مشاوره حقوقی
خوانندگان محترم! در صفحه 12 روزنامه خراسان، پاسخ‌گوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: در یکی از روستاهای اطراف مشهد زندگی و روی زمینی کار می‌کنم که از زمان اجدادم، متعلق به ما بوده است، اما برای آن سند تهیه نکرده‌ایم. تمام اهل ده نیز به این موضوع شهادت می‌دهند. قبل از من، پدرم حدود 60 سال روی این زمین کار کرد. حال فردی پیدا شده است که خود را مالک زمین معرفی می کند و سند ارائه کرده است. آیا ما حقی نسبت به زمین داریم؟ آیا می توانیم به اقدام وی اعتراض کنیم؟
پاسخ: در بسیاری از نقاط ایران زارع متصرف زمین به حکم عرف و عادت از بعضی از حقوق تصرف بهره مند است. این حقوق عموماً به نام حق ریشه یا در اصطلاح محلی در آذربایجان، جور، در بعضی از نقاط اطراف تهران، قراپشک ، در مازندران، حق تبر تراشی و کارافه یا به اسامی مختلف دیگری مثل: حق زارعانه، حق سرقفلی زراعت، حق نسق، حق آبادانی، حق بنه، حق آب و گل، حق تصرف، حق کسب و پیشه زراعی و... نامیده می شود. این حق زارعانه مشابه همان حق سرقفلی است که در تجارت به کار می رود. قانون و عرف این حق را برای صاحبان آن به رسمیت شناخته است. علاوه بر این، قابل به ارث رسیدن به ورثه هم است. زارعی که صاحب حق ریشه است، زمانی که به هردلیل ملک را ترک می کند، باید به حق خود برسد و حق ریشه زارع باید ارزیابی و به زارع صاحب حق پرداخت شود. میزان حق ریشه در صورت عدم توافق بین مالک و زارع، توسط خبرگان یا کارشناسان ارزیابی و تعیین می شود. تعیین و پرداخت حق ریشه بیشتر از طریق توافق بین زارع و مالک و کسب رضایت از زارع انجام می گیرد. ولی در صورتی که کار به دادگاه و قضاوت کشیده شود، کارشناسان با در نظر گرفتن عوامل متعددی که اهم آن شامل موارد زیر است، برای تعیین حق ریشه اقدام می کنند:۱- مدت زمان تصرف ملک توسط زارع یا زمان زراعت و غرس درخت و غیره؛۲ ـ کیفیت و چگونگی آبادانی و اقدامات عمرانی زارع در زمین کشاورزی؛3- نحوه تقسیم عرفی محصول بین مالک و زارع در دوران تصرف؛4- کیفیت و کمیت به کارگیری عواملی نظیر بذر، کود، وجین، آبیاری و برداشت و سهم هر کدام اعم از متصرف یا مالک؛5- توجه به حقوق ناشی از قوانین نظیر اصلاحات اراضی، کشت موقت، تصرف و غیره؛6-کمیت و کیفیت سرمایه گذاری کشاورز یا متصرف یا مستاجر در محل کار، نظیر تسطیح، خاک برداری، حفر چاه و هزینه های انجام خدمات مربوط؛7- اجاره سالانه املاک و عرف اجارات در منطقه و ... در هر صورت با توجه به این که دلیل مالکیت، سند رسمی است، در صورت اثبات اصالت سند در دادگاه، مالکیت ایشان محترم و غیر قابل اعتراض خواهد بود.