خوانندگان محترم! در صفحه 12 روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: اجناسی را از شخصی خریداری و وجه آن را در چند مرحله به پدر وی پرداخت کردم و رسید گرفتم. در رسید مذکور، موضوع طلب فرزند دریافت کننده وجه، قید شده است. حال، فروشنده اجناس، با ادعای اینکه پول دریافت شده ،مربوط به بدهی دیگری است، از من شکایت کرده است. شاهدی که برای تأیید رسید دارم، سالخورده است و قادر نیست درست حرف بزند. چاره چیست؟
پاسخ: با تقدیم دادخواست «جلب ثالث»، علیه پدر طلبکار، به دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلی (یعنی دعوایی که طلبکار برای مطالبه طلب علیه شما طرح کرده است)، پدر طلبکار را طرف دعوا قرار دهید تا با حضور او در دادگاه و در جریان رسیدگی به دعوای اصلی، مشخص شود که آیا ایشان از پسر خود اجازه داشته است که طلبش را از شما وصول کند؟ به این ترتیب، اگر مشخص شود که مبلغ پرداخت شده به پدر با اجازه پسر بوده است، شما ملزم به پرداخت دوباره مبلغ نخواهید بود.
اگر در دادگاه معلوم شود که پرداخت بدهی به پدر طلبکار، بدون اجازه طلبکار بوده است، بدهی شما به طلبکار همچنان پابرجاست و باید آن را به ایشان پرداخت کنید.
اگرچه میتوانید مبلغی را که قبلاً به پدر طلبکار پرداختهاید، از او پس بگیرید. ماده ۲۸۲ قانون مدنی مقرر میکند: «اگر کسی به یک نفر دیون متعدده داشته باشد، تشخیص این که تأدیه از بابت کدام دین است، با مدیون میباشد.» به عبارت دیگر، پرداختکننده وجه تعیین میکند که مبلغ پرداخت شده برای تسویه حساب کدام بدهی است. از سوی دیگر، تنها با اجازه طلبکار میتوان بدهی را به شخصی دیگر (شخص ثالث) پرداخت کرد.
ماده 271 قانون مدنی مقرر کرده است: «دین باید به شخص داین یا به کسی که از طرف او وکالت دارد، تأدیه گردد و یا به کسی که قانوناً حق قبض را دارد». بنابراین، اگر بدهکار، بدهی را به طلبکار یا نمایندگان قانونی (مثل ولی برای کودکان) و قراردادی (مثل وکیل یا نماینده) او نپردازد و گیرنده وجه «شخص ثالث» و بدون اجازه باشد، چنین پرداختی صحیح نخواهد بود. در چنین حالتی، قبول این پرداخت به عنوان پرداخت بدهی، مشروط به اجازه و رضایت طلبکار است.
قانون مدنی در ماده 272 مقرر میکند: «تأدیه به غیر اشخاص مذکور در ماده 271 وقتی صحیح است که دایِن راضی شود.» بنابراین، اگر بدهکار دین را به شخص ثالث پرداخت کند و طلبکار به آن رضایت ندهد، باید یک بار دیگر بدهیاش را بپردازد. بدهکار یا متعهد، باید بهگونهای بدهی خود را بپردازد یا تعهد خود را انجام دهد که قانون آن را به رسمیت بشناسد؛ در غیر این صورت ممکن است حتی مجبور شود تعهد خود را مجدداً به جا آورد یا بدهی را دوباره بپردازد. مثلاً اگر دینار عراق از کسی قرض گرفتهاید، باید دینار عراق بازپس دهید.
اگر بدون موافقت طلبکار معادل ریالی دینار را به حساب بانکی او واریز کنید، دین شما پرداخت نشده و بدهی به قوت خود باقی است. ماده ۲۷۵ قانون مدنی بیان میکند: «متعهدله را نمیتوان مجبور نمود که چیز دیگری به غیر آن چه که موضوع تعهد است، قبول نماید اگر چه آن شیء، قیمتاً معادل یا بیشتر از موضوع تعهد باشد.» همچنین، پرداخت بدهی به کودک، دیوانه یا محجور پذیرفته نیست: «اگر متعهدله اهلیت قبض نداشته باشد، تأدیه در وجه او معتبر نخواهد بود.» (ماده ۲۷۴ قانون مدنی) به خاطر داشته باشید: «هر کس بَد میپردازد، باید دو بار بپردازد.»