زندگی در قوطی کبریت های رنگی
تعداد بازدید : 345
غربت معماری ایرانی- اسلامی در خراسان شمالی
نویسنده : پروانه شیری info@khorasannews.com
با تغییر سبک زندگی و رواج ساخت و سازهای غربی، هویت معماری ایرانی- اسلامی در بسیاری از مناطق کشور از جمله در خراسان شمالی، در دل معماری های مدرن و غیربومی گم شده و تنها در اندک مکان هایی می توان نقشی از نگاره های اسلامی را به چشم دید. امروزه ساخت و سازها در محاصره ساختمان های بلند و مدرن قرار گرفته و دیگر از روح معماری ایرانی- اسلامی در کوچه پس کوچه ها خبری نیست و به اعتقاد کارشناسان، تغییر سبک زندگی و گرایش به معماری نوین، راه را بر توسعه ساخت و سازهای اسلامی بسته است.
این روزها که در شهر قدم می زنیم، ساختمان هایی را در اطراف خود می بینیم که سیمایی را به نمایش گذاشته اند که هر لحظه غریبه تر و ناملموس تر با تاریخ پرافتخار گذشته این دیار می شود. امروز ترکیبی از سیمان، آجر و سنگ، شهری که زمانی جای جای آن پر از خاطره بود، را هر روز برای ما غریبه تر می کند، نماهای ساختمان های امروزی، آن قدر شبیه به یکدیگر ساخته شده اند که هیچ ارتباطی با روحیات و باورهای ایرانی- اسلامی ندارند. اکنون معماری ایرانی- اسلامی را باید بیشتر در کتاب های دانشجویان معماری و عمران جست و جو کرد.
ماهیت غربی
یک کارشناس شهرسازی در این باره می گوید: سبکی که در معماری بناها و ساخت و سازها به کار گرفته می شود، بیش از آن که رنگ و بوی اسلامی- ایرانی داشته باشد، ماهیتی غربی دارد. وی با تأکید بر ضرورت رعایت معماری اسلامی در ساخت و سازهای شهری و روستایی می افزاید: معماری اسلامی، هنری برای زندگی به شیوه دینی است. وی اظهارمی دارد: معماری اسلامی برداشت های متفاوتی در جامعه دارد که یکی از آن ها شامل معماری دوره اسلامی می شود که از نظر تاریخی زمان مشخصی دارد.
وی همچنین می افزاید: معماری اسلامی تعریف دیگری دارد که شامل معماری مبتنی بر تفکر اسلامی است. وی با تأکید بر این که استفاده از معماری اسلامی باید در کشور نهادینه شود، بیان می کند: ظاهر شهرها از آشفتگی برخوردار و دچار نابسامانی شده و این در حالی است که زمانی شکوه و اعتلایی در معماری داشتیم که باید به آن زمان برگردیم و نیازمند معماری اسلامی هستیم. وی اظهارمی دارد: باید معماری اسلامی مبتنی بر تفکر اسلامی باشد اما اکنون در شرایطی هستیم که جامعه از آن بی بهره است. احیای تفکر معماری اسلامی نیازمند صبر و حوصله است و راهی که سال ها خراب شده است یک شبه درست نمی شود.
عظمت تاریخی
یک کارشناس ارشد طراحی شهری و دانشجوی دکترای شهرسازی نیز شهرسازی اسلامی را نوعی زندگی اجتماعی ذکر می کند و می گوید: شکوه معماری ایرانی- اسلامی، جلوه ای از عظمت تاریخی و دینداری و اعتقاد به تعالیم مذهبی معماری اسلامی است. وی اذعان می کند: در سال های اخیر، وقوع تحولات گسترده ناشی از نفوذ اندیشه های تکثرگرای پست مدرن غربی، سبب ایجاد دگرگونی های بسیاری در حوزه معماری و شهرسازی شده است.
