لایحه برنامه ششم توسعه روزیکشنبه درحالی به مجلس ارائه شد که رویکرد اصلی آن  ، کاهش تصدی گری دولت دربخش فرهنگی وحرکت جدی به سمت خصوصی ومردمی شدن فرهنگ است . درعین این که درآن، اثری  از سیاست های ابلاغی رهبری همچون اجرای نقشه مهندسی فرهنگی دیده نمی شود و درمقایسه با جایگاه فرهنگ دربرنامه پنجم نیز ، وضعیتی ضعیف تروکم حجم تردارد. همین امرموجب شده تا برخی صاحب نظران ازتحقیرفرهنگ دربرنامه ششم سخن به میان آورند ودرمقایسه با برنامه پنجم، آن را برنامه ای کم توجه به فرهنگ توصیف کنند.
مقایسه سیاست های کلی فرهنگی دربرنامه پنجم وششم
به طورمعمول، پیش ازتهیه وتدوین برنامه های توسعه ، ابتدا سیاست های کلی برنامه های پنج ساله ازسوی رهبرمعظم انقلاب اسلامی ابلاغ وبراساس آن، برنامه های توسعه تدوین می شودکه بخشی ازاین سیاست ها هم به امورفرهنگی اختصاص دارد . برای ارزیابی درست وضعیت فرهنگ دربرنامه پنجم توسعه ولایحه برنامه ششم، باید سیاست های کلی ابلاغی دراین دو برنامه بررسی شود.
دربررسی این سیاست ها ، به روشنی مشخص می شود که ازنظرسیاست های کلی، تفاوت محسوسی بین این دو مشاهده نمی شود و درهردو برنامه، 6ماده ازسیاست های کلی به امورفرهنگی اختصاص یافته است .
 سرفصل سیاست های کلی امورفرهنگی برنامه پنجم عبارت است از: 1- تکمیل واجرای طرح مهندسی فرهنگی وتهیه پیوست، 2-توجه به اندیشه امام (ره) به عنوان اندیشه معیاردرسیاست گذاری، 3- تقویت قانونگرایی واخلاق اجتماعی، 4- مقابله با انحرافات مذهبی، 5- استفاده ازفناوری های نو درفرهنگ، 6-زمینه سازی برای سند چشم انداز در افکار عمومی.
این درحالی است که درسیاست های کلی برنامه ششم، اجرای نقشه مهندسی فرهنگی وتوجه به سبک زندگی اسلامی از سرفصل های اساسی این برنامه به شمارآمده ودرسرفصل سیاست های فرهنگی چنین آمده است: 1-تلاش برای تبیین ارزش های نظام.2- ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی.3-اجرای نقشه مهندسی فرهنگی وتهیه پیوست.4-حمایت ازهنرانقلاب.5-حضورموثرنهادهای فرهنگی درفضای مجازی برای ترویج و دفاع ازهویت اسلامی -ایرانی.6-تجلی مفاهیم وشاخص های اسلامی درساختارهای نظام.
چنان که ازاین سرفصل ها پیداست، وزن فرهنگ درهردو برنامه یکسان دیده شده وتفاوت های اندکی هم که درآن ها مشاهده می شود، ناشی ازتفاوت شرایط واقتضائات حرکت فرهنگی کشوردرزمان اجرای این دو برنامه است.
فرهنگ دربرنامه پنجم
با توجه به این سیاست های کلی، اولین فصل از فصول برنامه پنجم توسعه، به فرهنگ اختصاص یافته وطی 14ماده وچندین تبصره، به تفصیل برنامه ها ومسیرحرکت فرهنگی دستگاه ها درطول این برنامه مشخص شده است. افزون براین، دردیگرفصل های برنامه هم روح فرهنگ به ویژه توجه به فرهنگ اسلامی درفصل مربوط به علم وفناوری دیده می شود.
درماده1 این برنامه، با اشاره به این که دولت موظف است با همکاری سایر قوا« الگوی توسعه اسلامی ـ ایرانی» را تدوین و برای تصویب به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد، الگو ی مصوب را ، مبنای تهیه برنامه ششم و برنامه های بعدی شمرده است . دراین برنامه مقررشده بود ؛ تا پایان سال سوم برنامه(پایان سال 92) این الگو به مجلس ارائه شود که تا کنون که ماه های پایانی برنامه پنجم است ، ازتهیه وتدوین آن خبری نیست وبالطبع برنامه ششم هم بدون توجه به این الگو تدوین وارائه شده است.
