نظام بانکی کشور تنه به تنه آمریکا می زند، البته از نظر تعداد شعب!
تعداد بازدید : 160
هزینه شعب پرتعداد و لوکس بانکها بر دوش تولیدکنندگان
راه اندازی هر شعبه چقدر هزینه بر دوش بانک ها - بخوانید تولیدکنندگان- می گذارد؟
جواد غیاثی - بهترین ساختمان ها در بهترین جا های شهر را به خود اختصاص داده اند. چند سالی هم هست که تعدادشان خیلی زیاد شده است. البته خدمات بانکی با راحتی بیشتری در دسترس مردم قرار می گیرد. هرچه تعداد شعبه ها بیشتر باشد طبیعتا دسترسی ها راحت تر می شود و شعبه ها هم خلوت تر اما کسانی که اقتصاد خوانده اند همیشه یک سوال اساسی می پرسند؟ به چه قیمتی؟ یعنی این رفاه به دست آمده از محل افزایش تعداد شعبه ها، چه هزینه هایی در بر داشته است؟ آیا عوایدش بر هزینه هایش می چربد. در ادامه با بررسی چند گزارش به این سوال پاسخ خواهیم داد. گزارش اول مربوط به سرانه شعب بانکی در ایران و مقایسه با برخی کشور های جهان است. جایی که خواهیم دید نظام بانکی تنه به تنه آمریکا می زند. شرایطش خیلی بهتر از ترکیه، هند و حتی انگلستان است! در بخش بعدی نگاهی به هزینه های غیر مستقیم بانک ها خواهیم انداخت و مظنه ای از هزینه های لازم برای اداره یک شعبه بانکی ارائه خواهیم کرد. سرانجام تبعات هزینه تمام شده بسیار بالای پول در کشور را بر تولید بررسی خواهیم کرد.
سرانه شعب بانکی در ایران بیشتر از هند، ترکیه و انگلستان
مرکز پژوهش های مجلس، در گزارشی به بررسی و مقایسه تعداد شعب بانکی در کشور با چند کشور دیگر پرداخته است. بر اساس این گزارش سرانه شعب در ایران شبیه آمریکاست و از هند و ترکیه بسیار بهتر است. این گزارش وضعیت کشور را با 3 کشور پیشرفته آمریکا ، کانادا و انگلستان و دو کشور مشابه هند و ترکیه مقایسه کرده است. در کانادا برای تمام جمعیت به ازای هر 3 هزار نفر یا کمتر یک شعبه وجود دارد. در ایران و آمریکا برای تمام جمعیت کشور به ازای هر 10 هزار نفر یا کمتر یک شعبه وجود دارد. این عدد برای انگلستان، ترکیه و هند به ترتیب به 20، 25 و 95 هزار نفر می رسد.اگرچه شرایط کلی سرانه تعداد شعب در ایران و آمریکا مشابه است اما باید توجه کرد که در ایران 96.6 درصد جمعیت به ازای هر 5 هزار نفر و کمتر به یک شعبه دسترسی دارند اما در آمریکا 83.3 درصد از جمعیت این گونه اند. یعنی از نظر تعداد شعب حتی کمی وضعیت از آمریکا هم بهتر است. البته در مقایسه کشورمان با کشور های پیشرفته مثل آمریکا باید توجه کرد که نظام مالی در این کشور ها به طور کلی کمتر بانک محور بوده و ابزار های متنوع تری وجود دارد اما مقایسه با کشور های منطقه مثل ترکیه و هند جایی برای تردید نمی گذارد که سرانه شعب در ایران بسیار بالاست.
