تلگرام4ساله شد؛«پیام رسان های بومی»ناکام در جذب مخاطب
نویسنده : زهرا حاجیان Hajian@khorasannews.com
تلگرام وارد چهارمین سال فعالیت خود شده است . این برنامه پیامرسان چهار سال پیش یعنی 14 آگوست 2013 ابتدا برای آیفون راهاندازی شد و پس از آن، در 20 اکتبر 2013 نسخه آلفای آن دردسترس کاربران اندروید قرار گرفت . تلگرام در شرایطی متولد شد که تا آن زمان، پیام رسان های موبایلی متعددی از جمله تانگو، وایبر، واتساپ ، لاین، وی چت و شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک وتوئیتر به عنوان پرطرفدار ترین پیام رسان ها وشبکه های اجتماعی ؛ هریک شمار عظیمی از کاربران را در عضویت خود داشتند.از حدود سه سال پیش و با فیلتر شدن فیس بوک و پیام رسان های وایبر ، تانگو، واتساپ و لاین وخروج این نرم افزار ها از دسترس کاربران ایرانی ؛ شاهد کوچ اجباری کاربران این نرم افزار ها به تلگرام بودیم و به دنبال آن، تلگرام که تا آن زمان طرفداران زیادی در ایران نداشت، پذیرای تعداد زیادی از کاربران این شبکه ها شد ،به گونه ای که اکنون بیشترین درصد کاربران تلگرام در ایران هستندو ایران هم اینک بازار بزرگی برای این پیام رسان به شمار می رود . اما نکته قابل تامل این است که محبوبیت این نرمافزارصرفا در ایران بالاست،به طوری که در بین 10 پیام رسان محبوب خارجی، نامی از این پیام رسان برده نمی شود.
«تلگرام»بزرگ ترین پاتوق مجازی ایرانیان
اگر چه تلگرام در مقایسه با واتس اپ، وایبر، تانگو و لاین عمر بالایی ندارد اما در همین مدت کوتاه قابلیت های این اپلیکیشن سبب شده به سرعت با استقبال کاربران مواجه شودو سرعت رشد بالایی داشته باشد. میتوانید از تلگرام در تلفنهای همراه هوشمند، تبلتها، ویندوز، ویندوزفون و لینوکس استفاده کنید. همچنین میتوانید همزمان از تلگرام روی چندین وسیله استفاده کنید و تنها به یک شماره تلفن منحصربهفرد در تمام آن ها نیاز دارید.میتوانید یک نام کاربری برای خود انتخاب کنید و سایرین میتوانند نام شما را جستوجو و شما را پیدا کنند و به شما پیام بدهند.حتی در صورتی که شماره تلفن شما را نداشته باشند، بانام کاربری نیز میتوانند به شما پیام دهند. به طور کلی ویژگیهای خاص تلگرام همچون امنیت بالا ، چت حفاظت شده ، دریافت فایل های صوتی وتصویری ، قابلیت ایجاد کانال، گروههای کاری، خانوادگی ، دسترسی آسان از طریق موبایل وتبلت و رایانه ومهم تر از همه فیلتر نبودن این پیام رسان ، آن را به سرعت به پرطرفدارترین پیام رسان ایران تبدیل کرده ، به طوری که اکنون به بزرگترین پاتوق مجازی ایرانیان تبدیل شده است .
82درصد کاربران تلگرام در ایران هستند
تجربه فعالیت شبکه های اجتماعی در ایران نشان داده که کاربران ایرانی جزو پرمصرفترین کاربران شبکه های اجتماعی موبایلی و پیامرسان ها هستند و مصداق عینی این موضوع درباره تلگرام به خوبی قابل مشاهده است . این شبکه در مدت زمان کوتاهی و در سایه حذف پیام رسان های دیگر، شاهد کوچ عظیم کاربران ایرانی بود و اکنون این پیام رسان موبایلی بیش از 45 میلیون کاربر در ایران دارد که حدود 82.6 درصد از کاربران تلگرام را شامل می شوند.
هر ایرانی عضو 18 کانال تلگرامی است
به گفته اسد پور سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی کشور ،اعلام تلگرام درباره وجود ۴۰ میلیون اکانت از کاربران ایرانی، نشان می دهد هر کاربر به طور متوسط در ۱۸ کانال عضو است که متوسط سن این کانال ها ۳۱۲ روز بوده و به طور متوسط ۱۲۹ روز یعنی ۴۱درصد این روزها را فعال بودهاند.این آمارها نشان می دهد هر کاربر فارسی زبان به طور متوسط ۳۰ هزار مطلب از کانال های تلگرام را مطالعه کرده که با فرض صرف حدود یک دقیقه وقت برای هر مطلب، این کانال ها منجر به افزایش سرانه مطالعه به میزان ۵۰۰ ساعت شدهاند.وی با اعلام شکستن رکورد انتشار یک میلیارد مطلب در کانال های عمومی فارسی زبان تلگرام، میگوید: براساس آمارهای مرکز ملی فضای مجازی، تعداد کانال های عمومی فارسی زبان تلگرام از مرز ۵۵۵ هزار کانال گذشته و مطالب منتشر شده در این کانال ها نیز رکورد انتشار یک میلیارد مطلب را شکسته و به عدد ۱/۱ میلیارد نزدیک شده است.
