چمن سبز با بوی نفت!
انگیزه شاهزاده های عرب حاشیه خلیج فارس از خرید باشگاه های فوتبال چیست.فقط پای پول درمیان است یا ماجرا چیز دیگری است ؟
نبی شریفی- چندسالی می شود که ریشه چمن های سبز ورزشگاه های اروپایی، از دلارهای نفتی کشورهای حاشیه خلیج فارس تغذیه می کند. این که در فوتبال پول حرف اول را میزند و با آن می شود بهترین مربیها را جذب کرد و بهترین بازیکنان را خرید، قابل انکار نیست. اما این که چه کسانی و با چه اهدافی در حال سرمایه گذاری روی پرطرفدارترین ورزش جهان هستند، سوالی است که ادامه گزارش به دنبال پاسخی برای آن است.
ترمیم چهره جهانی با سرمایه گذاری در مستطیل سبز
نشریه میرر انگلیس در گزارشی نوشت: «۳۰ یا ۴۰ سال پیش باشگاههای فوتبال تحت تملک افرادی بود که بومی آن منطقه، کمی رذل و اندکی هم بیشخصیت بودند اما قلبهایشان سرجایش بود. چنین اشخاصی اندکی در کارخانههای فولادسازی یا زغال سنگ محلی، یک فروشگاه یا یک نمایندگی خودرو سرمایه گذاری میکردند و در این گیر و دار، به یک باره تصمیم میگرفتند باشگاهی را که از کودکی هوادار آن بودند، بخرند و نام شان را در محفل به اصطلاح خودمانی کله گندههای شهر سر زبانها بیندازند اما به ندرت علامت سوال یا ابهامی اخلاقی درباره مالکیت آن ها در باشگاه پدیدار میشد.»اکنون اما رویکردها به این پدیده متفاوت است. «نیک کوهن» خبرنگار و کارشناس سیاسی بریتانیایی می نویسد: «شما نمیتوانید این حقیقت را انکار کنید که پشت فوتبال زیبای لیگ برتر انگلیس، مالکان زشتی قرار دارند که کشور شما را تهدید میکنند.» او معتقد است که قدرتمندان ثروتمند در کشورهای حاشیه خلیج فارس سعی دارند با فوتبال چهره زشت شان را زیبا جلوه دهند. او از فقر فرهنگی در میان تماشاگران انگلیس سخن میگوید. از این که طرفداران متعصب منچسترسیتی، تیمی به مالکیت «منصور بن زاید»، حاضرند به خاطر قهرمانیهای خود چشم روی کارهای مالکان اماراتی مستبد خود ببندند و حتی نام آن ها را با شادمانی فریاد بزنند. «نیک کوهن» درباره این استبداد می نویسد: «زندانی کردن مخالفان، خفقان و زن ستیزی موضوعاتی است که میتوان به آن ها اشاره کرد. شاید طرفداران منچسترسیتی دل شان نمیخواهد بدانند که ثروت مالک باشگاه، این شاهزاده نفتی، فقط به خاطر پول نفت و گردشگری و سرویس اقتصادی نیست و پشت آن یک برده داری نوین نهفته است.» پس از منچستر سیتی، نیوکاسل دومین باشگاه انگلیسی است که به دست اعراب خلیج فارس افتاده است. سه سال پیش بود که قتل جمال خاشقچی در کنسولگری سعودی در استانبول، جهان را بهت زده کرد. قتلی که دستورش را بن سلمان، ولیعهد و وزیر دفاع سعودی صادر کرده بود و به دلیل تکه تکه شدن روزنامه نگار واشنگتن پست، وی لقب «ارباب اره ها» را گرفت. هرچند این جنایت با سرپوش گذاری حقوق بشری و سکوت سیاستمدارانی چون دونالد ترامپ روبه رو شد، اما از ذهن ها پاک نشد. حالا، خرید حدود ۸۰ درصد سهام باشگاه نیوکاسل یونایتد انگلستان توسط صندوق سرمایهگذاری عربستان که سرمایه آن ۳۷۰ میلیارد یورو است، این گزینه را مطرح کرده که بن سلمان نیز به دنبال ترمیم چهره جهانی خود است. این سرمایه گذاری توسط صندوقی که ولیعهد سعودی ریاست آن را برعهده دارد، با واکنش زیادی مواجه شده است.
پول شویی شاهزاده های عرب با خرید تیم فوتبال
برخی می گویند خرید باشگاه نیوکاسل یونایتد فراتر از ترمیم چهره و یک اقدام برای پول شویی ولیعهد جوان سعودی است. بن سلمان که در نخستین هفته های پادشاهی پدرش جمع قابل توجهی از شاهزاده های متمول سعودی را در هتل لوکس «ریتز کارلتون» زندانی کرد و صدها میلیون دلار از آن ها باج گرفت، حالا این گونه اموالش را در مستطیل سبز هزینه می کند. «کریستین کاتس آلریچن» در گزارشی برای اندیشکده «کوئینسی» نوشت که خرید باشگاه نیوکاسل هیچ ارتباطی به سرمایهگذاری ندارد و صرفا یک پول شویی مفتضحانه است. وبگاه «سعودیلیکس» نیز در این باره نوشت که باشگاه های ورزشی انگلیس در فصل بازیهای ۲۰۱۹-۲۰۲۰ نزدیک به یک میلیارد پوند به دلیل شیوع کرونا زیان دیدند. از سوی دیگر بازگشت سرمایه پس از خرید یک باشگاه ورزشی تضمینی ندارد و همچنین خرید باشگاه با اهداف صندوق سرمایهگذاری سعودی برای متنوعسازی منابع درآمدی و افزایش فرصتهای شغلی منطبق نیست اما این که چرا سعودیها به خرید نیوکاسل اصرار داشتند، می تواند به این دلیل باشد که آنها با خرید اعتبار برای خود به دنبال برندینگ برای دولت سعودی بروند یا بخواهند از طریق ورزش دست به پول شویی بزنند.
