گفتگو با دكتر داود فیرحی
تعداد بازدید : 0
دینداری وملی گرایی
نویسنده : دانش پور
وقتی در یك اقدام عجیب وكم سابقه، یك نشریه معروف، واژه خلیج فارس را به خلیج عربی تغییر داد اعتراض رسانه ها ومردم زیباترین حركت برای نشان دادن عشق وعلاقه به میهن بود. حركتی كه هدایتگر آن، احساس درونی ایرانیانی بود كه چه در داخل و چه در خارج از كشور، ایران را فراتر از یك كشور ویك نام می شناختند واینجا بود كه بزرگی وعظمت ایران در دفاع همه مردم از حتی تغییر نام در گوشه ای از سرزمین بزرگ ایران بیشتر نمایان شد. بحث وطن و دفاع از آن در اندیشه اسلامی نیز دارای اهمیت و جایگاه خاصی است و متفكران اسلامی نیز همواره برآن تاكید داشته اند. اینكه اصولا وطن با چه عنوانی در كتب و اندیشه های گذشتگان ماشناخته می شده و اصولا نگاه به آن درزمان قبل وبعد از انقلاب چگونه بوده است، سوٌالاتی است كه در گفتگو با حجت الاسلام دكتر داود فیرحی، دانشیار گروه سیاسی دانشگاه تهران به آن پرداخته ایم.
فیرحی با اشاره به مقوله وطن در اندیشه اسلامی گفت: درمباحث اسلامی به بحث وطن به دو شكل پرداخته شده است. یكی بحث فقهی وطن كه از مدتها پیش در دستگاههای فقهی شیعه طرح شده و دیگری هم روایاتی كه جزو ادله فقهی شیعیان قرار نگرفته اما تحت عنوان حب الوطن من الایمان آمده است كه توصیه هایی
اخلاقی -عاطفی هستند. وی ادامه داد: درمقابل این مقولات بحثی نیز مطرح شد تحت عنوان ملی گرایی افراطی كه مدتی رواج پیدا كرده بود كه فقها درمورد آن موضع منفی گرفته بودند یعنی زمانی كه ملیت را به نژاد و خاك نسبت می دادند.
وی اضافه كرد: در دستگاه های فقهی شیعه، وطن یا سرزمین، ذیل عنوان ملك مشاع ساكنان قرار داده شده به عبارتی یعنی ملك عمومی درمقابل ملك خصوصی واز همین جا هم دفاع از وطن ذیل جهاد دفاعی قرار داده شد وتاكید گردید كه جهاد دو گونه است یكی جهاد ابتدایی كه در فرهنگ شیعه مشروط به حضور معصوم(ع) است اما جهاد دفاعی را نوعی دفاع درنظر گرفتند كه مشتمل بر دفاع ازمال خصوصی و مال مشترك جامعه است. فیرحی همچنین اظهار داشت: ذیل این بحث روایات زیادی هم آمده است ازجمله اینكه: دفاع از مال و رحل است به عبارتی دفاع از لوازم زندگی وجان دفاع مشروع است و كسی كه در این راه كشته شود شهید است و یا در روایتی دیگر آمده است : كسی كه كنار مال ورحلش و در دفاع ازآنها وخاندانش جنگ كند وكشته شود، شهید است. به این ترتیب در فقه شیعه دو بحث مهم دركنار هم قرار گرفته،اول اینكه مرحوم محقق نائینی و مدرس و پیش تر از آنها درمباحث فقهی سرزمین را ملك عمومی ساكنان قرار داده اند و دوم اینكه دفاع ا ز ملك یا مال، ذیل دفاع مشروع قرار گرفته است. وی خاطرنشان كرد، البته نباید فراموش كرد كه دفاع وقتی صورت می گیرد كه هجوم و تعرضی صورت گرفته باشد. بنابراین حالت تهاجم به بیرون از سرزمین را ندارد بلكه حالت وجوب شرعی حفظ ملك را پیدا می كند و به همین دلیل متفكرین شیعه ازمشروطه به بعد وقتی بحث سرزمین مطرح شد، دفاع ازسرزمین را عین دیانت تلقی كردند، همانگونه كه مدرس نیز درجمله معروف خود گفته است سیاست ماعین دیانت ما و دیانت ما عین سیاست ماست.
