printlogo


وقتی به گرد فرسایش خاک نمی رسیم
مریم خدیوی info@khorasannews.com

بهره برداری بی رویه انسان از منابع طبیعی و بر هم زدن تعادل زیست بوم ها جهان را با چالش های متعددی مواجه کرده است. فرسایش خاک از جمله نگرانی های عمده زیست محیطی قرن حاضر است . آمار نشان می دهد فرسایش خاک در ایران چند برابر متوسط جهانی است، اکنون میزان سالانه فرسایش خاک در جهان 75 میلیارد تن است که سهم ایران از آن بیش از دو میلیارد تن و حدود سه برابر فرسایش خاک در آسیا گزارش شده است.
 به گزارش سینا پرس علاوه بر این آمار میزان فرسایش خاک در مناطق شمال ایران نیز 15 تا 25 میلیون تن در سال است درحالی که میزان سرانه جنگل در ایران دو دهم هکتار و در جهان 8 دهم هکتار است، این روند فرسایش به دلایل مختلفی ایجاد شده و رشد می کند. رئیس انجمن علمی جنگلبانی کشور نیز عمده ترین دلایل فرسایش شدید خاک در ایران را از بین رفتن پوشش گیاهی دانست و به خراسان گفت: کشت بر روی اراضی شیبدار، تغییر گسترده کاربری اراضی ، بیابان زایی و میزان بارندگی بسیار ناچیز در سال وهمچنین فرسایش بادی می تواند از مهم ترین عوامل در این زمینه باشد در حالی که وجود پوشش گیاهی می تواند 40 برابر در جذب آب کمک کند.
رجایی رئیس کمیسیون کشاورزی آب و منابع طبیعی مجلس نیز به باشگاه خبرنگاران در خصوص خطرات پیش روی خاک گفت: هر سال چهارهزار هکتار اراضی شش کلان شهر کشورمان در حال تخریب و تغییر کاربری است و این یعنی در هر ساعت 48صدم هکتار از اراضی کشورمان در حال نابودی است.
فرسایش خاک به معنی جابه جایی لایه های سطحی خاک به وسیله آب، باد، حیوانات و نیروی ثقل زمین است و این فرسایش غیرطبیعی خاک است و به نوبه خود خطرناک نیست، در حالی که بر اثر فعالیت هایی نظیر چرای بی رویه دام، شخم زدن نامناسب زمین ،قطع درختان و تبدیل اراضی جنگلی به زمین های کشاورزی و بهره برداری از معادن و پروژه های عمرانی زنگ خطر نابودی خاک و به  دنبال آن فرسایش به صدا درآمده است. یک کارشناس منابع طبیعی نیز به خراسان گفت: با وجود آمار تکان دهنده از تخریب و فرسایش خاک در ایران که چندین برابر میانگین جهانی است ،لایحه جامع خاک بعد از چند سال هنوز به تصویب مجلس نرسیده است که نیاز است این لایحه هرچه زودتر تصویب و به دولت ابلاغ شود.
وی افزود: فرسایش خاک سبب بروز مشکلاتی از جمله از بین رفتن خاک حاصل خیز کشاورزی ، افزایش رسوب وارد به مخازن سدها و کاهش عمر مفید آن ها و تحمیل هزینه های گزاف لای روبی سدها و کاهش کیفیت آب رودخانه می شود.
وی افزود: متاسفانه بررسی ها نشان می دهد در کشور ما سالانه 1500 تن خاک در کیلومتر مربع فقط توسط فرسایش آب شسته می شود و سازمان خواربار جهانی (فائو) میزان فرسایش خاک در ایران را 400 هزار هکتار از اراضی حاصل خیز برآورد کرده است که دلیل آن چیزی جز تخریب اراضی جنگلی و قطع درختان در سایه بی توجهی مسئولان نیست.
دبیر کارگروه فرسایش ستاد توسعه فناوری آب، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به سیناپرس گفت: فرسایش چندین خسارت به دنبال دارد از جمله  باعث از دست رفتن خاک و تضعیف آن و کاهش در تولید محصول و نفوذ نکردن آب به خاک می شود و به جای این که آب به داخل خاک نفوذ و تولید محصول کند به سیل تبدیل می شود.
