خوانندگان محترم! در صفحه حقوقی روزنامه خراسان، پاسخگوی پرسش های حقوقی شما هستیم. شما می توانید پرسش های خود را در تمام زمینه های حقوقی، از طریق پیامک به شماره 2000999 ارسال کنید. لطفاً در ابتدای متن پیامک حتما کلمه «حقوقی» را قید فرمایید.
پرسش: همسرم بلافاصله پس از عقد، مهریه اش را به اجرا گذاشت و با استفاده از حق حبسش تمکین نکرد. بنده هر چهار ماه، یک سکه به همسرم می دهم. آیا می توانم از دادگاه تقاضای ازدواج مجدد کنم؟
پاسخ:مهریه از حقوق مالی زن در عقد ازدواج است که به محض وقوع عقد، به وی تعلق می گیرد. به حکم ماده 1082 قانون مدنی، «به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» ولی اگر زن از زمان وقوع عقد از شوهر تمکین نکرده باشد، یعنی با وی همبستر نشده یا در منزل مشترک سکونت نداشته باشد، می تواند تا دریافت کامل مهریه از تمکین خودداری کند. به این حق زن در خودداری از تمکین تا دریافت کامل مهریه، اصطلاحاً «حق حبس» می گویند. ماده 1085 قانون مدنی بیان می کند: «زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.» با توجه به حق ایجاد شده برای زن و با استناد به ماده 16 قانون حمایت خانواده، مصوب 1353، مرد متاهل نمی تواند همسر دوم اختیار کند مگر در این موارد:
1 - رضایت همسر اول
2 - عدم قدرت همسر اول به ایفای وظایف زناشویی
3 - عدم تمکین زن از شوهر
4 - ابتلای زن به جنون یا امراض صعب العلاج
5 - محکومیت زن
6 - ابتلای زن به هرگونه اعتیاد مضر
7 - ترک زندگی خانوادگی از طرف زن
8 - عقیم بودن زن
9 - غایب و مفقودالاثر شدن زن
استفاده از حق حبس، مطابق این ماده، موجبی برای تجویز ازدواج مجدد نمی باشد. البته در صورت طلاق و جدایی از همسر اول، ازدواج مجدد شما مانعی نخواهد داشت.
پرسش:شوهرم بدون علت شرعی و قانونی، من و فرزندانش را رها کرده است. در حال حاضر، پدرم خرج من و بچه ها را می دهد. آیا پدرم می تواند بابت پرداخت هزینه زن و فرزند، از شوهرم شکایت و طلبش را مطالبه کند؟
پاسخ: مطابق ماده 1106 قانون مدنی، در عقد دائم، نفقه زن بر عهده شوهر است. البته حق دریافت نفقه مشروط به تمکین زن از شوهر است. عدم تمکین زن از شوهر و عدم انجام وظایف زناشویی بدون عذر موجه موجب از بین رفتن حق دریافت نفقه می شود. از سوی دیگر، عدم پرداخت نفقه (ترک انفاق) جرم است و مطابق ماده 53 قانون حمایت خانواده، «هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند، به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.» به شکایت ترک انفاق شما علیه شوهرتان در دادسرا و دادگاه کیفری رسیدگی می شود. علاوه بر این، شما می توانید با ارائه دادخواست، از دادگاه خانواده درخواست کنید ایشان را ملزم به پرداخت نفقه گذشته شما کند. دادگاه خانواده به موضوع رسیدگی و در صورت استحقاق شما به دریافت نفقه، همسرتان را ملزم می کند هزینه های متعارف شما و نفقه فرزندان را تأمین یا ماهانه مبلغ مشخصی به شما پرداخت کند. در صورتی که ایشان به هر دلیل حتی به دلیل ناتوانی مالی از پرداخت نفقه خودداری کند، برای شما حق درخواست طلاق ایجاد می شود. فقط شما می توانید برای مطالبه نفقه از همسرتان به دادگاه مراجعه کنید و پدر شما نمی تواند از همسرتان برای عدم پرداخت نفقه، شکایت یا وجوه پرداخت شده را از ایشان مطالبه کند زیرا بدون اینکه از سوی وی اجازه داشته باشد، اقدام به تأدیه مخارج زندگی شما کرده است. مطابق ماده 267 قانون مدنی، «ایفاء دین از جانب غیر مدیون هم جایز است اگر چه از طرف مدیون اجازه نداشته باشد ولیکن کسی که دین دیگری را ادا می کند اگر با اذن باشد حق مراجعه به او را دارد و الا حق رجوع ندارد.»