خوانندگان محترم! در صفحه حقوقی روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: در صورتی که سند صلحنامه اموال فردی به همسرش امضا شده باشد، آیا پس از درگذشت صلحکننده، همسر وی میتواند بدون هیچ مانعی اموال را به فروش بگذارد؟ آیا نیازی به گرفتن مجوز از دادگاه یا مرجع صالح دیگری نیست؟
پاسخ: در صورتی که عقد صلح به درستی واقع شده باشد، مالکیت اموال به متصالح (انتقال گیرنده، یا در اینجا همسر) منتقل می شود. مالک جدید می تواند به صلاحدید و در چارچوب قانون اموال خود را بفروشد، از آنها استفاده یا هرگونه تصرف دیگری در آنها کند. طبق ماده 753 قانون مدنی، «برای صحت صلح، طرفین باید اهلیت معامله و تصرف در مورد صلح را داشته باشند.»
منظور از اهلیت معامله در این ماده، عاقل، بالغ و رشید بودن طرفین عقد صلح و منظور از اهلیت تصرف، اختیار تصرف در مورد صلح است که اشخاصی مانند فرد ورشکسته فاقد آن هستند. به عبارت دیگر، اگر شخصی هنگام امضای قرارداد صلح به دلیلی مثل بیماری یا مستی، از هوشیاری کافی برخوردار نبوده باشد، عقد به درستی واقع نمی شود و موجب انتقال مالکیت نخواهد شد. از سوی دیگر، صرف امضای شخص ظاهرا نشانه اراده واقعی وی برای انجام معامله (صلح اموال) است.
بنابراین اگر کسی ادعا کند که عقد صلح به درستی انجام نشده و مثلا امضا کننده هوشیاری کافی نداشته است، باید این ادعا را با ارایه دلایل محکمه پسند نزد دادگاه صالح اثبات کند. ورثه متوفی برای اجرای تعهدات قرارداد (از جمله برای تحویل ملک یا تنظیم سند رسمی انتقال) جانشین یا به اصطلاح «قائم مقام» مصالح (انتقال دهنده) محسوب می شوند.
بنابراین اگر مالکیت اموال به صورت رسمی به متصالح (انتقال گیرنده) منتقل نشده، یعنی اگر هنوز سند رسمی به نام وی تنظیم نشده است، می تواند با ارسال اظهارنامهای از وارثان دعوت کند تا به عنوان قائم مقام مصالح با حضور در دفتر اسناد رسمی نسبت به انتقال سند ملک به نام متصالح اقدام کنند. در صورت خودداری آنها از تنظیم سند رسمی انتقال، می توان به دادگاه حقوقی محل وقوع ملک مراجعه و علیه وارثان مصالح، دادخواستی به خواسته «الزام به تنظیم سند رسمی» تقدیم کرد.
پرسش: آیا پس از فوت مادرمان، میتوانیم مهریه او را به عنوان ارث از پدرمان مطالبه کنیم؟
پاسخ: بله، در صورت فوت مادر، هر یک از وارثان می تواند به نسبت سهم الارث خود مهریه مادر را از پدر مطالبه کند. به محض وقوع عقد ازدواج، زن مالک مهریه می شود. (ماده1082 قانون مدنی) مهریه، دین و طلبی است که پس از عقد تا زمان پرداخت آن مانند سایر دیون مالی بر عهده شوهر است. مطالبات مالی هر فرد با فوت او به ورثه اش به ارث می رسد.
پس از فوت زن مهریه نیز مانند سایر حقوق و مطالبات مالی وی، به وارثان زن به ارث خواهد رسید. به عبارت دیگر، در صورتی که طلبکار (مادر شما) فوت کند، ورثه اش میتوانند مهریه را از شوهر (بدهکار) مطالبه کنند و در صورتی که بدهکار (پدر شما) نیز فوت کند، بدهی پدر (مهریه) باید از اموال باقی مانده از او (ماترک او) به طلبکار (زن) یا ورثه طلبکار پرداخت شود.
بنابراین با فوت مادرتان هر یک از ورثه او میتواند به نسبت سهم الارث خود، مهریه پرداخت نشده را از پدرتان مطالبه کند. اگر پدر نیز فوت کرده باشد، مهریه از ماترک پدر پرداخت میشود.
اگر پس از پرداخت مهریه و سایر دیون و واجبات مالی، چیزی باقی بماند، باقی مانده بین ورثه پدرتان تقسیم خواهد شد. ماده868 قانون مدنی بیان می کند: «مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی شود مگر پس از ادای حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق گرفته [است].»