 دکتر منوچهر گرجی یادآور شد : وزارت کشاورزی آمریکا بررسی هایی در سال 2011 انجام داده و به این نتیجه رسیده که به ازای هر تن فرسایش خاک 28 دلار خسارت به آمریکا وارد می شود بنابراین فرسایش خاک در ایران که حدود دو میلیارد تن در سال است می تواند 56 میلیارد دلار در سال خسارت به کشور وارد کند.
دکتر گرشاسبی معاون سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری نیز به خراسان گفت: عوامل انسانی و طبیعی فرسایش خاک را ایجاد می کند که در سال های  اخیر عوامل انسانی پررنگ شده است.
وی به آمار ارائه شده در این باره اشاره کرد و گفت: آخرین آمار فرسایش خاک که تا حدودی به واقعیت می تواند نزدیک باشد 16.8 دهم تن در هکتار است. این آمار حکایت از فرسایش بالای خاک در ایران دارد اما برای این که به آمار دقیقی در این زمینه برسیم برای اندازه گیری فرسایش و سیل 14 ایستگاه در کشور راه اندازی شده و چون 10 سال این پروژه نیاز به زمان داشت سال آینده که 10 سال آن کامل می شود می توانیم آمار دقیقی بر اساس یافته ها و تحلیل ها اعلام کنیم.
 این آمار بسیار واقعی است و سپس می توانیم بگوییم ایران در چه رتبه ای از فرسایش خاک قرار دارد اما باید گفت ایران از فرسایش خاک سالانه معادل 14 درصد درآمد ناخالص ملی خسارت می بیند که نیاز است به بحث آبخیزداری توجه جدی شود و اعتبارات افزایش یابد.
به گفته معاون سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری اعتبارات تخصیص یافته به گرد فرسایش خاک نمی رسد زیرا اعتبارات ناچیز است و با توجه به سرعت فرسایش خاک این اعتبارات کفاف نمی دهد.
 هم اکنون کمتر از یک دهم اعتبار مورد نیاز مصوب شده  و تخصیص یافته درحالی که اگر بخواهیم سالانه سه میلیون هکتار آبخیزداری در کشور انجام دهیم اعتباری حدود سه هزار میلیارد تومان نیاز است که کمتر از 300 میلیارد تومان برای این کار تخصیص داده شده که ده برابر از اعتبار لازم کمتر است. کارشناسان منابع طبیعی معتقدند اگر لایحه خاک به سرانجام برسد ازبسیاری مشکلات کاسته می شودودر کاهش فرسایش خاک هم نقش دارد .
با آن که بیش از پنج سال از عمر این لایحه در مجلس می گذرد اما هنوز به تصویب نرسیده است. اسماعیل نیا دبیر اول کمیسیون کشاورزی مجلس در این باره به خراسان گفت: لایحه حفاظت از خاک از موضوعات اساسی کشور است و در کمیسیون کشاورزی روی آن بسیار کار شده است. وی افزود: ابتدا کمیسیون کشاورزی طرحی برای حفاظت از خاک ارائه داد و سپس دولت اعلام کرد که در این راستا لایحه ای را تدوین کرده  و هم اکنون لایحه خاک در مجلس در انتظار تصویب است .اسماعیل نیا گفت: این لایحه از مسائل حیاتی و تعیین کننده است و هر قدر در مدیریت آب و خاک سرمایه گذاری شود کم است باید یک انقلاب با عزم ملی در این زمینه به وجود آید تا بتوانیم خاک و آب را مدیریت کنیم تا از میزان فرسایش کاسته شود .

   مهم ترین نکات پرونده

میزان فرسایش خاک در جهان بین هفت تا هشت تن در هکتار تخمین زده می شود اما در ایران بین 20 تا 25 تن در هکتار برآورد می شود
بسته به نوع جنگل پوشش گیاهی می تواند500 تا3هزارمترمکعب  در هر هکتارآب را ذخیره کند
هر هکتار آبخیزداری منجر به استحصال آب به 520میلیون مترمکعب و کاهش هشت تن از فرسایش خاک می شود
در سه تا چهار سال اخیر، یک میلیون هکتار بیابان جدید به 32میلیون هکتار بیابان کشور اضافه شده  است
هر سال چهارهزار هکتار اراضی شش کلان شهر کشورمان در حال تخریب و تغییر کاربری است
بیش از پنج سال از عمر لایحه  خاک در مجلس می گذرد اما  هنوز  این  لایحه   به تصویب نرسیده است