استفاده از تلگرام توسط سازمان ها و نهادهای رسمی کشور
این اظهارات سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی کشور نشان دهنده میزان محبوبیت این پیام رسان در ایران است تا جایی که علاوه بر استفاده مردم عادی از این اپلیکیشن ، امروزه شاهد استفاده بسیاری ازسازمان ها و نهادهای رسمی کشور از این پیام رسان به منظور تبادل اطلاعات و انجام برخی امور سازمانی هستیم که میتوان گفت این موضوع به نوعی به کارایی این برنامه اعتبار بخشیده و باعث جلب اعتماد کاربران شده است. استفاده بسیاری از سازمان ها و نهادهای رسمی کشور از این پیام رسان، به قدری فراگیر است که در مقاطعی حتی منجر به ورودقوه قضاییه و صدور ابلاغیه هایی مبنی بر خودداری اکید دستگاه های دولتی ومسئولان اجرایی از به کار گیری شبکه های اجتماعی خارجی نظیر تلگرام برای اشتراک گذاری اطلاعات سازمانی، اطلاع رسانی و انجام امور روابط عمومی و سایر بهره برداری های اداری شده است، هشداری که به نظر می رسد تاکنون چندان جدی گرفته نشده است و هنوز هم بسیاری ازامور اداری از سوی سازمان ها ونهاد های مختلف از طریق تلگرام انجام می شود .
رونق کسب وکار های پول ساز در تلگرام
از سوی دیگر با گسترش استفاده از فضاهای مجازی و افزایش مخاطبان آن، کسبوکارهای اینترنتی یکی از بخشهای جدانشدنی زندگی امروزه ما شدهاند و با ورود شبکههای پیامرسان فوری به کشور، شکل جدیدی از این کسبوکارهای مجازی، ظهور و بروز پیدا کرده و این موضوع در پیامرسانهای موبایلی از جمله تلگرام نیز به طرز ملموسی در حال گسترش است به طوری که با رونق گرفتن تلگرام در بین کاربران ایرانی، کسب وکار های متعددی از فعالیت های تبلیغاتی ؛ بر گزاری کلاس های آموزش مجازی وارائه مشاوره های روان شناسی و...گرفته تا ساخت و طراحی روباتهای تلگرامی در بستر این پیام رسان موبایلی در حال انجام وگسترش است. به طور نمونه یکی از این کسب وکار ها، طراحی وساخت روبات های تلگرامی است به گونه ای که درآمد ناشی از طراحی روبات از ۵۰۰ هزار تومان تا چهار میلیون تومان میتواند متغیر باشد .عدهای از آموزشگاهها هم به این فکر افتادهاند که کلاسهای حضوری خود را به کلاسهای مجازی تبدیل کنند و از این راه پول دربیاورند. دوره اول کلاسهای مجازی این آموزشگاهها به طور رایگان برگزار میشود و از دورههای بعد، فرد برای شرکت در کلاسها باید هزینه پرداخت کند. برگزاری کلاس مجازی برای حوزههایی مانند زبان انگلیسی یا مهارتهای ICDL شایدخیلی عجیب نباشد؛ اما آن چه تا حدودی عجیب به نظر می رسد برگزاری کلاس های خط و حتی نقاشی به صورت مجازی است !رونق این کسب وکارها که هر روز بر دایره آن افزوده می شود، همه وهمه گویای این واقعیت است که امروز فضای مجازی وشبکه های اجتماعی دیگر تنها کارکرد سرگرمی ندارد بلکه فرصت های بسیار مناسبی را در زمینه انجام کسب وکار های مختلف و فعالیت های آموزشی و... در اختیار کاربران قرار می دهد.با همه این ها و با وجود محبوبیت پیام رسان های خارجی از جمله تلگرام و اینستاگرام در ایران، بسیاری براین عقیده اند که جذب میلیونی کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی خارجی و نگهداری اطلاعات خصوصی آن ها در خارج از کشور از حیث امنیتی به هیچ وجه به نفع کشور وکاربران ایرانی نیست و باید راهبردهای مختلفی در این زمینه اتخاذ شود .