تهیه پیوست فرهنگی برای طرح های مهم، حرکت درراستای تحقق منشورتوسعه فرهنگ قرآنی، حمایت ازفعالیت های دینی وتشکل های مذهبی ومحصولات فرهنگی، حذف اسامی لاتین از سردر اماکن عمومی، شرکت ها و بسته بندی کالاهای غیرصادراتی، تهیه«سند ملی توسعه روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سطح بین الملل» ، اختصاص زمین برای احداث مسجد ودراختیارقراردادن آن به متقاضیان احداث مسجد، موظف شدن سازندگان مجتمع های اداری وتجاری وسایرمراکزعمومی به احداث نمازخانه وتاسیس کانون فرهنگی و هنری درحداقل یک چهارم مساجد شهری و روستاهای بالای هزار نفر جمعیت تا پایان برنامه پنجم ازجمله سرفصل های فرهنگی برنامه پنجم است.
همچنین اعطای نشان ملی حضرت امام (ره) و رهبری به منظورحمایت ازپژوهشگران ومراکز مطالعاتی که درراستای گسترش اندیشه امام خمینی (ره) تلاش می کنند، ازدیگربرنامه های مصوب این برنامه است .
توجه ویژه به زیارت
شاید برای اولین باردربرنامه پنجم بود که موضوع زیارت مورد توجه برنامه ریزان قرارگرفت وسند ملی زیارت تدوین وساماندهی شد. دراین راستا درماده 12برنامه پنجم مقررشد:« دولت به منظور تعمیق ارزش ها، باورها و فرهنگ مبتنی بر هویت اسلامی و ترویج سیره و سنت اهل بیت (علیهم السلام) و استفاده بهینه از ظرفیت معنوی اماکن زیارتی به ویژه در شهرهای مقدس مشهد، قم و شیراز نسبت به انجام امور ذیل تا پایان برنامه اقدام می نماید:
الف ـ شناسایی دقیق نیازها و مشکلات زائرین، برنامه ریزی و تدوین ساز و کارهای لازم جهت ساماندهی امور زائرین و تأمین زیرساختهای لازم از طریق حمایت از شهرداری ها و بخش های غیردولتی.
ب ـ توسعه امکانات، فعالیت های فرهنگی و خدمات زیارتی در قطب های زیارتی و گردشگری مذهبی و فراهم نمودن زمینه زیارت مطلوب و اجرای پروژه های زیربنایی مورد نیاز در قالب بودجه های سنواتی. »
تشکیل کارگروه ملی زیارت وبه دنبال آن تشکیل معاونت زیارت درچنداستانداری ازجمله استانداری خراسان رضوی، ازپیامدهای گنجانده شدن این ماده دربرنامه پنجم توسعه است.
فرهنگ درلایحه برنامه ششم
با وجودی که ازنظروزن وجایگاه میان سیاست های کلی فرهنگی برنامه پنجم وششم تفاوت دیده نمی شود، حضور سیاست های کلی امورفرهنگی ابلاغی، دربرنامه ششم دیده نمی شود . درلایحه پیشنهادی برنامه ششم دوماده 19و20به مسائل فرهنگی اختصاص یافته است . درماده 19 وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی موظف شده است؛ زمینه ورود بخش خصوصی به فعالیت های فرهنگی را بیش ازپیش فراهم کند وتصدی گری فرهنگی دولت را کاهش دهد. دراین ماده آمده است:«به منظورتعالی ومقاوم سازی فرهنگی وبسترسازی فرهنگی ودستیابی به آرمان های سند چشم اندازمبنی برتحقق توسعه متناسب با مقتضیات فرهنگی ومتکی برحفظ وارتقاء ارزش های اسلامی، ملی وانقلابی، آزادی های مشروع ومردم سالاری دینی، اصول وفضایل اخلاقی، کرامت وحقوق انسانی، هویت وانسجام ملی وهمچنین حمایت ازتولیدات ومحصولات فرهنگی، مذهبی وهنری فاخر، صنایع دستی ومیراث فرهنگی ناملموس وتقویت ظرفیت آن درتعاملات بین المللی ونیزارتقای جایگاه ومنزلت اصحاب فرهنگ ونخبگان وپیشکسوتان فرهنگ وهنرکشور، اقدامات زیردرطول سال های برنامه ششم انجام شود:
1-وزارت فرهنگ وارشاد مکلف است نسبت به تسهیل فرآیندهای صدورمجوزوبازنگری وکاهش ضوابط ومقررات محدود کننده تولید ونشرآثارفرهنگی وهنری اقدام نماید. قوه قضائیه ونیروی انتظامی مکلفند امنیت لازم را برای تولید ونشرآثارواجرای برنامه های فرهنگی وهنری دارای مجوزفراهم نمایند ونسبت به جبران خسارت وارده ناشی ازممانعت، تحریک ویا اخلال درتولید ونشراین آثاراقدام کنند.
