بازیگران تاریخ
تعداد بازدید : 73
مصطفی فاتح؛ انگلوفیلی با ردای سوسیالیسم
مصطفی فاتح، فرزند سرتیپ احمد فاتحالملک، در اسفند 1277، در اصفهان متولد شد. پدرش از افراد صاحب نفوذ این شهر بود. مصطفی فاتح تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاهش به پایان رساند. سپس، مانند برادر بزرگ ترش محمود، برای ادامه تحصیل به مدرسه عالی آمریکایی در تهران و بعد از پایان این دوره، به آمریکا رفت. فاتح در رشته اقتصاد، از دانشگاه کلمبیا دانش آموخته شد. عنوان پایاننامه او، «وضع اقتصادی ایران» بود. وی در بازگشت به ایران، با توجه به نفوذ پدرش، به وزیر مالیه وقت معرفی شد؛ اما شغل پیشنهادی را نپذیرفت و به اصفهان رفت. فاتح مدتی به روزنامهنگاری مشغول شد و در نشریه «حقیقت» کار کرد. او اواخر سال 1300، قصد بازگشت به آمریکا را داشت که از سوی شرکت نفت ایران و انگلیس، دعوت به کار و معاون نماینده این شرکت در تهران شد. به این ترتیب، فاتح ارتباط بیشتری با رجال متنفذ رژیم پهلوی، مانند علیاکبر داور و عبدالحسین تیمورتاش پیدا کرد و این مناسبات، قطعاً در پررنگ کردن جایگاه فاتح، نقش عمده ای داشت. او در سال 1304، بنا به تقاضای خودش، به خوزستان منتقل شد و در 1308، ریاست اداره تازه تاسیس پخش مواد نفتی را برعهده گرفت و 18 سال این سمت را عهده دار بود. اگرچه فاتح در مقدمه کتاب «پنجاه سال نفت ایران» به ستایش پهلوی اول پرداخته است، اما با توجه به نقل قولهای دوستان و همفکرانش، به نظر میرسد که از سقوط رضاخان، چندان ناراضی نبود. با آزادی فعالیتهای سیاسی، بعد از شهریور 1320، مصطفی فاتح برنامهای برای استقبال از آزادی زندانیان موسوم به «پنجاه و سه نفر»، در مقابل زندان قصر ترتیب داد که سبب محبوبیت وی نزد این گروه و برقراری مناسبات دوستانه با آنان شد. چندی از این استقبال نگذشته بود که حزب توده، با حضور این عده، رسماً تشکیل شد و فعالیت خود را آغاز کرد. فاتح که مناسبات دوستانهای با بزرگ علوی داشت، با دیگر اعضای این گروه نیز رابطه نزدیکی برقرار کرد و احسان طبری، انور خامهای و بزرگ علوی، با واسطه او، برای استخدام در ادارات مختلف معرفی شدند. از اقدامات دیگر وی در ارتباط با حزب توده، گرفتن امتیاز روزنامه «مردم»، به عنوان ارگان رسمی این حزب بود. هیئت تحریریه این روزنامه عبارت بودند از دکتر یزدی، عباس نراقی، بزرگ علوی و ایرج اسکندری که همگی عضو حزب توده بودند و مصطفی فاتح، تنها فرد غیر حزبی در این هیئت تحریریه محسوب می شد. چندی از این همکاری نگذشته بود که فاتح به عنوان سخنگوی سیاست بریتانیا، معترض به سیاستهای غالب حزب در روزنامه شد. دوره همکاری فاتح و حزب توده برای انتشار این روزنامه، شش ماه بیشتر طول نکشید. وی پس از آن، در مهر 1321، اقدام به تشکیل حزبی به نام «همرهان سوسیالیست» کرد. برنامههای ادعایی این حزب عبارت بودند از ملی کردن منابع تولید، بیمههای اجتماعی، خدمات رایگان بهداشتی و آموزشی و تامین معاش خانوادهها.