طاهری،ادیب- در شمارههای پیشین سلسله گزارشهای «مردم سالاری دینی در ایستگاه پارلمان» تحولات انقلاب اسلامی در بازه یک سال اول انقلاب براساس مستند «پارلمان» بررسی شد. همچنین مروری بر شرایط پیش از برگزاری اولین دوره انتخابات مجلس انجام شد. باتوجه به این که در انتخابات مجلس اول شورای اسلامی، هنوز نهاد شورای نگهبان تشکیل نشده بود و نیروهای انقلاب مورد حمله رئیسجمهور وقت قرار میگرفتند. از سویی دیگر یاران امام سعی داشتند با روشنگریهای خود خلأ وجودی شورای نگهبان را پر کنند. اما علیرغم این مسئله امام امت همچنان نگران افراد زاویه دار با نظام اسلامی هستند. در این بخش همچنین فضای عمومی کشور و فعالیتهای احزاب و گروههای گوناگون در آستانه اولین انتخابات مجلس شورای اسلامی که در آن دوران به مجلس شورای ملی موسوم بود، ترسیم میشود.
انتصاب اعضای شورای نگهبان از سوی امام
سه شنبه 30 بهمن ماه امام خمینی طی حکمی اعضای شورای نگهبان را معرفی میکنند. اعضای شورای نگهبان منتخب امام عبارتند از: حاج شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی، حاج شیخ لطف ا... صافی، حاج شیخ محمدرضا مهدوی کنی، حاج شیخ غلامرضا رضوانی، حاج شیخ احمد جنتی و حاج شیخ یوسف صانعی. طبق اصل 99 قانون اساسی شورای نگهبان نظارت بر انتخاب رئیس جمهور، انتخابات مجلس شورای ملی و مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی را برعهده دارد. اما به علت مهلت کمی که به انتخابات اولین دوره مجلس مانده و مشخص نبودن 6عضو حقوق دان، این شورا عملاً نمیتواند بر انتخابات این دوره نظارت کند.
برنامههای تبلیغاتی دشمن در آستانه انتخابات
مهلت ثبت نامها تمام شده است و 1900 نفر برای نامزدی این دوره مجلس ثبت نام کردند. با نزدیک تر شدن انتخابات مجلس شورای ملی، تحولات درون احزاب و سازمانها سرعت بیشتری میگیرد. آیت ا... خامنهای در خطبههای 3 اسفندماه نمازجمعه تهران سال 58 میگوید: شبکههای عظیم اطلاعاتی و تبلیغاتی صهیونیستی در اروپا و آمریکا یک جنگ روانی عظیم را علیه ما آغاز کرده بودند و ادامه دادهاند و هم اکنون این جنگ روانی به قوت خود باقی است. آنها سعی میکنند زمینه تبلیغات را در داخل مرزها فراهم کنند، حوادث کوچک را بزرگ کنند،برجسته کنند و هزاران برابر کنند و نشانه ضعف و انحطاط و انهدام انقلاب ما قرار بدهند و به دنیا منعکس کنند. تندرویهای متقابل چند جانبه، حملات صریح برخی گروهها به امام و اسلام و انقلاب، تحریک و خط دهی رسانههای بیگانه و عوامل دیگر، ناآرامی در برخی شهرها از جمله گنبدکاووس را به دنبال داشت.
