سفیران ادبیات دفاع مقدس
کدام آثار شاخص ادبیات دفاع مقدس به زبان های عربی،انگلیسی،اسپانیایی،روسی،ترکی و...ترجمه شده و حتی به دانشگاه های آمریکا راه یافته اند؟
گروه ادب و هنر- با پیروزی انقلاب اسلامی، جریان ادبیات معاصر هم سمت و سویی تازه یافت. پس از آن، در دوران هشت ساله دفاع مقدس شاخهای تازه بر درخت ادبیات انقلاب به نام «ادبیات پایداری و مقاومت» رویید. حدود 34 سال از پایان جنگ تحمیلی میگذرد و جریان ادبیات پایداری، همچنان روشن و پرفروغ به خلق آثار ادبی از جمله شعر، رمان، داستان کوتاه و خاطرهنگاری میپردازد. علاوه بر این، ترجمه این آثار به دیگر زبانها و آشنایی مردم کشورها با این نوع ادبیات از جمله اهدافی است که مسئولان فرهنگی کشور آن را پیگیری میکنند. در این نوشته به معرفی چند اثر در حوزه ادبیات دفاع مقدس میپردازیم که در داخل کشور با استقبال مخاطبان مواجه و برای مخاطبان خارج از کشور به چند زبان، ترجمه شدهاند.
«دا»؛ روایت مقاومت مادران ایرانی
یکی از کتابهایی که در اواخر دهه هشتاد به چاپ رسید و با استقبال گسترده مخاطبان روبهرو شد، کتاب «دا» است. این کتاب که خاطرهنگاری سیده زهرا حسینی به قلم سیده اعظم حسینی است، به نظر بسیاری از کارشناسان از مهمترین خاطرهنگاریهای دوران دفاع مقدس است. راوی در آغاز جنگ تحمیلی، دختری 17 ساله بوده که گوشههایی از مقاومت و رشادت مردم در زمان اشغال خرمشهر به دست نیروهای عراقی را بازگو میکند. کتاب «دا» تا به حال به پنج زبان انگلیسی، عربی، اردو، ترکی استانبولی و اسپانیولی ترجمه شدهاست. پال اسپراکمن، مترجم این کتاب به زبان انگلیسی،درباره کتاب «دا » میگوید: «با خواندن این کتاب به تفاوتهای جنگ ایران و عراق با دیگر جنگها پی بردم. جنگ ایران، جنگ متعارف همراه با خشونت و تجاوز نیست، بلکه این جنگ همانطور که ایرانیان میگویند دفاع مقدس و سرشار از معنویت و ارزش است». تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب «دا» در سال 93 منتشر شد که در بخشی از آن آمدهاست: «کتاب «دا» که حقاً و انصافاً کتاب بسیار خوب و قابل طرح در سطح جهانی است، مربوط به بخش کوچکی از وقایع جنگ تحمیلی است و این نشان میدهد که هشت سال دفاع مقدس دارای ظرفیت تولید هزاران کتاب به منظور انتقال فرهنگ و ارزشهای اسلامی و انقلابی به جامعه و جهان است».
خاطرهنگاری محبوب «دختر شینا»
«دختر شینا» عنوان یکی دیگر از خاطرهنگاریهای محبوب دفاع مقدس است که به قلم بهناز ضرابیزاده به نگارش درآمدهاست. این کتاب که خاطرات قدمخیر محمدی کنعان، همسر شهید ستار ابراهیمی را روایت میکند، برای اولینبار در سال 1391منتشر شد و تا به حال بیش از صد تجدیدچاپ را تجربه کردهاست. «دختر شینا» تا به حال به زبانهای روسی، عربی و ترکیِ آذربایجانی ترجمه شده و به گفته نویسنده کتاب، بازخوردهای خوبی از مخاطبان غیرایرانی دریافت کردهاست. این خاطرهنگاری که به دلیل نثر شیرین و داستان جذابش محبوب مخاطبان شده، در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیدهاست. رهبر انقلاب در تقریظی که در سال 91 منتشر شد، درباره این کتاب نوشتند: «رحمت خدا بر این بانوی صبور و باایمان؛ و بر آن جوان مجاهد و مخلص و فداکاری که این رنجهای توانفرسای همسر محبوبش نتوانست او را از ادامه جهاد دشوارش بازدارد».