ساخت و سازهای بدون هویت
«منصوری» یک کارشناس معماری با بیان این که شتاب ساخت و سازهای بی رویه و بدون هویت، چهره شهرها را مخدوش کرده است، می گوید: امروز با گرایش به معماری های نوین و غربی، راه را بر تبلیغ آثار و شناسنامه افتخارات خود بسته ایم که این مسئله موجب عقب ماندگی در تمام بخش ها می شود. وی می افزاید: از آن جایی که خراسان شمالی در مسیر شهر مقدس مشهد قرار دارد، اگر به معماری اسلامی ایرانی توجه شود، به طور حتم این عامل باعث جذب گردشگر و افزایش میزان زائر و ماندگاری بیشتر آن ها در استان خواهد شد.
وی معماری ایرانی- اسلامی را نشان دهنده هویت و تاریخ این ملت می داند و اضافه می کند: این روزها ساخت و سازهایی از جنس انبوهسازی، با هدف بهره وری مادی انجام می شود که تبعاتی همچون دور شدن از فرهنگ غنی گذشتگان را به دنبال دارد. وی معماری مدرنیته را به منزله قوطی کبریت هایی رنگی قلمداد می کند که هیچ گونه فرهنگ و تاریخی پشت آن نیست، حال آن که رنگ و بوی معماری ایرانی- اسلامی نیز از بین می رود. وی معماری افسارگسیخته را عاملی برای از بین رفتن نظم و انضباط و پیروی نکردن از قاعده و قانون خاص معماری ایرانی- اسلامی مطرح و خاطرنشان می کند: بی توجهی به این سبک از معماری، چالشی جدی است که متأسفانه امروزه در ساختمان سازی ها اتفاق می افتد.
به گفته وی، احداث ساختمان ها و واحدهای تجاری و اداری بدون ضابطه، به هویت و ماهیت هر شهری آسیب می زند به طوری که معماری اسلامی که هنر دیروز محسوب می شد امروز مظلوم واقع شده و در غربت به سر می برد.
وی نداشتن دانش و مهارت کافی در رابطه با معماری ایرانی- اسلامی را یکی از دلایل بی توجهی و غفلت در این حوزه عنوان می کند و می افزاید: اگر جایگاه معماری سنتی و اسلامی احیا شود، با مشکل ساختمان های بلند و بی قاعده مواجه نخواهیم شد. به گفته وی، در شرایط فعلی، نبود مدیریت واحد شهری، باعث رواج انبوه معماری های لجام گسیخته و سلیقه ای شده است.
فرهنگ تجملاتی
از سوی دیگر، دکتر «وحدتی» معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی نیز در این باره می گوید: معماری و شهرسازی ما نه تنها در استان بلکه در سراسر کشور به شدت در بعد طراحی ها و استفاده از مصالح و متریال، دستخوش تقلیدهای سبکی و غیراصولی از معماری غیربومی و غربی شده است.
وی می افزاید: متأسفانه در حال حاضر به جای تأکید بر ویژگی های اصلی معماری های بومی ایرانی و اسلامی، بیشتر فرهنگ تجملاتی مد نظر قرار گرفته و نمای ساختمان ها و فضای داخلی آن ها در حد زیادی برگرفته از معماری پرطمطراق غربی است.
وی اضافه می کند: این گونه معماری ها که برگرفته از فرهنگ غرب و برپایه تجملات است، برای ما مفهوم و هویتی ندارد چون در گذشته هیچ آرایه ای در معماری بیهوده نبود اما در حال حاضر عنصری در طراحی اضافه شده که هرچه فکر می کنیم، مفهوم آن را نمی فهمیم و فقط تقلید از فرهنگی است که ممکن است در فرهنگ ما هیچ کارکردی هم نداشته باشد.
به گفته وی، در معماری ایرانی- اسلامی، هر بنا از جمله مسجد، به لحاظ ارتفاع، رنگ و مصالح ساختمانی، جایگاه و شأن و ویژگی خاص خود را دارد، به عنوان مثال اگر بافت سنتی یزد را در نظر بگیریم مسجد جامع از یک فاصله ای به لحاظ رنگ، از بناهای دیگر متفاوت است.
