ترکیه؛ از چالش امنیتی تا بحران اقتصادی
تعداد بازدید : 157
روزهای سخت آنکارا
نویسنده : دکترعلیرضا رضاخواه international@khorasannews.com
نخست وزیر ترکیه روز گذشته با اشاره به ترور اخیر سفیر روسیه در آنکارا گفت که ترکیه و مردم این کشور میتوانند با اتحاد و همبستگی بر هرگونه حمله تروریستی غلبه کنند. با این حال روند تحولات در ترکیه مسیری بر خلاف آرزوهای آقای نخست وزیر را می پیماید. انفجارها در ترکیه یکی پس از دیگری از شهری به شهری دیگر در حال وقوع است. اردوغان نیز هر روز با اتهام های گسترده به داعش، کردها و ... به گستره دستگیری ها در ارتش و دیگر مشاغل حساسیت زا از نظر خودش ادامه می دهد. به نظر می رسد آتشی، بس خطرناک دامن ترکیه را گرفته است.
از تنش زدایی تا تنش افزایی
حزب عدالت و توسعه از سال 2002 با نخست وزیری اردوغان در قدرت است و اقبال عمومی در طی 14 سال گذشته باعث شد تا این حزب بدون نیاز به ائتلاف، صحنه گردان سیاست ترکیه باشد. رویکرد نخست وزیر وقت به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور بر توسعه اقتصادی و به صفر رساندن تنش با همسایگان بود. این سیاست تا سال 2011 در دستور کار آنکارا قرار داشت اما خیال پردازیهای شخص رجب طیب اردوغان در راستای گسترش حوزه نفوذ در منطقه و احیای امپراتوری عثمانی، ترکیه را وارد دایرهای از بی ثباتی و آشوب کرد. ترکیه در شرایطی که نقش مهمی در تجهیز و تسلیح شبه نظامیان تروریست فعال در عراق و سوریه بازی میکرد، آتش بس دو ساله خود با پ.ک.ک را در تابستان 2015 برهم زد. مقامات این کشور آتش بس را فرصتی برای تجدید قوای کردهای مخالف یکپارچگی ترکیه میدانستند. از این رو دیگر دلیلی برای پایان مخاصمه وجود نداشت. ضمن آن که در همان زمان یگان های مدافع خلق در سوریه پیشرویهای موفقیتآمیزی در برابر داعش در مناطق کردنشین این کشور داشتند. این در شرایطی بود که روابط آنکارا و اربیل در سطح خوبی قرار داشت تا جایی که بر خلاف نظر بغداد، ترکیه خریدار و انتقال دهنده نفت اقلیم کردستان شد. سیاست چندجانبه گرایی ترکیه که وجه مشخص سیاست خارجی این کشور به شمار میرود باعث شد تا رهبران این کشور جهتگیریهای مختلفی داشته باشند.
سرریز تروریسم به داخل ترکیه
تاثیر مداخله ترکیه در تحولات سوریه و عراق و شروع جنگ داخلی در مناطق کردنشین این کشور با اعضای پ.ک.ک باعث شد تا شهرهای آنکارا و استانبول شاهد وقوع حوادث تروریستی باشد. این حوادث تا زمان کودتای نافرجام ارتش ادامه یافت؛ کودتایی که مخالفان اردوغان بر این باورند خود او سازمان دهندهاش بود تا بتواند به این بهانه مخالفتها را سرکوب کند. اتفاقات داخلی ترکیه از یک سو و پیروزی ارتش عراق و سوریه در شکست داعش در منطقه، این کشور را دچار بحرانهای مختلفی کرد. اردوغان که پس از چهارمین پیروزی حزبش به مقام ریاست جمهوری رسید، موفق شد بازهم در این مقام، عامل اجرایی اول کشور شود. او پس از کودتای ارتش، بیش از صد هزار نفر را از ارتش، دانشگاه، نیروی پلیس، مطبوعات، مدارس و دادگستری از کار برکنار و با توقیف و فیلتر رسانه، آزادی بیان را محدود کرد. در همین زمان مداخله نظامیان ترکیه در عراق و سوریه و انجام حملاتی علیه داعش، زمینه ساز ادامه حملات تروریستی در داخل این کشور شد و هر بار بر شدت عمل اردوغان علیه مخالفانش که اکثر آنها را نیروهای سیاسی کرد تشکیل میداد میافزود. اما با توجه به این که هیچ گروهی مسئولیت حوادث تروریستی را داخل ترکیه بر عهده نمیگرفت، دقیقا مشخص نبود داعش پشت پرده این اتفاقات است یا پیشمرگه ها و حامیان کردها. این در حالی بود که هر دو نیز از اردوغان دل خوشی نداشتند.
افول صنعت گردشگری
ناامنی در ترکیه که البته مقصر اصلی آن شخص اردوغان است، ضربات جدی به اقتصاد و امنیت این کشور وارد کرد. در واقع تندرویهای رئیس جمهور برای تغییر نظام پارلمانی به ریاستی، مخالفت با قدرت یابی کردها در ساختار سیاسی، سرکوب و دستگیری مخالفان، حمایت از تروریسم در شش سال گذشته و سپس تغییر موضع علیه آن ها باعث شد تا مهم ترین مراکز شهری این کشور صحنه انفجارهای تروریستی شود. طبق آخرین آمار، ترکیه سالانه ٢٢ میلیارد دلار از صنعت گردشگری که ستون اصلی اقتصاد این کشور را شکل میداد، سود میبرد اما سلسله حوادث مذکور باعث کاهش حضور گردشگر به این کشور شد. در این زمینه وزارت گردشگری ترکیه اعلام کرد تعداد گردشگران خارجی در ماه ژوئن امسال نسبت به زمان مشابه در سال گذشته میلادی حدود ۵۰ درصد کاهش داشته است. کاهش ورود گردشگر به ترکیه می تواند به از دست رفتن صدها هزار شغل بینجامد و این مسئله در کوتاه مدت تبدیل به مهم ترین عامل اعتراض مردم خواهد شد. در این شرایط دیگر مقصر جلوه دادن پ.ک.ک، نمایندگان حزب کردی دموکراتیک خلقها یا شبه نظامیان داعش نمیتواند نگرش افکار عمومی را درباره اردوغان مثبت کند.
نا امنی ناشی از فردسالاری
ناامنی در ترکیه مستقیم متاثر از سیاستهای اردوغان است، امنیت اقتصادی برای سرمایهگذار خارجی را کاهش می دهد و این موضوع در میان مدت جایگاه این کشور را در هرم قدرت منطقه و نظام جهانی تنزل خواهد داد. سرکوب مخالفان پس از کودتای ارتش و متهم کردن کردها به دست داشتن در حوادث تروریستی بدون ارائه ادله کافی، امیدها برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا را تبدیل به یاس کرد و جالب آن که اردوغان در مقابل این مسئله اعلام کرد به دنبال پیوستن به سازمان شانگهای به جای اتحادیه اروپا است! در نهایت آن که یکه تازی و اقدامات اردوغان در مسیر حکومت فردسالار، نه تنها این کشور را از فرایند دموکراتیزه شدن دور می کند، بلکه سایه فضای پلیسی بر محیط عمومی ترکیه اقتصاد آنکارا را دچار تزلزل خواهد کرد. در این شرایط احتمال واکنش مجدد نظامیان یا اعتراضهای داخلی از نوع آن چه در کشورهای عربی به وقوع پیوست نمیتواند چندان دور از انتظار باشد.