مظنه راه اندازی یک شعبه بانک چقدر است؟
چنانچه نمودار زیر نشان می دهد هزینه های عمومی - از جمله حقوق و دستمزد و برق و آب و زیرساخت ها- برای اداره یک شعبه بانکی بین بانک های مختلف متفاوت است؛ از 400 میلیون تومان تا 3600 میلیون تومان. این نمودار می گوید که راه اندازی یک شعبه اضافی برای بانک تجارت حدود یک میلیارد تومان هزینه در بر دارد. برخی بانک ها هزینه های بیشتری هم متحمل می شوند. طبیعتا اجاره یا خرید ساختمان های لوکس در بهترین جا های شهر هزینه های هنگفتی بر بانک تحمیل می کند که به آن هزینه پرسنل و تامین زیرساخت های لازم را هم باید افزود اما این هزینه ها چگونه تامین می شود و چه تبعاتی دارد؟
قیمت تمام شده ای که بسیار بالاست
احتمالا اصطلاح قیمت تمام شده پول را شنیده اید. قیمت تمام شده پول برای بانک ها از دو بخش هزینه مستقیم و غیرمستقیم تشکیل می شود. هزینه های مستقیم همان سودی است که به سپرده های مردم می دهند اما هزینه های غیرمستقیم مربوط به هزینه های عمومی و پرسنلی اداره شعب، هزینه نقدکردن مطالبات مشکوک الوصول و کارمزدهاست. کارشناسان معتقدند علاوه بر بالابودن هزینه های مستقیم - بالابودن نرخ سود سپرده ها- هزینه های غیرمستقیم بانک ها نیز بسیار بالاست. این رقم که به طور متعارف با کارمزد شناخته می شود حدود 4 درصد است که رقم بسیار بالایی است. هم اکنون برخی بانک های قرض الحسنه مثل بانک رسالت نشان داده اند که با مدیریت مناسب و تعداد بهینه شعب می توانند این عدد را تا 2 درصد هم کاهش دهند.مدیرعامل بانک ملی ایران، چندی پیش علت هزینه بالای تمام شده پول را رقابت منفی دانست و از افزایش آن در سال های اخیر خبر داد:«قیمت تمام شده پول برای بانک های کشور در یک سال گذشته به دلیل برخی رقابت های ناسالم در سیستم بانکی، به شدت افزایش یافته است» . وزیر اقتصاد هم به گلایه بسنده کرده و گفته است: هزینه تمام شده پول در اقتصاد ایران بسیار بالاست و دریافت کنندگان منابع جهت تأمین نیاز های خود مجبور به پرداخت ارقام بالاتری هستند. اما بانک هایی که درگیر رقابت برای جذب بیشتر پول هستند حتی این رقم را هم کم می دانند. ای کاش همانطور که سود سپرده ها کاهش می یابد تا به تبع آن سود تسهیلات هم کاهش یابد و باری از دوش تولیدکنندگان و صاحبان صنایع برداشته شود، بانک ها هزینه های غیر مستقیم را هم کاهش دهند و به مقادیر استاندارد جهانی برسانند.
ورود دیرهنگام دولت برای پیشگیری از رشد قارچ و ار بانک ها
شاید بپرسید که اکنون وضعیت شعبه ها چگونه است و با حال و روز نه چندان خوب این روز ها، آیا باز هم در حال افزایش است؟ اواخر دولت دهم و همزمان با رشد قارچ وار و جهشی شعب بانک ها، دولت بخشنامه ای را صادر کرد که بر اساس آن می بایست 20 درصد از تعداد شعب بانک ها کاسته شود. البته گزارش ها حکایت از آن دارد که به گفته معاون نظارتی بانک مرکزی هم اکنون فقط حدود 250 شعبه تعطیل شده است که خیلی کمتر از 20 درصد حدود 20 هزار شعبه بانکی است که در کشور فعال است.در دولت جدید هم شخص رئیس جمهور وارد موضوع شد. حسن روحانی رئیس جمهور در پنجاه و چهارمین مجمع سالیانه بانک مرکزی در جمع مدیران بانک ها با انتقاد از تعدد بانک ها و شعبات آن در کشور گفت: بانک مرکزی باید نسبت به شعبات بانک ها و تعداد بانک ها یک مقدار تجدیدنظر و نظارت داشته باشد، مگر ما چند بانک می خواهیم؟مسئولان بانک مرکزی در دولت جدید نیز اعلام کرده اند که با توجه به شرایط فعلی ترازنامه بانک ها به مرور و به طور طبیعی تعداد شعب کاهش خواهد یافت. موضوعی که با توجه به تداوم رقابت منفی بانک ها برای جذب سپرده، چندان واقعی به نظر نمی رسد. مخصوصا آن که بانکها این هزینه ها را بر دوش تولیدکنندگان و دریافت کنندگان تسهیلات تحمیل می کنند و لذا انگیزه اساسی برای کاستن از آن ندارند.