این هفته در صفحه سرمایه گذاری سراغ گزینه‌های غیربورسی رفتیم. ابتدا سری به فرابورس می‌زنیم و از نگاهی کلان گزینه‌های سرمایه گذاری و معامله گری در این بازار را مرور می‌کنیم، سپس سراغ بورس کالا می‌رویم و درباره معاملات آتی زعفران توضیحاتی مقدماتی ارائه می‌کنیم تا در شماره‌های بعد، با تفصیل بیشتری به این موضوع بپردازیم.
 

درباره بازارها و نمادهای فعال در بورس زیاد شنیده ایم اما ممکن است چندان با فرابورس آشنا نباشیم. به خصوص آن که فرابورس نسبت به بورس، بازارها و ابزارهای متنوع تری دارد که می‌تواند برای افراد مختلف جذاب باشد. فرابورس هم سهام دارد که برخی از آن‌ها در بازار پایه، محدودیت نوسان کمتری دارد و برای افراد ریسک پذیر مناسب است. همچنین انواع اسناد خزانه، صندوق‌های سرمایه گذاری و اوراق با درآمد ثابت دیگر هم در این بازار خرید و فروش می‌شوند که برای افراد ریسک گریز جذاب‌تر خواهد بود. ضمنا بازار ابزارهای نوین هم به مرور در حال گسترش است؛ از صندوق‌های مسکن تا صندوق‌های جسورانه. حتی برای افراد دارای روحیه سرمایه گذاری خطرپذیر هم بازار دارایی‌های فکری، پیشنهادهای جذابی دارد.
 

7 تابلوی فعال فرابورس در یک نگاه
به طور کلی در فرابورس، دو نوع بازار وجود دارد؛ بازار نمادهای پذیرش شده و پذیرش نشده. از منظر دیگر می‌توان هفت بازار کلی را در فرابورس شناسایی کرد که هر کدام ویژگی‌های مخصوص به خود را دارد. بازارهای مربوط به سهام در سه دسته جای گرفته‌اند؛ بازار اول، دوم و بازار پایه  که خود بازار پایه نیز شامل سه بازار پایه الف، ب و ج است. در بازار ابزارهای نوین می‌توانید انواع  صکوک و اسناد خزانه و دیگر اوراق با درآمد ثابت، صندوق‌های سرمایه گذاری، اوراق حق تقدم مسکن و مانند آن را معامله کنید. بازار عرضه اولیه برای عرضه یکجای نمادها، اختراعات (بازار دارایی فکری) و دیگر اوراق تعبیه شده است و در آن معاملات ثانویه (منظور از بازار ثانویه، همین خرید و فروش‌های چندباره در بورس و فرابورس است) انجام نمی‌شود. بازار ابزارهای مشتقه نیز برای انواع اوراق تبعی راه‌اندازی شده است. جدول زیر برخی مشخصات این بازارها را نشان می‌دهد.