در این راستادر سال های اخیر نهاد های نظارتی وسیاست گذار کشور از جمله شورای عالی فضای مجازی و کمیته تعیین مصادیق مجرمانه ومجلس در موارد مختلفی برای سامان دهی پیام رسان ها وارد عمل شده و قوانین ومقرراتی را به تصویب رسانده اند که از جمله آن ها می توان به مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباره سامان دهی پیام رسان های خارجی اشاره کرد که طی آن علاوه بر الزام این پیام رسان ها به انتقال سرورهای خود به کشور ، بر ضرورت دریافت مجوز از شورای عالی فضای مجازی برای فعالیت در ایران نیز تاکید شده است به طوری که در نتیجه این سیاست گذاری ها ، مدیران تلگرام که تا پیش از این برای حذف کانال های مستهجن با مسئولان ایرانی همکاری می کردند، سرانجام درباره انتقال سرورهای خود به ایران نیز مجاب شده و برای حفظ بازار چند ده میلیونی خود، بخشی از سرورهای این پیام رسان را به ایران منتقل کردند. حال باید دید با سیاست گذاری های جدیدو حمایتی شورای عالی فضای مجازی مبنی برتقویت شبکه های اجتماعی بومی ؛آیا این شبکه ها می توانند با شبکه های خارجی رقابت کنند یا خیر ؟
«پیام رسان های بومی» همچنان ناکام در جذب مخاطب
با وجود راهاندازی حدود 15 شبکه اجتماعی بومی و در شرایطی که برخی از این شبکهها حتی با حمایتهای دولتی شکل گرفته اند، متاسفانه هنوز هیچ یک نتوانستهاند درجذب کاربران ایرانی موفق باشند وجایگزینی امن و مناسب برای پیام رسانهای خارجی ایجاد کنند .خسرو سلجوقی عضو هیئت عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران با اشاره به اهمیت شبکههای اجتماعی میگوید : شبکههای اجتماعی به عنوان پدیدههای نوظهور عصر ارتباطات، مختصات و ویژگیهایی از جمله سرعت انتقال و تکثیر پیام و مفاهیم دارند که آنها را از گونههای دیگر رسانهای متمایز کرده و باعث به وجود آمدن فضای جدیدی درحوزه ارتباطات فردی، اجتماعی و بینالمللی شده است؛ از این رو وجود شبکههای اجتماعی به عنوان یکی از ابزارهای مهم ارتباطی در جامعه امروز یک ضرورت به شمار میرود .
وی در ادامه، نبود سرمایه گذاری مناسب را از عمدهترین دلایل ناکامی شبکههای اجتماعی بومی بیان و تصریح میکند :طبق آن چه برای شبکههای اجتماعی بومی پیش بینی شده ،این شبکهها باید بتوانند جمعیت میلیونی کاربران را جذب کنند، در حالی که اکنون تعداد کاربران این شبکهها تنها چند ده هزار نفر است. در مقابل در شبکهای مانند تلگرام فقط جمعیت کاربران ایرانی 45میلیون نفر است که یکی از دلایل آن، وجود امکانات زیر ساختی است . بدیهی است نرم افزاری که بتواند 45میلیون کاربر را پوشش دهد، بانرم افزاری که تنها امکان پوشش 100 هزارکاربر راداشته باشد، از حیث فناوری و نحوه مدیریت این تعداد کاربرکاملا متفاوت است و دستیابی به چنین زیرساختی نیازمند سرمایه گذاری عظیمی است.
وی درعین حال، امنیت سرمایه گذاری را از دیگر شاخصهای مهم بیان میکندو میگوید :کسانی که قصد دارند درزمینه ایجادشبکههای اجتماعی بومی فعالیت کنند،در وهله اول بایداطمینان یابند که امنیت لازم برای سرمایه گذاری آنها وجود دارد واین سرمایه گذاری ریسک پذیری پایینی دارد .
سلجوقی تاکید میکند:متاسفانه نگاه امنیتی به فضای مجازی و تهدید شمردن این فضا ، به جای آن که به عنوان فرصت به آن نگریسته شودو همچنین برخوردهای چند گانه با کسانی که درداخل کشور حاضر به سرمایه گذاری در این بخش هستند، باعث شده بخش خصوصی رغبتی برای سرمایه گذاری در این حوزه نداشته باشد.وی میگوید: نگرانی از نبود امنیت سرمایه گذاری، بزرگترین دلیل ناکامی شبکههای اجتماعی ایرانی است وگرنه به لحاظ فنی در کشور آمادگی خوبی وجود دارد، به طوری که هم اکنون دو نرم افزار شبکههای اجتماعی در کشور تولید شده است که توانایی پوشش و خدمات دهی به 20 میلیون کار بر را دارد اما نبود امنیت لازم مانع از آن میشود که این بخش رونق بگیرد .
بنابراین قبل از هر اقدامی باید نحوه برخورد با این مسئله تغییر کند؛ به این مفهوم که در صورت مشاهده موارد خلاف در شبکههای اجتماعی از سوی یکی از اجزای این شبکه ، صرفا با متخلف برخورد شود نه با کل شبکه و چنان چه این برخورد اصلاح شود، سرمایه گذاری نیز انجام خواهد شد. او با بیان این که تعداد شبکههای اجتماعی بومی در کشور حتی از تعداد انگشتان یک دست هم تجاوز نمیکند، میگوید : متاسفانه همین تعداد شبکههای موجود هم تاکنون نتوانستهاند در جذب مخاطب موفق باشند.