«نورالدین، پسر ایران»، خارج از ایران
از دیگر خاطرهنگاریهای پرمخاطب دفاع مقدس، «نورالدین، پسر ایران» است. این کتاب، روایت خاطرات سید نورالدین عافی به قلم معصومه سپهری است. داستان این کتاب از روزهای زندگی نورالدین در تبریز شروع میشود و به دوران جنگ و آغاز درگیریها در غرب کشور و اتفاقاتی که در آن مناطق رخ میدهد، میرسد. نثر این کتاب ساده، دلنشین و روان است و به راحتی با مخاطب ارتباط برقرار میکند و از این جهت قابلیت ترجمه به زبانهای مختلف را دارد. «نورالدین، پسر ایران» که در پنجمین دوره جایزه ادبی جلال آلاحمد در بخش مستندنگاری و خاطرهنگاری، عنوان برترین کتاب را از آن خود کرد، از سوی شقایق قندهاری به زبان انگلیسی ترجمه شدهاست. در بخشی از تقریظ رهبر انقلاب بر کتاب «نورالدین، پسر ایران» که در سال 90 منتشر شد، آمدهاست: «این نیز یکی از زیباترین نقاشیهای صفحه پُرکار و اعجازگونه هشت سال دفاع مقدس است. هم راوی و هم نویسنده حقاً در هنرمندی، سنگ تمام گذاشتهاند. آمیختگی این خاطرات به طنز و شیرینزبانی که از قریحه ذاتی راوی برخاسته و با هنرمندی و نازکاندیشیِ نویسنده، به خوبی و پختگی در متن جا گرفته است، و نیز صراحت و جرأت راوی در بیان گوشههایی که عادتاً در بیان خاطرهها نگفته میماند، از ویژگیهای برجسته این کتاب است».
روایت یک پسر 14 ساله از جنگ
سید ناصر حسینیپور در 14 سالگی به جبهه رفت و در 16 سالگی وقتی دیدهبان واحد اطلاعات و عملیات تیپ 48 فتح استان کهگیلویه و بویراحمد بود، به اسارت نیروهای عراقی درآمد و پای راستش قطع شد. او سالها بعد روایت اسارتش در عراق و شکنجههایی را که تحمل کرده بود، نوشت و نامش را «پایی که جا ماند» گذاشت. این کتاب خواندنی ششماه پس از انتشار به چاپ بیست و یکم و ششسال پس از چاپ هم به چاپ شصت و هفتم رسید. رهبر انقلاب پس از مطالعه این کتاب در سال 91 در تقریظی بر آن نوشتند: «تاکنون هیچ کتابی نخوانده و هیچ سخنی نشنیدهام که صحنههای اسارت مردان ما در چنگال نامردمان بعثی عراق را، آن چنانکه در این کتاب است به تصویر کشیده باشد». کتاب «پایی که جا ماند» تا به حال به زبانهای ترکی استانبولی، عربی و انگلیسی ترجمه شدهاست.
روایتی فلسفی از زندگی در محاصره عراقیها
حبیب احمدزاده از نویسندگان برجسته ادبیات دفاع مقدس است. رمان «شطرنج با ماشین قیامت» یکی از رمانهای این نویسنده است که در سال 84 منتشر شد و داستان سه روز از زندگی یک بسیجی 17 ساله را در آبادانی که تحت محاصره عراقیهاست، روایت میکند. عنوان «ماشین قیامت» هم اشارهای به رادار عراقی به نام «سامبلین» است. «شطرنج با ماشین قیامت» تا به حال به زبانهای مختلفی از جمله صربی، انگلیسی، آلبانیایی، روسی، عربی و فرانسه ترجمه شدهاست. همچنین این کتاب در سال 2009 به عنوان یکی از منابع درسی در دانشگاه راتگرز آمریکا معرفی شد. نمایش «شطرنج با ماشین قیامت» هم که از همین رمان اقتباس شده، در فهرست 14 نمایش برتر سال 2014 کانادا جای گرفت.
سفر یکی از بهترین آثار جنگ به دور دنیا
رضا امیرخانی، نویسنده شناختهشده کشورمان در وصف رمان «سفر به گرای 270 درجه»، نوشته احمد دهقان میگوید: «شاید بهترین رمان جنگ»! کتابی که در سال 75 منتشر و به دلیل سبک خاص و روایت عمیق و ویژهاش از جنگ تحمیلی با استقبال گسترده مخاطبان روبهرو شد و جایزه بیست سال داستاننویسی، جایزه چهارمین دوره انتخاب کتاب سال دفاع مقدس و جایزه بیست سال ادبیات پایداری را از آن خود کرد. این رمان نخستین رمان ایرانی با موضوع دفاع مقدس بود که در آمریکا منتشر شد. علاوه بر این، «سفر به گرای 270 درجه» پس از ترجمه به زبان روسی توانست در سال 2015 به عنوان بهترین داستان شرقی، جایزه «سرزمین ناشناخته» را به خود اختصاص دهد. زبانهای صربی، ایتالیایی، اسپانیایی و لهستانی از دیگر زبانهایی هستند که این رمان به آنها ترجمه شدهاست.