حمله بنی صدر به حزب اللهی ها
بنی صدر در برنامه نمازجمعه سوم بهمن 58 درباره حمله به میتینگهای شهرهای مختلف توپ را به زمین حزب اللهیها میاندازد: «من به عنوان رئیس جمهور منتخب مردم ایران، او را ضدانقلاب تلقی میکنم، و با او معامله ضدانقلاب خواهم کرد.» برخی از گروهها و افراد همچنان بر طبل تخریب و اختلاف میکوبند. به دنبال موج اعتراضات گروهها و سازمانهای کوچک علیه انتخابات دومرحلهای لاهیجی و سیدجوادی دو عضو موسوم به ملی مذهبی نامه سرگشادهای به رئیس جمهور مینویسند: «ما اعتقاد داریم با این تمهیدات و مقدمات انتخابات مجلس شورای ملی در جوی سالم و آزاد برگزارنخواهد شد و ملت ایران نخواهد توانست نمایندگان حقیقی خود را به قوه مقننه گسیل دهد» مسعود رجوی درباره منع احتمالی مجاهدین خلق(منافقین)از شرکت در انتخابات مجلس شورای ملی هشدار میدهد و تهدید به اقدامات غیرقانونی میکند.
سرنوشت گروگانهای آمریکایی و انتخابات مجلس
یکشنبه 5 اسفند در رابطه با مسئله گروگانگیری و اهمیت وظایف مجلس شورای اسلامی پیامی از سوی امام انتشار مییابد: «دانشجویان مسلمان و مبارزی که لانه جاسوسی را اشغال کردهاند با عمل انقلابی خود ضربه بزرگی بر پیکر آمریکای جهان خوار وارد نمودند و ملت را سرافراز کردند ولی از آنجا که در آینده نزدیک نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی اجتماع میکنند، با نمایندگان مردم است تا نسبت به آزادی گروگانها و امتیازاتی که در قبال آن باید بگیرند تصمیم بگیرند، زیرا این مردم هستند که باید در جریانات سیاسی دخالت داشته باشند، البته تا تشکیل مجلس شورای اسلامی، شورای انقلاب و جناب رئیس جمهور، کوشش خود را درباره برگرداندن شاه و اموال ملت و جریانات سیاسی که زمینه اینگونه خواستها را فراهم میکند، مبذول دارند».
انتقاد هاشمی رفسنجانی از هجمهها به شورای انقلاب
شبهات و سوالات درباره انتخابات میان گروهها افزایش یافته است. هاشمی رفسنجانی، سرپرست وزارت کشور به شبهات و سؤالات گروهها پاسخ میگوید: «اینهایی که شورای انقلاب را متهم میکنند و تصور میکنند شورای انقلاب میخواهد برای جناح خود کار کند، یعنی اینکه اعضای شورای انقلاب لایق و شایسته نیستند و امام بیجهت آنان را انتخاب کرده است...اگر شورای انقلاب میخواست حکومت کند انتخابات را 4سال به تعویق میانداخت».
استعفا برای نامزدی در انتخابات
مسئولان یکی یکی برای انتخابات مجلس، از سمتهای خود استعفا میدهند. آیت ا... مهدوی کنی سرپرست وزارت کشور میشود. در پایان جلسه شورای انقلاب، حسن حبیبی، استعفای حجت الاسلام خامنهای را اعلام میکند. علت استعفای حجتالاسلام خامنه ای، اعلام نامزدی از سوی گروههای مختلف برای مجلس شورای اسلامی ذکر شده است.
فضاسازی در آستانه انتخابات مجلس اول
11اسفند فرمانداری تهران اسامی 460 کاندیدای تهران را اعلام میکند. فعالیت مبارزاتی احزاب و جمعیتها به تدریج رونق مییابد.
