تحلیل روز
تعداد بازدید : 200
عراق ؛کریدور دید و بازدیدهای سیاسی
نویسنده : هادی غلام نیا کارشناس روابط بین الملل
درماههای نزدیک به دسامبر 2018 تا ماه فوریه 2019 عراق به قطب اصلی دید و بازدیدهای سیاسی و دیپلماتیک منطقه تبدیل شده که این مسئله ذهن برخی از کارشناسان سیاسی منطقه خاورمیانه را به خود مشغول کرده است. تبیین چرایی رفت وآمد شخصیتهای مهم جهانی در این کشور را باید از رهگذر فهم قدرت ژئواکونومیکی عراق به دست آورد. محور اصلی قدرت ژئواکونومیکی این کشور را باید در سرمایه اصلی این کشور پس از مردمش که همانا ذخایر عظیم نفتی است، جست و جو کرد. بر اساس برآوردهای انجام شده، کشور عراق حدود 120 میلیارد بشکه ذخایر نفتی شناخته شده دارد که این رقم نشان میدهد عراق پنجمین کشور دارای ذخایر عظیم نفت در جهان است. در کنار این دارایی عظیم، برخی عوامل سیاسی در منطقه هم به اهمیت فروش نفت این کشور اضافه شده است. یکی از این عوامل را باید بازگشت تحریمهای نفتی ایران که به موجب توافقنامه سال 2015 میان ایران و 1+5 لغو شده بود اما ترامپ، در 4 نوامبر 2018 مجدد این تحریمها را بازگرداند، دانست. عامل دیگر را میتوان به بیثباتی سیاسی در ونزوئلا و برخی کشورهای آفریقایی تولیدکننده نفت ارتباط داد. عراق که در زمان حضور داعش بخش اعظمی از درآمدهای نفتی خود را از دست داده بود، پس از بازگشت ثبات به این کشور قصد دارد میزان صادرات نفت خود را به بیش از چهار میلیون بشکه در روز برساند. همان طور که اشاره شد، تحولات نفتی ایران، ونزوئلا و برخی کشورهای آفریقایی به رشد تولید و صادرات نفت این کشور کمک فراوانی کرده است. تحریمهای ایران باعث شده است که برخی مشتریان نفت ایران که اکنون دیگر توان خرید نفت از این کشور را ندارند به سمت بازار نفت عراق روی آورند. کشورهایی همچون هند، چین، تایوان و برخی دیگر از مشتریان آسیایی و اروپایی نفت ایران، هم اکنون به دنبال جایگزین کردن نفت ایران با نفت عراق هستند. به دلیل شباهت ترکیبات شیمیایی نفت ایران و عراق، نزدیکی جغرافیایی این دو کشور و همچنین قرار گرفتن ایران و عراق در راهگذر انرژی دنیا، مشتریان نفتی ایران به راحتی به دنبال جایگزینی نفت این کشور با نفت عراق هستند. هم اکنون عراق روزانه حدود سه میلیون و 800هزار بشکه نفت صادر میکند و قصد دارد تا سال 2021 این رقم را به بیش از پنج میلیون بشکه در روز برساند. اگر متوسط قیمت نفت سبد اوپک را 60 دلار محاسبه کنیم، با احتساب فروش روزانه حدود چهار میلیون بشکه نفت، در سال 2019 چیزی حدود 90 میلیارد دلار تنها از فروش نفت عاید این کشور خواهد شد. درآمد نجومی عراق از فروش نفت که پس از آمریکا، روسیه و عربستان به چهارمین تولید کننده بزرگ نفت دنیا تبدیل شده است، کشورهای بزرگ دنیا را واداشته تا به عراق سفر و قراردادهای بزرگ تجاری با این کشور منعقد کنند.با توجه به ماهیت غیر صنعتی اقتصاد عراق، سطح پایین تولیدات بومی و ماهیت تک محصولی اقتصاد این کشور، به صورت طبیعی عراق به واردات گسترده محصولات غذایی، لوازم صنعتی، خودرو و برخی محصولات لوکس نیاز دارد. همچنین به دلیل نبود نیروی متخصص در امور ساختو ساز در صنایع بالادستی و پایین دستی نفت و گاز، بازسازی خرابیهای ناشی از حضور پنج ساله داعش در این کشور و نیاز به توسعه زیرساختهای ارتباطی و تجاری، این کشور باید در بخش خدمات فنی و مهندسی نیز هزینههای زیادی را بپردازد. دلیل حضور رقابتی گسترده ایران، آمریکا، عربستان، چین و برخی از کشورهای اروپایی در عراق را باید در سبقت گرفتن برای عقد قرارداد تامین نیازهای ذکر شده در این کشور جست و جو کرد. با توجه به تلاش دولت عراق برای گسترش تولید و فروش نفت در سال های پیش رو، باید منتظر اهمیت یافتن بیشتر این کشور در مبادلات اقتصادی منطقه و جهان بود. همچین عراق میتواند با استفاده از این ظرفیت ژئواکونومیکی، نفوذ سیاسی خود را در سطوح مختلف منطقهای و جهانی گسترش دهد. این مسئله به درک تصمیمسازان عراقی از لزوم ترکیب عناصر اقتصادی و سیاسی قدرت به صورت همزمان منوط است.