: با شناسایی این ظرفیت ها که می تواند نقش بسیار زیادی در اقتصاد منطقه داشته باشد، باید بسترهای لازم برای بهره برداری نیز فراهم شود، زیرا تنها با شناسایی و صدور مجوزهای استخراج کاری از پیش نمی رود و معادن استان همچنان در تاریک خانه خود باقی خواهند ماند. وی با اشاره به نبود کارخانه های فراوری و سرمایه گذاری می گوید: کمبود نقدینگی و سخت گیری های بانکی، منابع طبیعی و مالیات از جمله مهم ترین مشکلات در این بخش است و با این که به دلیل داشتن سرمایه در گردش و تأمین منابع مالی می توانیم با خرید دستگاه های نو، اکتشاف بیشتری داشته باشیم اما هنوز امکانات زیرساختی در استان به طورکامل فراهم نیست.
یکی دیگر از معدن کاران هم می گوید: با این که سال های زیادی در این بخش فعالیت داریم و تمام ماشین آلات فرسوده است، اما به دلیل نبود نقدینگی، هنوز نتوانسته ایم فناوری را به بخش معدن ببریم.
وی که در زمینه گچ در بخش معدن فعالیت می کند، میگوید: در شرایط فعلی که رکود در تمام بخش ها فراگیر شده، تولید کننده در محرومیت کامل به سر می برد و معدن کاران به حال خود رها شده اند.
وی دریافت ارزش افزوده، مالیات و بیمه را از جمله عواملی می داند که باعث به شماره افتادن نفس معدن در استان شده است، در حالی که اگر حمایت صددرصدی از معدن انجام شود به طور حتم، خراسان شمالی رتبه عالی کشوری را کسب خواهد کرد.
وی خاطرنشان می کند: وام 740 میلیون تومانی را 8 سال پیش دریافت و 830 میلیون تومان هم پرداخت کردم، باز هم 2 میلیارد تومان به بانک بدهکار هستم و تا زمانی که این مشکلات برطرف نشود بخش معدن استان همچنان در محرومیت باقی خواهد ماند.
وی با اشاره به این که در گذشته تولیداتش به استان های خراسان رضوی، جنوبی، مازندران و گیلان صادر می شد، می افزاید: طی 3 سال اخیر به دلیل رکود ساخت و ساز، معادن گچ نیز در رکود کامل به سر می برند و متولیان امر برای عارضه یابی اقدامی نکرده اند.
در همین زمینه، معاون صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان شمالی می گوید: با توجه به شرایط اقتصادی و رکود حاکم بر بازار مصالح ساختمانی و سنگ های تزیینی، هم اکنون برای 224 معدن پروانه بهره برداری صادر شده است که از این تعداد 122 فقره معدن فعال و در حال تجهیز و آماده سازی است.
«قلی پور» می افزاید: از 27 نوع ماده معدنی موجود در استان، بیش از نیمی از آن از جمله بوکسیت، گچ مارون و آهک، مخلوط آبرفتی و کوهی و سنگ آهک فراوری میشود. به گفته وی، عمده مواد معدنی استخراج شده در استان از جمله باریت، کلسیت، مرمر و مرمریت و هماتیت و سرب بدون فراوری از استان خارج می شود.
وی الزام نداشتن پیمانکاران به استفاده از محصولات معدنی داخلی استان، نبود دسترسی به سیستم حمل و نقل ریلی برای بازاریابی مواد معدنی، نبود اعتبارات کافی با نرخ سود پایین برای پرداخت تسهیلات به معدن کاران، افزایش تعرفه های مالیاتی و متعاقب آن افزایش هزینه های سربار برای معدن کاران و نبود صنایع معدنی با فناوری مدرن برای تولید محصولات صادراتی را از جمله ضعف های استان در این بخش بر می شمرد.
وی می افزاید: با انجام نقشه برداری ژئوفیزیک هوایی در 3 هزار کیلومتر مربع و تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده، زمینه دستیابی به ذخایر جدید و اکتشاف کانسارهای فلزی فراهم می شود و فرصت های مناسبی برای سرمایه گذاری مطمئن در این حوزه به وجود می آید.
وی اظهار می کند: علاوه بر اعتباراتی که در سال های گذشته برای پروژه های پی جویی و اکتشاف مواد معدنی در استان هزینه شده، هم اکنون 45 میلیارد ریال برای انجام مطالعات اکتشافی و ژئوفیزیک هوایی و 36 میلیارد ریال نیز برای تأمین زیرساخت معادن (برق رسانی) شهرستان بجنورد و شیروان از محل اعتبارات مصوب سفر رهبری تخصیص داده شده که در حال انجام است.
«قلی پور» انجام و به پایان رساندن زیرساخت معادن شهرستان بجنورد و شیروان و انجام ژئوفیزیک هوایی را مهم ترین پروژه های معدنی استان می داند.
به گفته وی، هم اکنون 58 شرکت سرمایه گذار داخلی در استان مشغول فعالیت هستند و سرمایه گذار خارجی در استان نداریم.
وی همچنین ذخایر معدنی استان را حدود یک میلیارد تن ذکر و خاطرنشان می کند: عمده ذخایر معدنی استان عبارت است از از بوکسیت، مارن، مرمر، مرمریت، سنگ لاشه، گچ کلسیت، باریت و هماتیت .
مهمترین نکات پرونده
* مواد معدنی، تأمین کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع کشور است و نقش موثری در خودکفایی صنعتی و حفظ ارزش افزوده دارد، اما عمده این تولیدات بدون فراوری و با ارزش افزوده بسیار ناچیزی از استان خارج می شود.
*هم اکنون 45 میلیارد ریال برای انجام مطالعات اکتشافی و ژئوفیزیک هوایی و 36 میلیارد ریال نیز برای تأمین زیرساخت معادن (برق رسانی) شهرستان بجنورد و شیروان از محل اعتبارات مصوب سفر رهبری تخصیص داده شده که در حال انجام است.
* عمده مواد معدنی استخراج شده در استان از جمله باریت، کلسیت، مرمر و مرمریت و هماتیت (سنگ آهن) و سرب بدون فراوری از استان خارج می شود.
* با توجه به شرایط اقتصادی و رکود حاکم بر بازار مصالح ساختمانی و سنگ های تزیینی، هم اکنون برای 224 معدن پروانه بهره برداری صادر شده است که از این تعداد 122 معدن فعال و در حال تجهیز و آماده سازی است.