معیارهای مردم برای انتخاب نماینده
صداوسیما کم کم تلاش میکند تا جو انتخاباتی کشور را تهییج کند. به همین منظور با مردم در این خصوص گفت وگو میکند. نظرات مردم جالب توجه است.فردی در پاسخ به سؤالی پیرامون چگونگی آشنایی با نامزدهای انتخابات مطرح میکند: با مطالعه اعلامیههایی که پخش میکنند و روزنامهها و مجلات. مرد دیگری درباره اینکه آیا نامزدی را برای رأی دادن انتخاب کرده اید، میگوید: نه هنوز انتخاب نکرده ام. خبرنگار از خانمی میپرسد آیا در انتخابات مجلس شورای ملی شرکت میکنید؟ وی پاسخ میدهد: حتماً، چون یک وظیفه دینی و شرعی میدانم. و به شخصیتهایی رأی میدهم که وقتی میگویند فلان کار را میکنیم، آن را انجام بدهند. مرد دیگری میگوید: به افرادی رأی میدهم که مسلمان باشند، و طرفدار خط امام به طور حقیقی باشند و نه اینکه به حرف این را بگویند و همانطور که امام میگویند نه با شرق و نه با غرب سازش نداشته باشند و فقط برای ملت کار کنند.جوانی در پاسخ به سؤالی درباره حضور در انتخابات میگوید: شرکت میکنم و تا حدودی 20 کاندیدای مورد نظرم را نیز انتخاب کرده ام. وی درباره معیارهای انتخابش نیز میگوید: مسلمان باشد، معتقد به قانون اساسی باشد، پیرو خط امام باشد. فرد دیگری میگوید: من به افرادی رأی میدهم که مبارزه کنند علیه هر انحصار و احصارگرایی و در ثانی در برنامه هایشان همانطور که امام فرمودند نه با شرق و نه با غرب و با هیچ قدرتی سازش نکنند. خانمی نیز در پاسخ به این سؤال تصریح میکند: هنوز نمیتوان درباره نامزدهایی که در نظر گرفته شده است، اظهار نظر کرد. ترکیب مجلس آینده ایران چگونه خواهد بود؟ این سؤال محور بحث روز در سرتاسر کشور است. ترکیب مجلسیان برای مردم اهمیت بسیاری دارد چون این تصور در جامعه قوت گرفته که سرنوشت انقلاب ایران به مجلس آینده بستگی دارد. مردی در این رابطه میگوید: چه از گروه باشد و چه از حزب، باید مردمی باشد. پیرمردی نیز میگوید: ما انتظار داریم به کارهای مردم رسیدگی کنند. مرد دیگری میگوید: انتظار داریم به مملکت برسند. فرد دیگری با لهجه روستایی میگوید: باید خداشناس باشد و به جامعه خدمت کند. مرد مسن دیگری میگوید: وابستگی به هیچ ابرقدرتی نداشته باشد. در خط امام باشد و در حفظ دستاوردهای انقلاب کوشش کند.
معرفی نامزدهای مورد حمایت 4 گروه سیاسی
نامزدهای 4 گروه مؤتلفه اسلامی، مجاهدین انقلاب اسلامی، انجمن اسلامی معلمان ایران، نهضت زنان مسلمان و سازمان فجر اسلامی طی اطلاعیهای کاندیداهای خود را اعلام میکنند که تعداد زیادی از کاندیداهای گروه مؤتلفه با حزب جمهوری اسلامی مشترک است. در این لیست که به نام گروههای مؤتلفه منتشر شده است: اسامی افرادی همچون حسن آیت، محمدجواد باهنر، حسن حبیبی، فخرالدین حجازی، سید علی خامنه ای، محمدعلی رجایی، عبدالکریم سروش، هادی غفاری، وحید دستجردی، محمود کاشانی، جواد منصوری و... دیده میشود.
ترخیص امام از بیمارستان قلب
بعد از حدود 40 روز امام خمینی از بیمارستان قلب مرخص میشود و مردم در 12 اسفندماه 58 به استقبال امام آمدهاند و شعار میدهند: «درود بر خمینی» و «ما همه سرباز تو ایم خمینی، گوش به فرمان تو ایم خمینی» . امام از پرسنل بیمارستان و همچنین مردم تشکر میکند: «من از شما کارگران و کارمندان این بیمارستان تشکر فوق العاده میکنم و از اطبای محترم که در این مدت با من کمال محبت را کردند و مثل فرزندی که پدر پیرش را پرستاری میکند، پرستاری کردند، تشکر میکنم. خداوند همه شما را حفظ کند و همه ملت را حفظ کند».