وی درباره موقعیت طرح این مسئله توسط مدرس توضیح داد: درآنزمان شرایط جنگ جهانی اول به گونه ای بود كه هم كفار به كشور هجوم می آوردند وهم دولت عثمانی كه مسلمان بود وارد كشور ایران شده بودند. مرحوم مدرس دراین شرایط معتقد بود كه هركسی به سرزمین ما تجاوز كند، ذیل دفاع مشروع قرار می گیرد و واجب است كه ما با آن مقابله كنیم و فرقی نمی كند كه این مهاجم مسلمان یا غیرمسلمان باشد، به عبارتی دیانت مهاجم مهم نیست بلكه تجاوز به ملك و مال وآبرو و حاكمیت دارای اعتبار واهمیت است.
نكته مهم دیگر، وجوب مطلق دراین امراست نه مشروط و كفایی بودن آن، به عبارتی وجوب مطلق به معنای وجوب در هر شرایطی است. فیرحی تصریح كرد: برطبق فتوای صاحب جواهر، كه در جلد 21 جواهر صفحه 16 آمده است، جهاد دفاعی ازنوع دوم از اقسام جهاد است وقتی كه جامعه ای مورد هجوم قرار بگیرد و قصد تفكیك ملكی ازجامعه دربین باشد و اسارت و آوارگی یا اخذ اموال مسلمانان را درپی داشته باشد، حال چه اموال خصوصی هر فرد مسلمان و یا مال مشترك جامعه، در چنین شرایطی برهمه مسلمانان اعم از زن و مرد، سالم و بیمار وحتی كور وناقص العضو واجب است كه به هرنحو ممكن و درهر شرایطی اقدام كنند و نیازی به اذن امام و دیگر شروط جهاد ابتدایی نیست. وی تاكید كرد: این بحث به همین نحو، درتمام دستگاههای فقهی ما از صاحب جواهر به بعد هم آمده است. اما تنها تفكیكی كه دراین زمینه صورت گرفته تفكیكی است كه در مفهوم مال صورت گرفته و به مال خصوصی و عمومی تقسیم بندی شده و سرزمین ذیل مفهوم عمومی قرار گرفته است. پس از آن نیز مرحوم نائینی به تفصیل به این مسئله پرداخته كه اصلا دفاع از سرزمین یك شرط نمایندگی و غیرت اسلامی است و اگر كسی به هر نحوی به این عنوان صدمه ای بزند از صلاحیت تصدی مسئولیت های عمومی درجامعه برخوردار نیست.
فیرحی در ادامه توضیح داد: در قانونی كه راجع به قانون نظام وظیفه تنظیم شد مرحوم مدرس بحث مهمی را طر ح كرد با این عنوان كه اصل تجاوز به ملك مشاع یا ملك خصوصی دارای اهمیت است واینكه مهاجم مسلمان یا غیرمسلمان باشد دخالتی در وجوب دفاع ندارد.
مدرس درجمله ای معروف گفته است: چه مسلمانهای ترك و چه آلمانی های غیرمسلمان، هركسی كه به سرزمین ما هجوم بیاورد، اگر توان داشته باشیم ابتدا با گلوله دفاع می كنیم و پس از آن اگر نشانه های مسلمانی در او بود برحسب آداب مسلمانی او را دفن می كنیم و اگر نشانه های مسلمانی نداشت ضرورتی هم برای دفن اسلامی او وجود ندارد.
