با بازخوانی گزارش های 2 مرکز درباره موانع فعالیت های اقتصادی مشخص شد:
تعداد بازدید : 43
روایت فعالان اقتصادی از مانع تراشی بر سر راه تولید
نام گذاری امسال به سال «تولید؛ پشتیبانی ها؛ مانع زدایی ها» اگرچه ادامه روند شعارهای سال های اخیر در محور قرار دادن بخش تولید و تقویت این بخش است، اما به طور مشخص تاکید بر «موانع» نشان می دهد که بیش از حمایت و تقویت تولید، نیاز به این داریم تا موانع پیش روی تولید را از سر راه فعالان اقتصادی برداریم. موانع تولید را از چند منظر می توان بررسی کرد. یک منظر مهم ذهنیت فعالان اقتصادی از این موانع است. به این معنا که با پرسش از فعالان اقتصادی دریابیم که خود این افراد، چه عواملی را مانع فعالیت اقتصادی خود می دانند.به طور مشخص دو پیمایش مستمر در این باره وجود دارد که به صورت فصلی وضعیت محیط کسب وکار و سرمایه گذاری را با مراجعه به فعالان اقتصادی سنجش می کند. «پایش ملی محیط کسب و کار ایران» توسط اتاق بازرگانی ایران و «پایش امنیت سرمایه گذاری» توسط مرکز پژوهش های مجلس. در این گزارش نگاهی به نتایج این 2 گزارش انداخته ایم.
مواد اولیه، تغییر دایم مقررات و بانک ها، 3 مانع اصلی
براساس نتایج «پایش ملی محیط کسب و کار ایران پاییز ۹۹» که از سوی اتاق بازرگانی ایران با نظرخواهی از ۲۷۱۴ فعال اقتصادی صورت گرفته است، به ترتیب: ۱- غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه؛ ۲- بی ثباتی سیاست ها، قوانین و مقررات و رویه های اجرایی ناظر بر کسب و کار ۳- دشواری تأمین مالی از بانک ها، مهم ترین موانع پیش روی محیط کسب و کار برای فعالان اقتصادی است.به نظر می رسد تحریم ها و مسائل مرتبط با آن نیز از موانع جهش تولید است و تبعات تحریم ها بر افزایش نرخ ارز و تغییر قوانین و مقررات سهم قابل توجهی در موارد به ویژه اول و دوم داشته باشد. اگرچه نحوه مواجهه با تحریم ها در این زمینه موثر است و مدیریت مناسب تر عوامل خارجی نظیر تحریم ها و شیوع کرونا میتوانست، تغییرات مواد اولیه، بی ثباتی قوانین و مقررات و دشواری تامین مالی از بانک ها را کاهش دهد.براساس این گزارش در پاییز 1399، رقم شاخص ملی، 93/5 (نمره بدترین ارزیابی 10 است) محاسبه شده که تا حدودی از وضعیت این شاخص نسبت به ارزیابی فصل گذشته (تابستان 1399 با نمره 05/6) بهتر است. همچنین نمودار روند این شاخص از پاییز 95 تا پاییز 99 نشان می دهد که بدترین وضعیت شاخص کسب و کار در پاییز و تابستان 97، همزمان با اوج گیری روند جهش نرخ ارز بوده است و این شاخص در فصل های بعد تا آخرین فصل مورد محاسبه در پاییز 99، روند بهبود نسبی را نشان می دهد. اگرچه همچنان روند این شاخص با رقم 5.93، شرایط نامناسبی را برای فعالیت های اقتصادی نشان می دهد.این گزارش فهرست دیگر موانع کسب و کار براساس نظر فعالان اقتصادی را به شرح ذیل اعلام کرده است:
■ در بسیاری از موارد، فعالان اقتصادی اظهار کردند که قوانین و مقررات گمرکی از زمان اقدام به واردات کالا و مواد اولیه تا زمانی که بار به گمرک برسد تغییر میکند که این برای وارد کننده کالا و تولیدکننده بسیار زیان آور است.
■ نوسانات شدید نرخ ارز، امکان هرگونه برنامه ریزی و پیش بینی نسبت به آینده را از فعالان اقتصادی گرفته است.