متعهد به اسلام و عدم وابستگی به شرق و غرب
امام همچنان دغدغه انتخابات مجلس را دارد: «آنچه در این موقع لازم است به آن توجه شود، قضیه انتخابات است، این قدم آخری است که ملت ما باید با شایستگی این قدم را بردارند و توجه داشته باشند که دورههای سابق که دوره طاغوت بود برای انتخابات در عین حال که انتخاباتی در کار نبود، لکن کارهای طاغوتی انجام میگرفت و حالا باید همه آقایان متوجه باشند که دولت اسلامی است، جمهوری اسلامی است و مجلس مجلس اسلامی است و باید اخلاق همه در انتخابات اخلاق اسلامی باشد و افرادی را انتخاب کنید که متعهد به اسلام و شرقی و غربی نباشند، بر صراط مستقیم انسانیت و اسلامیت باشند و من امیدوارم که این مرحله را هم به شایستگی و به طوری که دلخواه همه ملت ماست و دلخواه ماست عمل بکنند.»
افشاگری دانشجویان پیرو خط امام
دانشجویان پیرو خط امام با اسنادی که از سفارت آمریکا به دست آوردهاند، همچنان در حال افشاگری هستند.
یکی از دانشجویان مسئول در جریان تسخیر سفارت لانه جاسوسی آمریکا ابعاد جدیدی از این اتفاق بیان کرده و میگوید: «رابطه بین آمریکا و ایران رابطه بین دو کشور دوست نبوده است. رابطه ظالم و مظلوم بوده است. آمریکا هر لحظه در حال توطئه بود و برای اجرای توطئهها و نقشههای خود و برای کسب اطلاعات از انقلاب بزرگ ایران نیروهای سازشکار، نیروهای غیرانقلابی داخلی را به بازی میگرفت و از آنها آلت دست میساخت. این اسناد را متعلق به ملت ایران میدانیم و وظیفه خود میدانیم که این اسناد را در اختیار ملت قهرمان ایران قرار دهیم.»
دستگیری یک چهره سرشناس
در این بین درباره برخی نیروهایی که به ظاهر همراه انقلاب و امام هستند اسنادی پیدا و منجر به بازداشت آنها میشود. از سرشناسترین افرادی که بازداشت شدهاند میتوان به عباس امیر انتظام معاون و سخنگوی دولت موقت اشاره کرد. همچنین یکی دیگر از این اسناد مربوط به آقای میناچی (از فعالان مبارزات پیش از انقلاب) و یک سند دیگر مربوط به روزنامه بامداد است. یکی دیگر از دانشجویان در این باره تصریح میکند؛ «ما یک سری اسنادی که افشا کردیم به آقای عباس امیر انتظام و جریان مربوط به ایشان مرتبط بود که این جریان متأسفانه بعد از انقلاب، بر انقلاب ملت ایران حاکمیت داشت.»
هشدار وزارت کشور درباره ورود مارکسیستها به مجلس
در 15 اسفند 1358 دفتر هماهنگی ارتباطات مردمی رئیس جمهوری از کسانی که به بنی صدر رأی دادهاند برای انتخابات مجلس یاری میخواهد و در مورد ترکیب مجلس هشدار میدهد. دخالت مستقیم رئیس جمهور در انتخابات مجلس نگرانیهایی را درباره مجلسی وکیل الدوله به همراه آورده است. اسفند ماه، مهدوی کنی، سرپرست وزارت کشور درباره لغو کاندیداتوری نامزدهای مارکسیست، به مادهای در آیین نامه انتخابات اشاره میکند و میگوید؛ «در دل آیین نامه انتخابات دیده شده که کاندیدای انتخابات مجلس ملی باید مومن به مبانی اسلامی باشد و شخصی که صریحا اعلام میکند من مارکسیست هستم نمیتواند معتقد به مبانی اسلامی بوده و در مجلس سوگند یاد کند.»