فیرحی با نگاه به مسائل مطرح در سیاست خارجی گفت: دراین مقوله دو نوع نگاه مورد توجه قرارگرفته، یكی ملی گرایی و دیگری ضرورت حفظ وطن، هرچند كه ممكن است برخی این دو را خلط كنند، اما ملی گرایی به معنای تكیه بر منافع ملی و نادیده گرفتن برخی از همدلی ها یا ضرورت های دفاع از عموم جامعه است وحتی در حال حاضر نیز هستند جوامعی كه تا به آن حد ملی گرا می شوند كه حتی به حوادث و آسیب هایی كه در بیرون كشور آنها رخ می دهد، نمی توانند احساسات بشر دوستانه نشان بدهند. وی اضافه كرد: اما آنچه كه در سیاست خارجی اهمیت داشت، حفظ وطن یا سرزمین به مثابه ملك مشاع نیست، بلكه مسئله این بود كه در سیاست خارجی كه بعد از تاسیس دولت جمهوری اسلامی پیدا شد، دیدگاه هایی مطرح بود با این محتوا كه آیا جهان اسلام ازحیث منافع ملی،اولویت دارد یا خیر؟ ازاین طریق بود كه اختلافاتی درجامعه پیدا شد ولی قسمتی از این بحث به دلیل التهابات ابتدای انقلاب بود و پس از آن هر دو دیدگاه پذیرفتند كه اولویت خدمت به منافع ملی را از باب ضرورت حفظ و تقویت ام القری توضیح بدهند. بنابراین به مرور زمان این دیدگاه افراطی جهان گرایی كه اوایل انقلاب شكل گرفته بود از سالهای 64 به بعد از سیاست خارجی ما تا حدود زیادی كنار گذاشته شد.
وی تصریح كرد: هرچند كه گروه های ذی نفوذ می توانند در شرایطی خاص تاثیرگذار باشند، اما در سیاست عمومی جامعه، تغییری صورت نگرفته است.
فیرحی ضمن اینكه مفهوم وطن را امری خارج از دین ندانست، گفت: وقتی یك بحث فقهی راجع به مفهوم وطن صورت می گیرد، به این معنی است كه وطن به مثابه ملك مشترك جامعه، موضوعیت شرعی پیدا می كند، از اینرو این مسئله چیزی بیرون از دین نیست بلكه در این مقوله از تكلیف شرعی یك مسلمان در دفاع از اموالش بحث می شود و به همین دلیل هم بود كه مرحوم مدرس معتقد بود سیاست ما عین دیانت ماست. وی ادامه داد: دفاع از سرزمین تنها یك مسئله سیاسی نیست بلكه چون بار شرعی دارد حكم وجوب شرعی پیدا می كند هرچند كه این مسئله تاحدی درمباحث فقهی حل شده است بدین نحو كه در مباحث فقهی، حفظ وطن، همانند حفظ مال درنظر گرفته شده و در این زمینه بحثی جدی وجود دارد كه اساساً آیا كسی می تواند اموال خود را بی دلیل ببخشد ضمن اینكه گفته می شود در بخشیدن مال، رضایت شرط است آنهم در ملك خصوصی، اما در اموال عمومی كه هر فردی چه از آیندگان و یا گذشتگان در آن سهم دارند، امكان واگذاری وجود ندارد و دولت نمی تواند چنین مسئولیتی را به عهده بگیرد، چرا كه بحث ملك مشترك همگانی است و بنا به تعریف این مبحث هم نمی توانند رضایت كسی را جلب كنند و به همین دلیل هم قابل واگذاری به غیر نیست و بر همین اساس نیز بحث دفاع همیشه وجوب شرعی پیدا می كند.
ازدواج موفق
هادی خبوشانی
در این كتاب ازدواج از دیدگاه اندیشمندان مختلف و معیارهای انتخاب همسر بازگو شده است. این كتاب در 112 صفحه و به قیمت 1200 تومان از سوی انتشارات شهیدی پور منتشر شده است.
واگویه
مجموعه داستان كوتاه براساس عاشقانه های شهیدان
نویسنده: سیمین وهاب زاده مرتضوی
این اثر توسط انتشارات كنكاش دانش به قیمت 12000 ریال منتشر شده است.
نگاه هانی
سراینده: حسین كوشامنش
این كتاب توسط انتشارات آهنگ قلم به قیمت 1000 تومان در 78 صفحه منتشر شده است.
این كوچه های بن بست
سراینده: نگار نگارین (منیژه پلنگ پوش)
(غزل- دوبیتی- رباعی- غزلواره)
قیمت 1000 تومان ناشر: نشر توس.
