رودسری - در میان مورخان بنام ایران، محمد بن جریر طبری، جایگاه ویژهای دارد. این مورخ و البته، عالم دینی نامدار، در عصری میزیست که در اصطلاح به آن عصر زرین تمدن اسلامی میگویند. طبری که به سال 224 هـ.ش در مازندران زاده شده بود، در زادگاه خود متوقف نماند و به دیگر بلاد اسلامی، از جمله مصر، عراق و هند نیز سفر کرد. هر چند که در روند تاریخنگاری اسلامی و اقتباس مورخان مسلمان از آثار ایران عصر ساسانی، برای تدوین کتابهای تاریخی، باید ابنواضح یعقوبی و تنی چند از مورخان عراق را پیشگام بدانیم، اما طبری ایرانی نژاد، به دلیل تلاشهایش در زمینه تدوین تاریخ عالم، از خلقت آدم تا سال 293 هـ.ش و نیز به سبب توجه به جزئیات و آوردن منابع روایتهای تاریخی، از جایگاه بسیار ویژه ای برخوردار است.
نمونه ای در خور توجه
به عنوان نمونه، او اهتمام فراوانی به پوشش اخبار مربوط به واقعه کربلا داشته و بیشتر نقل خود را در این باره، از مقتل کهن و معتبر ابیمخنف آورده و به این مسئله اشاره کرده است. امروزه، پژوهشگرانی مانند آیتا... یوسفی غروی، توانستهاند با استفاده از کتاب طبری، مقتل مفقود شده ابیمخنف را احیا کنند و در مقابل نسخههای جعلی متعددی که از این کتاب وجود دارد، در اختیار علاقهمندان و دوستداران اهلبیت(ع) قرار دهند. این در حالی است که ابنواضح یعقوبی، مورخی که برخی وی را شیعی مذهب و پدرش را مقتول به دست خلفای عباسی میدانند، به هر دلیل، در کتابش توجه چندانی به واقعه عاشورا نداشته و با سرعت از آن عبور کرده است. همین رویکرد، اهمیت بیش از پیش تاریخ طبری را معلوم میکند.
اشتباهاتی که باید جدی گرفت
با این حال، کتاب او، مانند هر کتاب نوشته شده به دست بشر، خالی از اشتباهات نیست و گاه، تلاش او برای جمعآوری همه روایتها، اعم از سره و ناسره، سببساز شیوع اخباری جعلی شده است که برخی از خاورشناسان، آن ها را دستمایه نقد و حمله به آموزههای اسلامی قرار دادهاند. طبری در اواخر عمر به بغداد رفت و کتاب تاریخ خود را، طی 23 سال به رشته تحریر درآورد. او دانشمندی مردمدار و محبوب بود. خطیب بغدادی، تشییع جنازه وی را یکی از پرشکوهترین تشییع جنازههای آن دوران میداند. محمد بن جریر طبری در 28 شوال سال 310 هـ.ق(اسفندماه سال 301) دار فانی را وداع گفت و در یکی از گورستانهای بغداد، به خاک سپرده شد. اثر ارزشمند او، تاریخ طبری، توسط زندهیاد ابوالقاسم پاینده، با اندکی تلخیص، به فارسی ترجمه و به زیور طبع آراسته شده است.