شبکه ملی اطلاعات پس از 11 سال رکورددار وعده های بی سرانجام
نویسنده : زهرا حاجیان info@khorasannews.com
به جرات می توان گفت پروژه شبکه ملی اطلاعات یکی از طرح ها وپروژه هایی است که بیشترین میزان و عده های عملی نشده در حوزه ict را به خود اختصاص داده است . اکنون بیش از یک دهه از طرح شبکه ملی اطلاعات می گذرد امابا وجودادعا های برخی مسئولان ذی ربط ، این پروژه هنوز وجود خارجی نیافته است. تا جایی که گلایه از تاخیر و اهمال در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات بار ها وبار ها از سوی نهاد های ناظر از جمله مجلس شورای اسلامی و شورای عالی فضای مجازی مطرح و به کشمکش های جدی منجر شده است که از جمله آن ها می توان به فراخوانده شدن وزیر به مجلس واعطای کارت زرد به وی اشاره کرد اما نکته قابل تامل در این میان آن است که متاسفانه با وجود طرح وعده های متعدد از سوی وزیر و دیگر مسئولان حوزه ارتباطات وفناوری اطلاعات کشور، هنوز خبری از این شبکه نیست وچنانچه بار ها وبار ها گفته شده است تا کنون هیچ گزارش مستدلی در این باره ارائه نشده است . پروژه ای که گفته می شود تاکنون 2200 میلیارد تومان برای تحقق آن هزینه شده و صرفا به مرحله اسلاید و پاورپوینت، رسیده است . این در حالی است که گویا اجرای کامل آن حداقل به 6 هزار میلیارد تومان اعتبار دیگر نیاز دارد!نکته قابل تامل در این میان اعتراف معاون وزیر ارتباطات است که چند ماه قبل با اعلام این که شبکه ملی اطلاعات اجرایی شده است، این استدلال را مطرح کرد که پیشرفت شبکه ملی اطلاعات مسئله ای نیست که نیاز مند گزارش باشد چرا که عینیت این شبکه جلوی چشم همه است و همه آن را احساس می کنند! اما در فاصله تنها چند ماه که وی درهمایش راهکار های توسعه شبکه ملی اطلاعات سخن می گفت، به عقب ماندگی 10 ساله کشور در راه اندازی این شبکه اشاره کرد.
به هر ترتیب علاوه بر فشار مجلس بر وزارت ارتباطات برای اجرای شبکه ملی اطلاعات ، انتقاد دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی نیز از روند گزارش دهی وزارت ارتباطات درباره شبکه ملی اطلاعات بار ها وبار ها در صدر اخبار این حوزه قرار گرفت . به طوری که محمدحسن انتظاری بار ها در گفت و گو با رسانه ها اعلام کرد که این شورا به هیچ عنوان روند فعلی وزارت ارتباطات درباره عدم ارائه گزارش قابل استناد و مکتوب از شبکه ملی اطلاعات را قبول ندارد و در حال تهیه گزارش هایی برای رئیس جمهوری هستیم، زیرا ممکن است این روند همچنان استمرار داشته باشد، حال آن که اگر نظارت مناسبی بر اجرای این طرح انجام نگیرد، قطعا به ضرر کشور خواهد بود. در نتیجه همین فشار ها وانتقاد های مطرح شده بود که وزیر ارتباطات وعده داد که شبکه ملی اطلاعات تا پایان سال 1394 در دسترس مردم قرار می گیرد ؛ وعده ای که باز هم عملی نشد ! تعلل چندین وچند ساله دولت های وقت در راه اندازی این شبکه کار را به جایی رساند که مقام معظم رهبری در حکم انتصاب اعضای جدید شورای عالی فضای مجازی در دوره دوم فعالیت این شورا که در شهریور 94 ابلاغ شد؛ برراه اندازی شبکه ملی اطلاعات تا کید کردند . ایشان در بند پنجم وظایف دهگانه و ماموریت های محوله به اعضای این شورا به طور صریح موضوع «تسریع در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات پس از تصویب طرح آن در شورای عالی و نظارت مستمر و مؤثر مرکز ملی بر مراحل راه اندازی و بهره برداری از آن» را از رئیس واعضای شورای عالی فضای مجازی خواستار شدند .تقی پور عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی نیزضمن گلایه از تاخیر در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات می گوید : هم اکنون طراحی ها ی مختلفی از شبکه ملی اطلاعات انجام شده است اما تا کنون، بخش اندکی از آن به اجرا رسیده است ومتاسفانه دولت در پیشبرد این پروژه سرعت لازم را نداشته است . او می گوید : شبکه ملی اطلاعات پروژه بسیار مهمی است که راه اندازی آن نه تنها به افزایش کیفیت وسرعت اینتر نت و همچنین کاهش هزینه ها منجر خواهد شد بلکه به لحاظ امنیتی نیز وجود چنین شبکه ای بسیار اهمیت دارد . تا جایی که کشور هایی مانند برزیل ؛ کره جنوبی ؛ چین ؛ آلمان و بسیاری از کشور های دیگر نیز چنین پروژه ای را تحت عنوان شبکه پهن باند ملی به انجام رسانده اند و این روند به ویژه پس از صحبت های اسنودن و افشاگری های او شدت گرفته است وبسیاری از کشور ها متوجه شدند که مباحثی که درباره امنیت اینترنت عنوان می شود، مباحث بسیار جدی است .