ورزش آمیخته به سیاست
فوتبال در سراسر جهان هیچ گاه از سیاست جدا نبوده است. اما آن چه در این گزارش مدنظر است نقش دولت های حاشیه خلیج فارس در فوتبال است. پاییز سال 99 (دسامبر 2020) گروهی حدود ۱۰۰ نفره از هواداران باشگاه بیتار اورشلیم به جلسه تمرین این تیم حمله و آن را متوقف کردند. جالب این که دلیل نارضایتی آنها احتمال سقوط تیم محبوبشان به دسته پایینتر لیگ فوتبال رژیم صهیونیستی نبود. این هواداران در اعتراض به مذاکرات باشگاه با یکی از اعضای خاندان حاکم بر امارات متحده عربی در باره سرمایهگذاری او در باشگاه، به زمین هجوم برده بودند. چند روز بعد از این اتفاق، باشگاه اسرائیلی به طور رسمی از امضای قرارداد سرمایهگذاری با «شیخ حمد بن خلیفه آل نهیان» خبر داد. آل نهیان متعهد شده بود در ازای ۵۰ درصد از سهام بیتار، حدود ۹۲ میلیوندلار طی 10 سال آینده در این باشگاه سرمایهگذاری کند. واگذاری بخشی از سهام بیتار اورشلیم، تیم فوتبال محبوب بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر سابق این رژیم و مسئولان راست گرای افراطی این رژیم همچون آویگدورلیبرمن ، چند هفته پس از آن انجام شد که امارات و اسرائیل به صورت رسمی عادی سازی روابط شان را اعلام کردند. این سرمایه گذاری در حالی انجام شد که بیتار اورشلیم در آن زمان بین ۱۴ تیم لیگ این رژیم، جایگاه یازدهم را داشت. آن چه در آن زمان هواداران «بیتار اورشلیم» و بسیاری از هواداران فوتبال را بهت زده کرد، سرمایه گذاری یک شاهزاده عرب در ضد عربترین، ضد مسلمانترین و نژاد پرست ترین باشگاه رژیم صهیونیستی بود. باشگاهی که از سکوی تماشاگرانش معمولا فریاد «مرگ بر عرب» شنیده و روی بنرهای آنها شعارهایی مانند «تا ابد خالص» مشاهده میشد. بیتار اورشلیم اما با گذشت زمان به چنین هویت افراطی دست یافت. این تیم، زمانی بازیکنان مسلمان را نیز در اختیار داشت. گرام آجیوف، بازیکن تاجیک، اولین مسلمانی بود که در سال ۱۹۸۹ برای این باشگاه بازی کرد. در سال ۲۰۰۴ نیز آن ها ابراهیم اندالا، مدافع نیجریهای را جذب کردند. اندالا سیاه پوست و مسلمان بود. او اما پس از پنج بازی به دلیل سیل توهینهای نژادپرستانه از سوی هواداران باشگاه خودی، این تیم را ترک کرد. «اندالا» در باره آن تجربه گفته است: من به این دلیل بیتار را ترک کردم که هواداران به من توهین کردند، این یک تجربه تلخ بود. آن ها خطاب به من میگفتند «حرام زاده »، «عرب، به خانه برو.»
لذت فوتبال برای شیوخ خلیج فارس
جدای از انگیزه هایی که برای سرمایه گذاری فوتبالی گفته شد، کسب سود یا لذت بردن از فوتبال نیز عاملی است که نمی توان آن را پنهان کرد یا شاید بتوان عشق به فوتبال را در کنار هریک از انگیزه های ذکر شده به صورت ثابت قرار داد. هرچند افرادی چون ولید بن طلال، شاهزاده سعودی، نتوانستند به رویای خرید و سرمایه گذاری در یک باشگاه ورزشی (المپیک مارسی) دست یابند، اما بسیاری در این زمینه کامیاب شدند. در اسپانیا ترکی آل شیخ بر باشگاه «آلمریا» مالکیت دارد، عبدا... آل ثانی قطری در مالاگا حضور دارد و کمپ اسپایر قطر هم مالک دپورتیوو لئونسا به شمار میرود. در فرانسه تنها یک تیم چنین وضعیتی از نظر مالکیت دارد. بزرگ ترین تیم پایتخت فرانسه یعنی پاری سن ژرمن با مالکیت «سازمان سرمایه گذاری قطر» اداره میشود که البته اهالی فوتبال «ناصر غنیم آل خلیفه» را به عنوان مالک این باشگاه میشناسند. سه عضو خانواده «الحساوی» میلیاردرهای کویتی هم چند سالی مالک تیم دسته اولی ناتینگهام فارست بودند. آرسنال و چندین تیم دیگر نیز هستند که شمارش آن ها و ویژگی هایشان در این گزارش نمی گنجد.