نیازمند احیاء حكمت موسیقی هستیم
در عصری كه مدرنیته گسست های معرفتی به وجود آورده و میان موسیقی و حكمت جدایی افتاده ما نیازمند ترمیم گسست های معرفتی و احیاء حكمت موسیقی هستیم. دكتر بهمن نامور مطلق، دبیر فرهنگستان هنر، درگفتگو با »مهر« درباره این كه آیا می توانیم برای موسیقی فلسفه ای قائل شویم و آیا موسیقی یكی از مباحث معرفتی است گفت: ما هستی را توسط معرفت درك می كنیم. برخی از مباحث به مسائل بنیادین معرفت شناسی مربوط می شوند و برخی دیگر نیز نه به طور مستقیم بلكه با واسطه به این گونه مسائل معرفتی مربوط هستند. موسیقی از هنرهایی است كه نزدیكترین ارتباط را برقرار می كند. البته وقتی كه صحبت از موسیقی است ما باید قائل به تكثر درموسیقی باشیم چرا كه موسیقی ازجهات مختلف مورد توجه قرار گرفته است چنانكه حتی برخی منابع نخستین موسیقی رااز اصوات افلاك می پنداشته اند و یا گاهی سخن از موسیقی طبیعت است. بنابراین حتما بخشی از بحث موسیقی مربوط به مباحث معرفتی است. وی در پاسخ به این پرسش كه اگر در بحث موسیقی ذوق خردمندانه افزوده شود آیا می توانیم بازگشتی به مباحث هستی شناختی داشته باشیم گفت: ما می بایست ذوق حكیمانه و ذوق عامیانه را از یكدیگر جدا كنیم. چرا كه ذوق حكیمانه ارتباط تنگاتنگی با معرفت دارد. موسیقی بخشی از معرفتی است كه در آن خرد و ذوق و شهود به هم می پیوندند و دارای كاركردهای گوناگونی است.
پیك اندیشه
تعداد بازدید : 0
همایش احیای
سنت گفتگو با
ادیان و مذاهب
رسا- همایش احیای سنت گفتگو و مناظره با ادیان و مذاهب، از سلسله نشست های نهضت آزاد اندیشی و تولید علم، در مدرسه امام خمینی»ره« قم برگزار شد.
در این همایش كه به همت مركز جهانی علوم اسلامی، انجمن ادیان و مذاهب و گروه شیعه شناسی مدرسه امام خمینی(ره) قم برگزار شد، حجت الاسلام و المسلمین ری شهری طی سخنانی پذیرش پیشنهاد گفتگوی تمدن ها از سوی مجامع علمی و افكار عمومی را دارای پیام مهم فرهنگی و مسئولیت آفرین برای حوزه های علمیه دانست و استفاده بیشتر از فضای ایجاد شده در سطح افكار بین المللی را خواستارشد.
وی با اشاره به فعالیت و برنامه ریزی گسترده دشمنان اسلام برای ایجاد تنش میان ادیان به جای گفتگوی تمدن ها، به ویژه از طریق شبكه المستقله، پیشنهاد كرد حوزه باحمایت مالی دولت برای تربیت نیروهای متخصص فن مناظره سرمایه گذاری كند.
حجت الاسلام رفیعی از مسئولان مركز جهانی علوم اسلامی نیز با اشاره به حضور طلاب خارجی مشغول به تحصیل در این مركز گفت: 700 تن از این طلاب سابقه غیر شیعی دارند و 90 نفر هم از ادیان دیگر هستند كه با روی آوردن به مكتب اهل بیت (ع) به تحصیل در رشته های علوم اسلامی مشغولند. وی تاسیس رشته شیعه شناسی را مورد توجه قرار داد و كادرسازی در زمینه مناظره شیعی را خواستار شد.
منشور مساجد
تدوین شده است
مهر- براساس برنامه چهارم توسعه منشور مساجد به منظور ساماندهی به وضعیت مدیریت و عملكرد آنها تهیه و تدوین شده است.
حشمتی مشاور وزیر ارشاد و دبیر ستاد عالی كانون های مساجد كشور ضمن بیان این مطلب اظهار داشت: در برنامه چهارم بحثی شده كه بر اساس آن می بایست طرح جامع مساجد از سوی سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان اوقاف، با مشاركت دیگر دستگاه های مرتبط تهیه و ارائه شود.
وی با اشاره به این كه منشور تهیه شده 12 اصل كلی دارد گفت: بر اساس این طرح مجموعه مساجد زیر نظر ولایت فقیه خواهند بود.