تاریخ معاصر
تعداد بازدید : 104
علامه دهخدا اولین رئیسجمهور ایران!
محمد شیخانی - «جمهوریخواهی»در چند برهه از تاریخ معاصر ایران مطرح شدهاست؛ یکی در دوره انتقال قدرت از پهلویاول به دوم که بحث تغییر نظام سیاسی ایران از پادشاهی به جمهوری مطرح شد و گزینههایی همچون محمدساعد و محمدعلی فروغی برای ریاست جمهوری مطرح بودند؛ در دوره نخستوزیری رضاخان نیز، وی تا پای تغییر شکل حکومت پیش رفت، اما نیات سوء او بر علما آشکار شد و با ایده جمهوریخواهیاش مخالفت کردند. با وجود این، یکی از برهههایی که جمهوریخواهی در آن، چندان شهرت پیدا نکرده و برجسته نشدهاست، حد فاصل شکست کودتای ۲۵ مرداد تا اجرایی شدن کودتای ۲۸ مرداد است؛ دقیقا در همین سه روز، بار دیگر غوغای جمهوریخواهی بهپا شد. شرایط بسیار خاصی بود؛ محمدرضا پهلوی به خارج از کشور فرار کرد و مصدق بر امور مسلط شد.
البته او تمایل زیادی برای تغییر شکل حکومت نداشت و ترجیح میداد به رژیم سلطنتی وفادار بماند؛ اما اطرافیانش همچون حسین فاطمی، اصرار زیادی بر برپایی جمهوری داشتند؛ به قول یکی از نگارندگان تاریخ معاصر ایران، در این سه روز همه چیز به رسم جمهوری بود، اما به اسم همچنان شکل حکومت، سلطنتی باقی ماند.
در این بین، رفتوآمدهای گاهوبیگاه علیاکبر دهخدا به مقر نخستوزیری و جلسات وی با مصدق و اطرافیانش، این شائبه را ایجاد کرد که کار تغییر شکل نظام سیاسی پایان یافته و قرار است علی اکبر دهخدا، نخستین رئیسجمهور ایران شود! هرچند که این زمزمه بلافاصله توسط حسین فاطمی و شخص دهخدا تکذیب شد. تحرکات آمریکاییها و انگلیسیها که تهدیدی جدی برای مصدق به شمار میآمد، او را بر آن داشت تا دستور تشکیل شورای نیابت سلطنت، برای بررسی تغییر شکل نظام سیاسی را بدهد؛ اما کودتای ۲۸ مرداد، خط بطلانی بر زمزمه جمهوریخواهی، ریاست جمهوری دهخدا و ماجراهای اطراف آن کشید.