سند ملی معماری ،مرهمی بر سیمای زخمی شهرها
شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش نویس سند ملی معماری و شهرسازی را تدوین کرد
یکی دو هفته پیش رئیس کمیسیون هنر و معماری شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به ساخت و سازهای دور از فضای اسلامی و ایرانی و فرهنگی ریشه دار در کشور و با هشدار نسبت به خطر از دست رفتن سابقه ارزشمند تاریخی معماری ایرانی -اسلامی، از تدوین سند ملی معماری و شهرسازی به عنوان مهمترین اقدام برای مقابله با این مسئله خبر داد.دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو یکی از علت های این مسئله را ساخت و سازهایی دانست که برای رفع نیازها و رفع مشکلات روزمره در جریان است و این ساخت و سازها نیز به کلی از فضای اسلامی و ایرانی و فرهنگی ما به دور است .از این رو بیم آن می رود که روند حاضر، سابقه ارزشمند تاریخی معماری ما را به مرور زمان به دست فراموشی بسپارد و این موضوع می تواند ضایعه بزرگی باشد و از این جهت کشور ما را که بر پایه هایی فرهنگی استوار است و انقلاب اسلامی را که اصولاً بر مبنایی فرهنگی شکل گرفته، دچار مشکلات و دستخوش خطراتی کند.
قانون جامع شهرسازی و معماری کشور در برنامه چهارم
البته پیش از این پیش نویس سند ،قانون جامع شهرسازی و معماری کشور که در برنامه چهارم توسعه به منظور هویت بخشی به سیما و کالبد شهرها، حفظ و گسترش فرهنگ معماری وشهرسازی و ساماندهی ارائه خدمات شهری عنوان شده بودهم به این موضوع پرداخته بود و قرار بود تا پایان سال اول برنامه چهارم این قانون تهیه و تدوین شود که متاسفانه هنوز اجرایی نشده است .گفته می شدوزیر فعلی نیز قرار بودبرای احیای این قانون تلاش کند.این قانون در ماده 30 برنامه چهارم توسعه بیان و مقرر شده که دولت موظف است به منظور هویت بخشی به سیمای شهر و روستا، استحکام بخشی ساخت و سازها، دستیابی به توسعه پایدار و بهبود محیط زندگی در شهرها و روستاها، اقداماتی در بخش های عمران شهری ، روستایی و مسکن داشته باشد.در قانون برنامه چهارم توسعه کشور از ماده 113تا 115 به موارد مرتبط با معماری و شهرسازی اشاره شده است و با توجه به اهمیت موضوع و پیگیری آن به عنوان یک مطالبه در برنامه پنجم ادامه یافته واز ماده 171تا 178 به موارد مرتبط با معماری و شهرسازی بر حفظ میراث فرهنگی و بافت سنتی شهر ،اشاره شده است و در برنامه ششم توسعه هم به این مهم اشاره شده هر چند هنوز به تایید نرسیده و در صورت تایید و تصویب از سال آینده اجرایی خواهد شد.
توصیه رهبر انقلاب بر پایبندی به معماری ایرانی- اسلامی
این در حالی است که توجه به معماری یکی از نیازهای اولیه توسعه پایدار است وخوشبختانه یکی از مطالبات رهبری در حوزه فرهنگ، توجه ایشان به معماری و ساخت و سازهای شهری است و کارشناسان و دلسوزان نیز بارها از آشفتگی حال و روز معماری شکوه کرده اند.از جمله الزاماتی که رهبری در حوزه معماری تاکید داشته اند، حفظ هویت و اصالت شهرها و روستاها، پایبندی به معماری ایرانی- اسلامی، رعایت زیبایی و استحکام بناها، گسترش نمادهای دین و اخلاق،توسعه فضای سبز وتوجه به محیط زیست در جهت تحقق سبک زندگی اسلامی بوده است.وحتی در سال 82در بیاناتی یادآور می شوند که " آثار تاریخی و باستانی نشان دهنده اوج هنر معماری در میان این مردم در طول تاریخ گذشته است. اینها چیزهایی است که گذشته تاریخی یک ملت را رنگ و رونق می بخشد و مردم می توانند گذشته، تاریخ و ریشه های خود را پیدا کنند." با این حال در نشست با شهردار تهران و با اشاره به وضعیت امروز شهرسازی صراحتا می گویند:" حقیقتاً معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی ترین مسائل خود بدانند".
