عید آزادگان آفریقا
حکم تبرئه شیخ زکزاکی صادر شد. دبیرکل جنبش اسلامی نیجریه و همسرش از ۶ سال پیش بدون اثبات هیچ اتهامی در زندان بودند
کامیار - شیخ ابراهیم زکزاکی رهبر جنبش اسلامی نیجریه و همسرش در 28 جولای 2021 (6 مرداد 1400) پس از حدود شش سال زندان و شکنجه و ظلمی که به ناروا به آن ها وارد شد، به حکم دادگاهی در نیجریه از تمامی اتهامات نسبت داده شده تبرئه و آزاد شدند. شیخ ابراهیم زکزاکی، در 13 دسامبر ۲۰۱۵ بر اثر حمله ارتش نیجریه به حسینیه بقیةا... و منزل شخصیاش زخمی و توسط ارتش نیجریه دستگیر و زندانی شد. ارتش نیجریه علت این دستگیری را تلاش هواداران او برای ترور رئیس ستاد ارتش نیجریه در منطقه زاریا اعلام کرده بود اما اکنون با گذشت شش سال و پس از بارها کارشکنی دولت نیجریه در آزادی زکزاکی برای دسترسی به درمان، دادگاهی در نیجریه، حکم آزادی او و همسرش را صادر کرده است. تصمیم این دادگاه نیجریهای در وضعیت کنونی را میتوان رخدادی مهم در مسیر بیگناهی رهبری شیعیان نیجریه ارزیابی و در دو محور مهم، تاثیرات و بازتابهای این تصمیم را تحلیل کرد.
سیاسی بودن مسئله دستگیری
تبرئه کامل شیخ ابراهیم زکزاکی از تمامی اتهامات وارد شده، به وضوح نمایانگر این است که از همان ابتدا، زندانی شدن رهبر شیعیان نیجریه، یک تصمیم سیاسی و مبتنی بر توطئه مشترک داخلی و خارجی برای سرکوب سیستماتیک جنبش اسلامی نیجریه بوده است. به روایت دقیقتر، دستگیری زکزاکی را میتوان برایند و نتیجه اقدام سیاسی و خلاف قانون دولت نیجریه علیه شیعیان این کشور دانست. حتی در سطحی دیگر در ماجرای زندانی شدن رهبری شیعیان نیجریه و رای غیر واقعی دادگاه در سال 2015 به وضوح نقش عربستان و امارات متحده عربی در تحریک دولت این کشور قابل مشاهده است. به نوشته الوقت، افزایش قابل توجه شمار شیعیان در نیجریه طی سالهای اخیر از یک سو موجب حساسیت دولتمردان در آبوجا شده است و از سوی دیگر، واکنش تقابلی رژیمهای مرتجع عربی به رهبری عربستان سعودی را به همراه داشته است. شایان ذکر است که شیعیان نیجریه پرجمعیتترین گروه شیعی در قاره آفریقا هستند. جمعیت آنان در 2008 میلادی حدود هفت میلیون نفر برآورد شده است. جنبش اسلامی نیجریه متعلق به شیعیان این کشور است که رهبری آن را شیخ ابراهیم زکزاکی بر عهده دارد. وی از حدود 40 سال پیش یعنی زمانی که انقلاب اسلامی در ایران در سال 1979 به پیروزی رسید، این مسئولیت را برعهده دارد. زکزاکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، شیفته امام خمینی(ره) شد و سالها بعد به ایران آمد و وقتی با لباس روحانیت به نیجریه بازگشت، در منطقه زاریا و کانو به تبلیغ تشیّع پرداخت. استقبال مردم نیجریه از شیخ زکزاکی طی سالهای گذشته هراس افراطگرایان را در داخل کشور به همراه داشت و در نهایت به دستگیری رهبر این جمعیت در سال 2015 به یک تصمیم غیرقانونی و نامشروع ختم شد. حتی در مقطع دستگیری شیخ زکزاکی، 500 نفر از شیعیان توسط ارتش نیجریه به شهادت رسیدند. چند سال گذشته نیز رو به وخامت گراییدن وضعیت جسمانی شیخ در زندان، آزادی او به منظور ارائه خدمات درمانی را در سطح رسانهای مطرح کرد و نهادهای حقوق بشری بارها خواهان آزادی رهبر شیعیان نیجریه شدند اما این دولت نیجریه بود که با این موضوع مخالفت میکرد. این مسئله به وضوح نمایانگر آن است که ضدیت با شیعیان و دستگیری شیخ، محصول یک اراده سیاسی ضد تشیع بوده و هیچگونه مبنای واقعی و قانونی نداشته است.
گام مثبت «آبوجا» در مسیر تقریب مذاهب
شیخ ابراهیم زکزاکی و پیروان او، به وضوح طی سالهای اخیر قربانی اقدامات سیاسی و توطئههای منطقهای شدهاند. بدون تردید، تصمیم دولت نیجریه در حمله و سرکوب شیعیان، به هیچ عنوان صرفاً یک تصمیم داخلی نبوده و دستان خارجی را میتوان به عنوان محرک اصلی این رخدادها مورد بازشناخت قرار داد. در حالی که جامعه شیعیان نیجریه و جنبش اسلامی به رهبری شیخ زکزاکی علاوه بر انجام خدمات اجتماعی و کمک به فقرا در اشاعه تسامح، تساهل، همزیستی مسالمت آمیز ادیان و مذاهب و صلح در کشور نیجریه نقش آفرینی کرده اند، اما برخلاف این جریان طی دو دهه گذشته گروههای تکفیری همچون «بوکوحرام» بر اساس تفکر وهابیت که از سوی عربستان سعودی حمایت و تأمین مالی میشود، انواع اقدام خشونتآمیز و تروریستی را انجام دادهاند. در واقع، گروه بوکوحرام ضدیت با شیعیان و هرگونه ارزشهای انسانی را در دستور کار قرار داده و افکار ارتجاعی آن ها در دستاوردهای علمی همانند کروی بودن کره زمین یا جرم دانستن آموزش همگانی به ویژه برای دختران به شدت از سوی جامعه نیجریه مردود دانسته میشود. بدون تردید، در مسئله ترویج و تقویت افراطگرایان «بوکوحرام» کشورهای طرفدار وهابیت همانند عربستان بیشترین نقش را ایفا کردهاند و عملیات تروریستی این گروه به ویژه در مناطق شمال شرقی نیجریه، به وضوح مشکلات بزرگی را برای دولت نیجریه ایجاد کرده است. بنابراین چنین وضعیتی الزام دولت نیجریه در جبران تصمیم سیاسی اشتباه خود در ضدیت با شیعیان و آزادسازی شیخ زکزاکی را میطلبد. این اقدام دادگاه نیجریه در سطح ابتدایی میتواند تاثیر بسیار مثبتی در تقریر مذاهب و گذار این کشور به همزیستی مسالمتآمیز ادیان داشته باشد. همچنین اقدام جدید دادگاه نیجریهای در صدور حکم آزادی رهبر شیعیان این کشور میتواند بر بهبود و تقویت سطح مناسبات دو جانبه آبوجا با جمهوری اسلامی ایران تاثیر بسیار مثبتی به جا بگذارد.