خطیب جمعه تهران: برخی سلاح در دست گرفته و به آزادی بیان تمسک میکنند
روز جمعه 17 اسفند آیت ا... خامنه ای، خطیب جمعه تهران، درباره خیانت گروههای مسلح و سوء استفاده از آزادی بیان مطالبی را بیان میکند؛ «ما از روز پیروزی انقلاب تا امروز دیده ایم، همه این را در همه نقاط کشور بالعیان مشاهده کردهاند که گروههایی باسوء استفاده از آزادی و حریتی که در اختیار همه است، این جرأت و گستاخی را به خود دادهاند که سلاح در دست بگیرند و به روی مردم بیگناه بگشایند و کار و خیانت و هجوم و حمله خود را با استفاده از آزادی بیان و آزادی مطبوعات موجه جلوه بدهند. کوشش کنند میان برادران دودستگی و اختلاف ایجاد کنند.» آیت ا... خامنهای که عضو شورای انقلاب هم هست، درباره تبلیغات انتخاباتی نیز نکاتی را یادآور میشود؛ «ما در آستانه انتخابات نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی هستیم. وقت هوشیاری مردم است وقت مراقبت و دقت و تقوا به خرج دادن همه مردم و تک تک مسئولان امر است. این مجلس سرنوشت ساز است. این مجلس طراح آینده است. برادران و خواهرانی که از این یا آن کاندیدا حمایت میکنند، کوشش کنند به دیگران اهانت نکنند. سعی کنند برای تعریف دوستان و یاران خود یاران و دوستان دیگران را مورد تهمت و افترا قرار ندهند. همه تبلیغات بکنند اما کسی مانع تبلیغات دیگران نشود. کوشش کنید افراد را بشناسید.»
مناظرات و دفاعیات شهید بهشتی از قوانین انتخابات
صداوسیما نیز در جریان انجام نخستین دور انتخابات مجلس برنامههای ویژهای ترتیب داده است. از جمله مناظرات مختلفی درباره نحوه برگزاری انتخابات انجام میشود. در یکی از این مناظرات شهید بهشتی در مورد لزوم تصویب قانون جداگانهای علاوه بر قانون اساسی میگوید؛ «نمایندگان مجلس در مورد انتخابات مجلس، کیفیت را مسکوت گذاشتهاند تا در هر دوره بنا بر مقتضیات و امکانات آن دوره قانون انتخابات تدوین بشود. شورای انقلاب اسلامی در این مرحله مسئولیت وضع قوانین را دارد و به هر حال هم باید قانون وضع میکرد برای این که اگر وضع نمیکرد انجام انتخابات امکان پذیر نبود. با خود قانون اساسی که نمیتوانیم انتخابات انجام دهیم. انتخابات به هر حال یک لایحه قانونی میخواهد.» وی با سعه صدر به سوالات و شبهات برخی گروهها پاسخ میدهد؛ «بنده عرض کردم گروههایی در همان موقع جنجال کردند که این [لایحه مورد طرح در مورد قانون انتخابات و شرایط نمایندگان] یک توطئه است. ما باید بدبینی را کنار بگذاریم و اگر یک طرحی که مطرح میشود و میتواند در آینده راهگشا باشد و میتواند مشکل را نشان بدهد، از همان اول با برچسب و داغ باطله از صحنه اندیشه مردم خارجش نکنیم تا پس فردا که مطرحش میکنیم بگویند چطور شد که آن زمان توطئه بود و حالا مطرحش میکنید؟!»
