خوانندگان محترم! در صفحه حقوقی روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: مردی که دارای همسر دائم است، با خانم دیگری، مخفیانه، ازدواج موقت می کند. مدتی بعد این خانم باردار می شود و طبق قانون حمایت خانواده، از مرد می خواهد تا ازدواج او را ثبت و او را عقد دائم کند. با توجه به این که اصولاً برای ازدواج دوم، اجازه همسر اول نیاز است، آیا مرد می تواند بدون اجازه همسر اول، همسر دومی، با شرایطی که اشاره کردم، داشته باشد؟ آیا برای مردی که مرتکب این کار شود، مجازات قانونی در نظر گرفته شده است؟
پاسخ: برای ازدواج مجدد در صورتی که عقد موقت باشد نیازی به اجازه دادگاه یا همسر اول نیست. ثبت ازدواج مجدد نیز الزامی نیست و عدم ثبت آن جز در موارد استثنایی مجازاتی در پی نخواهد داشت.
ماده۲۰ قانون حمایت خانواده بیان می کند: «ثبت نکاح دائم، فسخ و انفساخ آن، طلاق، رجوع و اعلام بطلان نکاح یا طلاق الزامی است.» همچنین، ماده 21 همان قانون، ازدواج موقت را تابع قانون مدنی و موازین شرعی قرار داده است. بنابراین از آنجا که در قانون مدنی و موازین شرعی، در مورد لزوم اخذ اجازه همسر اول برای ازدواج مجدد (یا عقد موقت) محدودیت یا حکمی نیامده است، از نظر قانونگذار چنین اجازه ای ضرورت ندارد. در این زمینه می توان به اصل اباحه نیز استناد کرد. اصل اباحه یعنی مجاز بودن هر عملی مگر اینکه قانونگذار آن عمل را منع کرده باشد. ماده۲۱ قانون حمایت خانواده بیان می کند: «نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار میدهد. نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است: ۱ـ باردارشدن زوجه؛ ۲ـ توافق طرفین؛ ۳ـ شرط ضمن عقد» هر چند مطابق ماده 21 قانون حمایت خانواده، ثبت نکاح موقت در صورت باردار شدن زوجه الزامی است اما ثبت نکاح به معنای عقد دائمی نخواهد بود؛ به این معنا که صرفا ثبت عقد موقت در دفاتر ازدواج لازم شمرده شده است نه تغییر آن به عقد دایم. بر فرض اینکه شوهر قصد داشته باشد به دلیل باردار شدن همسر دوم خود، ایشان را به عقد دائم درآورد، اجازه همسر اول یا اجازه دادگاه لازم خواهد بود. اگر در عقدنامه شرط شده باشد که در صورت ازدواج مجدد بدون رضایت همسر اول، زن اول از سوی شوهر وکیل است تا خود را طلاق دهد؛ همسر اول میتواند برای مطلقه کردن خود از طریق دادگاه اقدام کند. ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده، برای مردی که «ازدواج دایم» خود را ثبت نکند مجازات تعیین کرده است؛ «چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می شود.»