وی با بیان این که منظر و نمای شهر خیلی مهم است، ادامه می دهد: مسجد به لحاظ عقیدتی، مهم ترین جایی بود که در یک جامعه شهری تبلور می یافت اما الان معماری این بناها نیز در بهترین حالت، گلدسته ها و مناره هایی از جنس برنج دارد. وی این سبک معماری را بی توجهی به معماری ایرانی- اسلامی می داند و خاطرنشان می کند: امیدواریم یک بار دیگر رعایت الگوهای اصیل ایرانی- اسلامی در دستور کار قرار گیرد.
«وحدتی» ادامه می دهد: معضل بزرگی که در حال حاضر وجود دارد این است که علاوه بر افراد، دستگاه های اداری نیز نمای معماری خودشان را کامپوزیت و شیشه های رفلکس می گذارند که جایگاهی در معماری ایرانی اسلامی ندارد و حتی گاهی باعث دردسر هم می شود. وی اظهارمی دارد: لازم است در معماری و شهرسازی معماری ایرانی- اسلامی تأکید شود، معماری جدیدی که طراحی می شود باید الهامی از معماری گذشته در بعد نظری باشد. وی خاطرنشان می کند: در حالی که در روستاها، معماری روستایی وجود دارد اما مساکنی را شبیه قوطی کبریت می سازیم که هیچ تطابقی با هم ندارند. وی استفاده نکردن از مؤلفه های بومی را توهین به کوه و طبیعت می داند.
مبانی نداریم
«رمضانی» رئیس نظام مهندسی ساختمان خراسان شمالی هم با بیان این که مبانی مشخصی برای معماری ایرانی، اسلامی تعریف نشده است، می گوید: در حال حاضر معماری ایرانی- اسلامی را مدنظر داریم تا این سبک معماری در دستور کار قرار گیرد و به عنوان یک طرح پژوهشی و خلق یک ایده روی آن کار شود.
وی می افزاید: مبانی که ما را به سمت معماری ایرانی- اسلامی سوق دهد، در هیچ جایی نداریم و تنها با تحصیل در رشته معماری نمی توان به هدف مورد نظر رسید زیرا معماری برگرفته از اقلیم، فرهنگ و محیط زندگی در هر منطقه ای است.
وی اظهارمی دارد: ما باید با رعایت یک سری ملاحظاتی به معماری ایرانی- اسلامی ورود پیدا کنیم و مسیر را به سمتی سوق دهیم که اصول انسانی و خواسته های مردم در آن رعایت شود. وی ادامه می دهد: معماری کنونی ما، معماری بی سر وسامانی است و باید روی آن بیشتر کار کنیم تا به یک خواسته عمومی تبدیل شود. «رمضانی» تصریح می کند: برای انجام هر کاری باید هدف، اصول و مسیر مشخصی تعیین شود زیرا بدون هدف و مسیر مشخص، نمی توانیم به اهداف مان برسیم.
وی خاطرنشان می کند: در رابطه با معماری ایرانی- اسلامی، مصوبات زیادی داریم که فقط از معماری ایرانی- اسلامی یاد شده است در حالی که چارچوب و سبک خاصی برای آن مطرح نمی شود. به گفته وی، یک سری باورها باید به یک سری اصول تبدیل شود تا معماری اسلامی محقق شود.
مهم ترین نکات پرونده
احداث ساختمان ها و واحدهای تجاری و اداری بدون ضابطه، به هویت و ماهیت هر شهری آسیب می زند به طوری که معماری اسلامی که هنر دیروز محسوب می شد، امروز مظلوم واقع شده و در غربت به سر می برد
معضل بزرگی که در حال حاضر وجود دارد این است که علاوه بر افراد، دستگاه های اداری نیز نمای معماری خودشان را کامپوزیت و شیشه های رفلکس می گذارند که جایگاهی در معماری ایرانی- اسلامی ندارد و حتی گاهی باعث دردسر هم می شود
یک سری باورها باید به یک سری اصول تبدیل شود تا معماری اسلامی محقق شود
شکوه معماری ایرانی- اسلامی، جلوه ای از عظمت تاریخی و دینداری و اعتقاد به تعالیم مذهبی معماری اسلامی است