نگرانی امام از حضور برخی نفوذی ها
22 اسفند امام خمینی پیام مهمی درباره انتخابات منتشر میکند. امام از دو نکته نگران است اول کاهش مشارکت مردم و دوم حضور برخی نفوذیها در مجلس بر اثر سهل انگاری مردم در توجه به معیارهای انتخاب نمایندگان؛ «خوف آن دارم که در اثر تبلیغات دامنه دار دشمنان نهضت اسلامی و مخالفان جمهوری اسلامی که در ظرف این یک سال با هر وسیله ممکن در تضعیف آن کوشا بودهاند و اخیراً که قدم آخر پیروزی را ملت عزیز و هوشیار بر میدارند، تبلیغات و شایعه سازیها به اوج خود رسیده و چون خود و الهام دهندگان خود را در آستانه شکست نهایی یافته اند، از هیچ تشبثی دست بردار نیستند که جوانان عزیز ما که به همت والای خود نهضت اسلامی را پیش برده اند، در این مرحله نهایی سردی و سستی از خود نشان دهند و تحت تأثیر این شایعهها واقع شوند و از شرکت در این امر حیاتی اسلامی خودداری کنند.»
امام خمینی: با شرکت در انتخابات امید دولت آمریکای ستمکار را قطع کنید
ایشان در ادامه این پیام تأکید میکند؛ «اینجانب که عمر نالایق خود را برای خدمت به اسلام و ملت شریف در طبق اخلاص تقدیم میکنم امید است تقاضای متواضعانه و استدعای خیرخواهانه ام را بپذیرید و با شرکت عمومی خود در انتخابات، قطع امید دشمنان جمهوری اسلامی و وابستگان به رژیم منحط سابق و هواخواهان آن خصوصاً دولت آمریکای ستمکار را بنمائید. من نیز با حال نقاهت خود را برای شرکت مهیا مینمایم.»
خوف دارم تبلیغات سوء در قشری از ملت و جوانان پاکدل تأثیر کند و آرای مقدس خود را به کسانی بدهند که به نفع اجانب با جمهوری اسلامی مخالفت اساسی دارند!
امام با هشدار درباره احتمال پیروزی عدهای از افرادی که با جمهوری اسلامی مخالفت دارند، تأکید میکند؛ «خوف آن دارم که تبلیغات برای اشخاصی که به اسلام و جمهوری اسلامی اعتقاد ندارند و اعمال و گفتار آنها در این یک سال شاهد آن است و اکنون برای راه پیدا کردن به مجلس و کارشکنی و جنجال در محیط مقدس مجلس شورای اسلامی خود را هوادار اسلام و مسلمانان جا میزنند، در قشری از ملت و جوانان پاکدل تأثیر کند و آرای مقدس خود را به کسانی دهند که به نفع اجانب با اسلام و جمهوری اسلامی مخالفت اساسی دارند. امید است ملت مبارز و متعهد با مطالعه دقیق بر سوابق اشخاص و گروهها آرای خود را به اشخاصی دهند که به اسلام عزیز و قانون اساسی وفادار باشند و از تمایلات چپ و راست مبرا باشند و به حسن سابقه و تعهد به قوانین اسلام و خیرخواهی امت، معروف و موصوف باشند. باید ملت شریف بدانند که انحراف از این مهم خیانت به اسلام و کشور و موجب مسئولیت عظیم است.»
آموزش رای دادن از طریق تلویزیون
با نزدیک تر شدن به انتخابات مجلس شورای ملی، رسانهها نحوه رأی دادن را به مردم آموزش میدهند. همچنین در آخرین روزهای مانده به انتخابات مجلس، احزاب و گروههای انقلابی ائتلاف میکنند تا در تهران لیست مشترک بدهند. سرانجام در تهران، لیست 30 نفره تهیه و نام ائتلاف بزرگ صبح 22 اسفند در تهران منتشر میشود، در حالی که فقط یک روز برای تبلیغات فرصت باقی است. آقای محمد خامنهای از طرف حزب جمهوری اسلامی، آقای شاه آبادی از طرف جامعه روحانیت مبارز و یک نفر دیگر از طرف گروههای انقلابی لیست این ائتلاف بزرگ را امضا میکنند. خبر ائتلاف مانند بمبی در تهران منفجر میشود. نهضت آزادی، حامیان رئیس جمهور بنی صدر و سایر گروههای سیاسی هم لیست میدهند.