معماران فراموش شده
شاید یکی از دلایل این بی هویتی به عرصه ساخت و ساز در مراحل ابتدایی برگردد که کمی جای تامل دارد.علیرضا قهاری ،رئیس انجمن مفاخر معماری ایران در گفت و گو با مجله پیام ساختمان دراین باره گفته است: حذف کردن معماران در طراحی و ساختمان سازی به معنی نابود کردن معماری چند هزارساله ما ایرانیان است و تا زمانی که دغدغه هویت بخشی و اعتلای معماری و شهرسازی اندیشمندان این حوزه به مسئولان منتقل نشود، نمی توان کاری از پیش برد.اگرچه معماری معاصر ریشه درمدرنیته دارد، اما با تلفیق مناسب دانش و فناوری به روز دنیا با هویت، فرهنگ و اقلیم کشورمان می توان باز هم شاهد خلق سبک های جدیدی در معماری ایرانی بود که این خود نیازمند فرصت و اهمیت دادن به متخصصان این رشته است.با این گفته ها به نظر می رسد یکی از نکاتی که باید در سند معماری جدی گرفته شود همین ارجاع ساخت و ساز به کسانی باشد که دغدغه معماری را همراه با هویت مدرن شهرسازی درآمیخته باشند.برای رسیدن به شرایط مطلوب تری در معماری و ساخت و سازهای شهری موارد متعددی است که باید از نظر دور نداشت؛جایگاه فرهنگ درمعماری و شهرسازی،معماری و گردشگری فرهنگی،چالش های معماری معاصر در کلان شهرها،فرهنگ توسعه یا توسعه فرهنگ در کلان شهرها و باید ها و نبایدها، اقتصاد، گردشگری و معماری،المان های معماری و سیمای شهری،معماری فرهنگ، فرهنگ معماری،المان های ایرانی و اسلامی در شهرسازی،المان های ماندگار و گردشگری فرهنگی،نقش مراکز آموزشی در توسعه معماری کلان شهرها،مفهوم شناسی معماری و شهرسازی اندیشه ها و فن آوری های نو در معماری و شهرسازی،زیبا شناسی در شهرسازی،برنامه ریزی و مدیریت و طراحی شهری،مفهوم شناسی در شهرسازی،شهر بدون ماشین،مهندسی سازه و مهندسی زلزله تنها مواردی از این رویکردها است.از این روانتظار می رود این سند پایانی بر بی مهری و کم توجهی به معماری سنتی و بومی باشد، توقع فعالان معماری نیز همین بوده که مسئولان بالادستی مقررات و ضوابط شهری تدوین کنند تا دستورالعمل های جامعی در این زمینه اجرا شود، بر خلاف آنچه از دستورالعمل های فعلی موجود است که تنها منجر به ساخت وسازهای مغشوش و پراکنده شده است.
مهم ترین نکات پرونده
خوشبختانه یکی از مطالبات رهبری در حوزه فرهنگ، توجه ایشان به معماری و ساخت و سازهای شهری است
بیم آن می رود که روند حاضر، سابقه ارزشمند تاریخ معماری ما را به مرور زمان به دست فراموشی بسپارد
حذف کردن معماران در طراحی و ساختمان سازی به معنی نابود کردن معماری چند هزارساله ما ایرانیان است
انتظار می رود این سند پایانی بر بی مهری و کم توجهی به معماری سنتی و بومی باشد
در برنامه ششم توسعه هم به موضوع معماری اشاره شده هر چند هنوز به تایید نرسیده است.