2-وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما وسایردستگاه های ذی ربط مکلفند فهرست صدورمجوزها وتصدی های فرهنگی وهنری قابل واگذاری به بخش خصوصی وتعاونی وسازمان های مردم نهاد را که تا پایان سال اول تعیین می شود درطول سال های برنامه ششم واگذارنمایند.آیین نامه این بند شامل شیوه تعیین فهرست مذکورونحوه واگذاری وفروش با پیشنهاد سازمان وهمکاری وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی وسازمان صداوسیما به تصویب هیئت وزیران می رسد.
3-سهم ونحوه پرداخت حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی، طبق آیین نامه ای که توسط سازمان ووزارت ورزش وجوانان تهیه وتا پایان سال اول برنامه به تصویب هیئت وزیران می رسد، تعیین می شود. »
درماده 20 هم به سازمان میراث فرهنگی اجازه داده است تا درچارچوب ضوابط، اماکن تاریخی دراختیارخود را به شهرداری ها، بخش خصوصی وتعاونی وصندوق احیا وبهره برداری ازبناها واماکن تاریخی وفرهنگی برای بهره برداری واگذارکند.
تحلیل وبررسی
تغییرریل ودگرگونی رویکرد، جامع ترین واژه ای است که می توان درمقایسه با برنامه پنجم  ، برای توصیف لایحه برنامه ششم بیان کرد. اگردربرنامه پنجم، دولت به شدت پشتیبانی ازبرنامه های فرهنگی ومذهبی را مدنظرخود قرارداده وتاروپود برنامه پنجم بربنیاد فرهنگی مذهبی تنیده شده بود، درلایحه پیشنهادی برنامه ششم ، دولت با اتخاذ سیاست کاهش تصدی گری و واگذاری امور فرهنگی به مردم ، برنامه های حمایتی فرهنگی را به حفاظت وحراست از محصولات فرهنگی محدود کرده وطرح وبرنامه ای درراستای دستیابی به اهداف فرهنگی ارائه نداده است. دراین برنامه حتی توجهی به سیاست های ابلاغی رهبری نشده وبرای اجرایی شدن آن ها طرح وبرنامه ای پیشنهاد نشده است . دراین لایحه نه خبری ازافق وچشم اندازپنج ساله فرهنگی است ونه آرمان تمدن سازی ازآن استشمام می شود . چه بسا علت این بی توجهی همان اتخاذ رویکرد واگذاری اموربه مردم باشد که دولت خود را نیازمند طرح و برنامه وافق ندیده است.این درحالی است که درمصاحبه ای که چندی قبل با دکتراسحاقی معاون برنامه ریزی دبیرشورای عالی انقلاب فرهنگی داشتم وی اجرایی شدن نقشه مهندسی فرهنگی را به برنامه ششم موکول کرده بود. حال معلوم نیست با این بی توجهی آیا باید نقشه مهندسی را سندی بایگانی شده دانست یا این که قراراست به گونه ای دیگر روند اجرای این نقشه دنبال شود. با وجوداین بی توجهی به نقشه مهندسی وسیاست های کلی ابلاغی رهبری، در ماده 19 که مهم ترین ماده مربوط به مسائل فرهنگی است ، ازابتنای این برنامه بر «چشم انداز»بیست ساله کشوراشاره شده وتنها ازلفظ «تعالی و مقاوم سازی فرهنگی» که یکی ازسه پایه محوری سیاست های ابلاغی است سخن به میان آمده است بدون آن که برنامه ای برای «تعالی ومقاوم سازی فرهنگی» ارائه دهد . شاید برنامه نویسان حضورودخالت دولت درامورفرهنگی را سد راه تعالی ومقاوم سازی می شمارند ؛ ازاین رو به قول حافظ که می گوید:«توخود حجاب خودی حافظ ازمیان برخیز»، کاهش تصدی گری دولت و سپردن کارهای فرهنگی به مردم را، برنامه ای برای تعالی ومقاوم سازی دانسته اند.