تاریخ معاصر
تعداد بازدید : 33
روایت اخبار مشروطه به سبک «خراسان»
رودسری - گردانندگان روزنامه خراسان طی بهار سال 1288هـ.ش، در پی نجات مشروطیت و ضربه زدن به حکومت مستبدانه محمدعلیشاه بودند و در این مسیر، هر چه را در توان داشتند، رو میکردند. شمارههای نخست این جریده، تماماً به درج تلگرافهایی اختصاص دارد که مشروطهخواهان شهرها و ولایات مختلف خراسان، برای انجمن ولایتی این ایالت و برعکس، ارسال کردهاند. نخستین یادداشت مطول این روزنامه، در شماره نخست آن، با تیتر «خراسان»، به شرح وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور، پس از واقعه به توپ بستن دارالشوری یا همان واقعه معروف «یومالتوپ»، اختصاص یافته است. افزون بر این، از شماره دوم به بعد، با درج اخبار مربوط به تحرکات مشروطهخواهان در خراسان و به ویژه تقابل آن ها با «نیرالدوله»، حاکم جدید ایالت و ممانعت از ورود وی به مشهد، سعی شده است اقدامات موافقان مشروطه، به نحو مؤثری برای عامه بزرگ نمایی شود.
از نثر پر تکلّف تا نثر ساده
عام بودن مخاطبان روزنامه باعث میشود که همواره روزنامهنگاران به اصل سادهنویسی توجه داشتهباشند؛ چراکه نگارش مقالات سنگین، با نثر پرتَکَلُّف، فهم آن ها را برای عامه، سخت و دشوار میکند. نویسندگان خراسان عصر مشروطیت، نگارش یادداشت و مقاله را با نثری سنگین و پرتکلف آغاز کردند. نخستین مقاله از این قبیل که در شماره 5 روزنامه منتشر شد، تیتری طولانی با نثری سخت و مشکل داشت: «برهان قاطع در وجوب تقویت اساس مشروطیت و حرمت مخالفت بر اساس نگارش یکی از اعاظم مجتهدین». بدیهی بود که چنین رویکردی، نمیتوانست خواست و هدف گردانندگان روزنامه را تأمین کند. به همین دلیل، نویسندگان برای چند شماره، انتشار دوباره مقاله را متوقف کردند و نهایتاً در شماره هشتم روزنامه، مقالهای را به طبع رساندند که به لحاظ نگارش و نثر، ساده، روان و بسیار قابل فهمتر بود؛ مقالهای با عنوان «بشیرین زبانی و لطف خوشی/ توانی که پیلی بموئی کشی». در واقع از این شماره به بعد، شاهد تحولی در نگارش نثرِ معدود مقالات خراسان هستیم که به نظر میرسد بیشتر آن ها، حاصل کار قلمی سیدحسین اردبیلی باشد.پرداختن به مقوله ادبیات و شعر در جریده خراسان عصر مشروطه، با ایجاد ستونی در صفحه چهارم این روزنامه، با عنوان «ادبیات» آغاز شد و نخستین شعری که به چاپ رسید، «نارنجک» نام داشت: «خراسان را بلند آوازه کرد آوای نارنجک/ بنازم بانگ بمب و سطوت غوغای نارنجک». این قصیده نسبتاً طولانی که ظاهراً حاصل طبع سیدحسین اردبیلی است، هنگامی سروده شد که به دلیل تمایل و خواست سه برادر، به نامهای حاجی معین، حاجی معاون و حاج عبدالرحیم صراف، مردم با ورود نیرالدوله به عنوان والی خراسان به مشهد، مخالفت میکردند و به همین دلیل، شبی چند ناشناس، با انداختن نارنجکی در منزل اقتدارالملک، پسر خواهر نیرالدوله، بلوا به پا کردند. توجه به شعر در روزنامه خراسان، با چاپ آثاری از ملکالشعرا بهار، تداوم یافت و در واقع، به اوج خود رسید.