■ زمان بر بودن فرایند تأیید ارز توسط بانک مرکزی که با تغییر مقررات گمرکی همراه است، به تحمیل هزینه های گزاف برای فعالان اقتصادی منجر می شود.
■ به دلیل کاهش فعالیت پتروشیمی ها به علت کووید19، تأمین مواد اولیه بخش های مربوط در بازه طولانی تری انجام می گیرد.
■ فرایندهای اداری انجام کارها از جمله تمدید پروانه بهره برداری در شرایط سیستم دورکاری ادارات و بی مسئولیتی برخی کارمندان در انجام وظایفشان، زمان بر شده است.
■ اعضای انجمن شرکت های مهندسی و ساخت به دلیل فعالیت در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی متأسفانه با رقابت غیر منصفانه شرکت ها و مؤسسات دولتی یا شبه دولتی (خصولتی ها) مواجه هستند.
■ پیچیدگی و نواقص موجود در قوانین ایران مرتبط با جذب سرمایه گذار خارجی، باعث انصراف سرمایه گذار خارجی از حضور در بازار ایران و حضور در کشورهای همسایه از جمله ترکیه شده است.
گلایه از وعده های بدون عمل مسئولان و تبانی و نفوذ در معاملات ادارات
دیگر گزارش مهم در زمینه موانع پیش روی تولید، «پایش امنیت سرمایه گذاری به تفکیک استان ها و حوزه های کاری» است که توسط مرکز پژوهش های مجلس منتشر شده است. براساس نتایج پیمایش تابستان ۹۹ این مرکز که با نظرخواهی از ۷۷۹۵ فعال اقتصادی صورت گرفته است، به ترتیب: ۱- عمل مسئولان ملی به وعده های داده شده؛ ۲- اعمال نفوذ و تبانی در معاملات ادارات و ۳- عمل مسئولان استانی و محلی به وعده های اقتصادی داده شده مهم ترین موانع پیش روی سرمایه گذاری بوده اند.براساس این گزارش، شاخص کل امنیت سرمایه گذاری در ایران در تابستان 1399 رقم 46/6 از 10 (10 بدترین حالت) محاسبه شده است. مقدار عددی این شاخص در مطالعه فصل قبل از آن (بهار 1399)، 6.16 محاسبه شده بود که نشان می دهد ارزیابی امنیت سرمایه گذاری در تابستان 1399 نسبت به فصل قبل از آن و برخلاف روند فصل زمستان نامناسب تر (بدتر) شده است. ارزیابی این شاخص از زمستان 96 تاکنون نشان می دهد که تابستان 99، بدترین فصل از نظر امنیت سرمایه گذاری بوده است.
این گزارش می افزاید: تکرار تعداد دفعات نامناسب ارزیابی شدن مؤلفه «عمل مسئولان ملی به وعده های داده شده» نشان دهنده حساسیت و توجه بسیار بالای فعالان کسب و کار مشارکت کننده در این پایش راجع به صحبت ها و قول و وعده های داده شده مسئولان کشور و اثرگذاری بسیار بالای صحبت های آن ها در فضای کلی امنیت سرمایه گذاری است. همچنین ارزیابی فعالان از مؤلفه «اعمال نفوذ و تبانی در معاملات ادارات» از مقدار عددی 06/8 در فصل بهار 1399 به مقدار عددی 57/8 در فصل تابستان 1399 افزایش یافته است. قطعاً تداوم این روند به سرخوردگی و ناامیدی کارآفرینان واقعی و سرمایه گذاران بالقوه برای مشارکت در اقتصاد و بهبود کارایی منجر می شود و هزینه های سنگینی بر کل اقتصاد کشور تحمیل می کند.به این ترتیب این 2 گزارش از نظر این که به طور مستقیم و بدون واسطه از زبان خود فعالان اقتصادی و کارآفرینان، مشکلات تولید را بازگو می کند، مهم ترین دستمایه برای شناسایی موانع تولید و تلاش برای رفع آن هاست که باید در دستور کار مسئولان 3 قوه قرار گیرد.