به مناسبت روز بزرگداشت
تعداد بازدید : 79
خواجه نصیرالدینتوسی اعجوبه مهندسی
ابوجعفر، محمد بن حسن توسی، مشهور به خواجه نصیرالدین توسی، روز پنجم اسفندماه سال 579 هـ.ش(15 جمادی الاول سال 598 هـ.ق) در شهر توس متولد شد. او در کودکی، مقدمات را از پدر فرا گرفت و توانست در مدت کوتاهی، ریاضیات، حکمت، منطق و حدیث را از دانشمندان و علمای حاضر در توس که بعضاً با او نسبت خویشاوندی داشتند، فرا گیرد. خواجه، کتاب «اشارات» ابن سینا را نزد فریدالدین داماد نیشابوری آموخت. او در همین سالها با «قانون» ابن سینا آشنا شد و مدتی نیز محضر عطار نیشابوری را درک کرد. وی سرانجام به عتبات رفت و فقه و اصول را از معین الدین مازنی (از شاگردان مبرز ابن ادریس حلی) فرا گرفت و از طرف او اجازه نقل روایت دریافت کرد. در همین دوره بود که علامه حلی از محضر او برای آموختن حکمت بهره برد و افتخار شاگردی خواجه نصیر را پیدا کرد. خواجه نصیرالدین توسی بعد از تکمیل علم در عراق، به خراسان بازگشت و مدتی در «قائن» ساکن شد. همزمان، عبدالرحیم بن ابی منصور حاکم اسماعیلی قلعه قُهستان که دوستدار فلسفه و حکمت بود، از وی خواست در قلعه او ساکن شود و به این ترتیب حضور 26 ساله خواجه در قُلاع اسماعیلیان آغاز شد. به گفته برخی مورخان، خواجه در مدت اقامت در قلعه قُهستان، کتاب «طهارة الاعراق» ابن مسکویه را به فارسی ترجمه کرد و نام آن را «اخلاق ناصری» گذاشت. در ابتدای کار ، این اقامت برای او راحتی و آسایش به بار آورد، اما پس از مدتی با آشکار شدن مغایرت اعتقادات او با اسماعیلیان و گرایش وی به تشیع دوازده امامی، حاکمان اسماعیلی بر او سخت گرفتند و خواجه را به قلعه الموت فرستادند. با تصرف قُلاع اسماعیلی و از جمله الموت به دست هلاکوی مغول، خواجه نصیرالدین توسی توانست از زندان 26 ساله خارج شود. فضل و دانش و اخلاق برجسته او باعث شد که به عنوان دانشمندی حکیم، مورد توجه هلاکو قرار گیرد. هلاکو، خواجه را به عنوان مشاور خود برگزید و او با در اختیار داشتن چنین موقعیت ممتازی، خدمات بزرگی به جهان اسلام کرد. از جمله کارهای مهم او، جلوگیری از نابودی کتابخانههای بزرگی بود که مغولان تصمیم به سوزاندن آنها گرفته بودند. کتابخانه بزرگ قلعه الموت یکی از این ذخایر علمی بود که توسط خواجه نصیرالدین توسی حفظ شد. او در ریاضیات و فنون مهندسی، سرآمد روزگار خود بود و در طراحی بسیاری از ادواتی که بعدها در امور مهندسی به کار گرفته شد، نقش داشت. به همت او، بنای رصدخانه مراغه با دقتی مثال زدنی ساخته و توانایی وی در امور مهندسی، باعث شد که این بنای باشکوه، کمترین خطا را در محاسبات نجومی داشته باشد؛ خواجه را باید، به حق، فخر مهندسی ایرانی هم بدانیم. از 150 کتاب و رساله ای که از او برجای مانده یا تنها نامش به اطلاع ما رسیده، تعداد اندکی به زبان فارسی و بقیه به زبان عربی است.