بازار سهام فرابورس، ریسکی‌تر از بورس
در بازار سهام فرابورس در مجموع (بازار عادی و پایه) حدود 400 نماد درج شده‌اند که شما می‌توانید همانند نمادهای فعال در بازار بورس، با دریافت یک کد معاملاتی، به خرید و فروش آن‌ها بپردازید. البته تفاوت‌هایی وجود دارد که از منظر سهامدار و معامله گر بازار سرمایه مهم‌ترین آن‌ها شفافیت کمتر در این بازار است. علاوه بر آن برخی شرکت‌ها با داشتن زیان عملکرد و حتی زیان انباشته در بازار پایه فعال هستند.
در برخی نمادهای فرابورس، دامنه نوسان هم بیش از 5 درصد (10 درصد) است که هم امکان ایجاد سود بیشتر، در زمان کوتاه‌تر را فراهم می‌کند و هم امکان زیان دهی ناگهانی را افزایش می‌دهد.
تمایز دیگر در حجم مبناست. امکان تغییر قیمت بدون لحاظ حجم مبنا، نوسان پذیری قیمت را افزایش می‌دهد و باز هم به ریسک (و البته قابلیت سودآوری) می‌افزاید. موضوع دیگر هم سهام شناور است. حداقل سهام شناور در بازار دوم فرابورس 5 و در بازار اول 15 درصد است. همان طور که پیش از این توضیح داده ایم سهام شناور در نقدشوندگی سهام تاثیر زیادی دارد (به شماره مورخ 23 آذر 96 مراجعه کنید).
بازار ابزارهای نوین؛ یک دنیای متنوع
اما در بازار ابزارهای نوین شما چند گزینه متنوع دارید که با توجه به شرایط و ریسک پذیری خود می‌توانید از هر کدام   آن‌ها استفاده کنید.
انواع اوراق سرمایه گذاری و تامین مالی مثل انواع صکوک، اوراق مشارکت و اسناد خزانه اولین گزینه‌هایی هستند که در این بازار معامله می‌شوند و برای افراد ریسک پذیر گزینه مناسبی محسوب می‌شوند. این اوراق مالی عمدتا بازدهی ثابت دارند. گزینه دیگر اوراق حق تقدم مسکن است که برخی برای خانه دارشدن از آن استفاده می‌کنند اما در بازار شما می‌توانید با خرید و فروش از محل تغییرات قیمت آن سود کسب کنید.
صندوق‌های سرمایه گذاری هم برای کسانی که می‌خواهند ریسک خود را کاهش دهند، گزینه‌های مناسبی هستند. برای آشنایی بیشتر با انواع اوراق با درآمد ثابت به شماره مورخ 14 دی و 10 اسفند و برای آشنایی با صندوق‌های سرمایه گذاری به شماره‌های 21 دی و 19 بهمن صفحه سرمایه گذاری مراجعه کنید.
 مشتقات؛ ابزارهایی برای پوشش ریسک
ابزار مشتقه به طور کلی به ابزارهای مالی گفته می‌شود که ارزش آن برگرفته از یک دارایی دیگر است یعنی ارزش آن مشتق از یک دارایی دیگر است؛ قراردادهای سلف، آتی، معاوضه و اختیارات مهم‌ترین ابزارهای مشتقه هستند.   در فرابورس ایران، هم اکنون فقط اوراق اختیار و بدهی معامله می‌شود که در این جا فقط اوراق اختیار را توضیح می‌دهیم. اختیارات (options) به این صورت عمل می‌کنند که افراد با خرید آن می‌توانند ریسک دارایی اصلی را پوشش دهند. مثلا فرض کنید که یک سهام به قیمت 150 تومان خریده اید و امیدوارید تا یک سال آینده تا 200 تومان رشد کند و حدود 33 درصد به شما بازدهی بدهد. اما همزمان به دلیل برخی ریسک‌ها در بازارهای جهانی و قیمت‌های فروش شرکت، نگران کاهش قیمت آن به 100 تومان هم هستید. در این حالت شما می‌توانید با خرید اختیار فروش سهم، یک قیمت فروش را برای خود تضمین کنید یعنی اگر قیمت تضمین شده در اوراق اختیار 150 تومان باشد، شما با توجه به قیمت آتی سهم می‌توانید ریسک خود را پوشش دهید. مثلا اگر قیمت سهم به زیر 150 تومان رسید، شما از اختیار فروش به قیمت 150 تومان استفاده می‌کنید و تعداد دارایی خود را به قیمت 150 تومان می‌فروشید. اگر هم قیمت سهم بیشتر از 150 تومان شد، از اختیار خود استفاده نمی‌کنید و از سود سهم استفاده می‌کنید. استفاده از این اختیارات، منوط به انتشار آن توسط منتشرکننده سهام اصلی است.
صنایع کوچک و بازار اختراع؛ بازارهایی که عمومی نیستند
دو بازار مهم دیگر فرابورس که به تازگی ایجاد شده‌اند، شرایط خاص تری دارند. مثلا در بازار صنایع کوچک و متوسط (sme) فقط نهادهای حقوقی خاص حق ورود دارند. علت این موضوع در ماهیت این بازار است. این بازار نه برای جذب صنایع خرد بلکه برای تحقق اهداف استراتژیک و جذب سهامداران عمده برای شرکت‌های کوچک است. بازار دارایی فکری یا همان اختراع هم شرایط خاصی دارد. معمولا افراد ایده‌های اختراعی و شرکت‌های ثبت شده بر مبنای ایده نوآورانه را در این بازار، بعد از طی مراحل، ثبت می‌کنند و بعد از طی تشریفات، عرضه ایده انجام می‌شود و علاقه مندان به سرمایه گذاری در ایده‌های نوآورانه می‌توانند مالکیت این ایده‌ها را به خود اختصاص دهند. تشریح فرایند شرکت در این عرضه و خرید ایده ها، خارج از حوصله این مطلب است و شما می‌توانید جزئیات را در سایت فرابورس ایران بخوانید.

طبق اعلام بورس کالای ایران، معاملات آتی زعفران به زودی در این بازار انجام خواهد شد.
شنبه گذشته (22 اردیبهشت) مشخصات دارایی پایه برای معاملات آتی تصویب و اعلام شد تا آخرین گام‌ها برای راه‌اندازی معاملات آتی زعفران برداشته شود. اما معاملات آتی چیست و چگونه قابل انجام است؟ قبلا ضمن تشریح بازار آتی سکه، با کلیات معاملات آتی و چند و چون سود و زیان در این بازار آشنا شدیم. هفته بعد هم به طور تفصیلی درباره آتی زعفران، مشخصات قرارداد، سررسیدها و به خصوص تحلیل گری بازار و عوامل موثر بر تغییرات قیمت زعفران ( که یک معامله گر بازار آتی شدیدا به آن نیاز دارد) بحث خواهیم کرد. اما اکنون لازم است درباره اولین گام‌ها صحبت کنیم و توضیح دهیم که چگونه می‌توان وارد بازار آتی زعفران شد؟ در پاسخ باید گفت که شما باید در گام اول سراغ یک کارگزاری بازار سرمایه بروید و بعد از طی فرایند، کد معاملاتی بگیرید. پس از آن باید یک حساب را مشخص کنید و مقداری پول در آن بریزید. سپس شما به‌اندازه 10 برابر پول موجود در حساب تضمینی، قادر به معامله خواهید بود. دلیل آن این است که شما در واقع خود زعفران را خرید و فروش نمی‌کنید، بلکه تعهد خرید یا فروش در آینده (سررسید مشخص) را خرید و فروش می‌کنید. در این فرایند اگر قیمت خرید ( یا اتخاذ موقعیت خرید) کمتر از قیمت تسویه هر روز باشد، شما سود خواهید کرد و در حالت معکوس ضرر می‌کنید. برعکس اگر موقعیت تعهدی فروش را با قیمت بیشتر از قیمت تسویه انجام دهید سود خواهید کرد و در پایان روز مبلغ سود به حساب شما افزوده خواهد شد.