بازیگران تاریخ
تعداد بازدید : 90
مرتضیقلی هدایت صنعتگر سیاستمدار
از جمله افرادی که بدون داشتن تحصیلات سیاسی و به صرف تکیه بر قدرت خانوادهاش توانست در دوره مشروطه و پس از آن، در حکومت قاجاریه نفوذ کند، مرتضیقلی هدایت معروف به صنیعالدوله بود. به گزارش مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، او در شعبان ۱۲۷۳هـ.ق، در محله چالهمیدان تهران متولد شد. عضویت در یکی از خاندانهای حکومتگر ایران، یعنی خاندان هدایت، باعث شد مقدمات حضور وی در بوروکراسی قاجاریه فراهم شود. مرتضیقلی با تکیه بر قدرت پدر(علی قلیخان مخبرالدوله) و عمویش (جعفر قلیخان نیرالملک) و همچنین، داماد مظفرالدینشاه بودن، توانست به یکی از قدرتمندترین رجال عصر قاجار بدل شود. وی در اروپا تحصیل کرد و پس از اتمام تحصیلات و بازگشت به ایران، به کوشش پدرش، در تلگرافخانه و وزارت معادن مشغول به کار شد و در سال 1887 (۱۲۶۶هـ.ش) با احترامالسلطنه، دختر مظفرالدینشاه، ازدواج کرد. وی در سال 1275 هـ.ش، به ریاست ضرابخانه و خزانهداری منصوب شد. با این حال، شور و علاقه هدایت به صنعت، سرآغاز بهوجود آمدن صنایع گوناگونی در ایران، از جمله کارخانه ریسمانریسی و کارخانه فلزکاری شد. اولین فعالیت صنعتی ـ اقتصادی او، استخراج معدن سرب پسقلعه شمیران تهران بود. او قصد جدا کردن نقره از سرب را داشت، اما هر چه کوشید، موفق به انجام این کار نشد. علاوه بر فعالیت صنعتی، مرتضیقلی هدایت توجه خاصی به فعالیت در بخش امور زیربنایی کشور داشت. در این زمینه، او به احداث راهآهن اقدام کرد. وی مانیفست توسعه اقتصادی ـ صنعتی خود را در قالب «رساله نجات» در اختیار دیگران گذاشت و در این رساله، به ضرورت احداث راهآهن اشاره کرد. با تشدید مشروطهخواهی ملت ایران در دوران قاجار و گسترش اعتراض و تحصن در کشور، سرانجام مظفرالدینشاه به امضای فرمان مشروطه تن در داد. شاه پس از امضای فرمان، برای اصلاح عدلیه و تدوین قوانین، دستور تشکیل کمیسیونی را صادر کرد و مرتضیقلی هدایت، به عنوان یکی از معتمدان شاه، در جلسات این کمیسیون حضور می یافت. او با تشکیل مجلس شورای ملی، به ریاست آن انتخاب شد. اما با ترور اتابک و همچنین تهدید مرتضیقلی هدایت به ترور، او از سمت ریاست مجلس، استعفا کرد. مرتضیقلی هدایت، در 6 صفر سال 1329 هـ.ق، به دست یکی از کارگران مزرعهاش که از او کینهای به دل داشت، به قتل رسید.