تاریخچه شبکه ملی اطلاعات
پروژه شبکه ملی اطلاعات در واقع از اواخر سال 1384 با هدف کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت کلید خورد و هیئت دولت مصوب کرد این شبکه از زمان آغاز اجرا ظرف3سال به بهره برداری برسد.
این پروژه در سال 85 به مرکز تحقیقات مخابرات ایران سپرده و برنامه های عملیاتی آن در سال های 86 تا 88 در هیئت وزیران تصویب شد؛ اما در سال 89 و در الزامات سند چشم انداز بیست ساله ، نام جدید شبکه ملی اطلاعات برای آن مطرح و در ماده 46 برنامه پنجم توسعه به تکلیفی برای دولت تبدیل شد؛ تکلیفی که تا پایان سال 94 باید به سرانجام می رسید. اما اکنون وزیر ارتباطات در تازه ترین اظهار نظر خود در این خصوص از رونمایی از این شبکه تا پایان سال 95 خبر می دهد .
وزیر ارتباطات وفناوری اطلاعات با اشاره به تمهیدات پیش بینی شده برای راه اندازی این شبکه در سال جاری افزایش سرعت وتوسعه پهنای باند داخل را از جمله زیر ساخت هایی عنوان می کند که در راستای تحقق شبکه ملی اطلاعات فراهم شده است . او البته به میزان بودجه اختصاص داده شده به اجرای شبکه ملی اطلاعات در سال 95 اشاره ای نمی کند اما می گوید :ما طی سال های 94و 95 اعلام کرده ایم که با توجه به آن که پروژه شبکه ملی اطلاعات مهم ترین پروژه وزارت ارتباطات وفناوری اطلاعات است و هیچ پروژه ای مهم تر از شبکه ملی اطلاعات نداریم بنابراین این آمادگی وجود دارد که برای راه اندازی این شبکه هر اندازه بودجه نیاز داشته باشد اختصاص دهیم ؛ ولو آن که بخواهیم این اعتبار را از بخش های دیگر تامین کنیم . اظهارات وزیر ارتباطات در خصوص بودجه شبکه ملی اطلاعات در سال 95 در حالی مطرح می شود که در دی ماه سال گذشته اخباری مبنی بر حذف شبکه ملی اطلاعات از برنامه ششم توسعه و بودجه 95 منتشرشده بود .در آن زمان وزیر ارتباطات اعلام کرد: شبکه ملی اطلاعات دارای بخش های مختلفی است که زیرساخت آن باید توسط وزارت ارتباطات تامین شود، در این شبکه تمامی دستگاه های اجرایی باید تامین محتوا کنند. واعظی با تاکید بر این که شبکه ملی اطلاعات و دولت الکترونیک در اولویت های وزارت ارتباطات قرار دارد، خاطرنشان کرد: به هیچ عنوان تکالیف این وزارتخانه در برنامه ششم برای این پروژه حذف نشده است و هیچ مشکل بودجه ای نیز این شبکه ندارد. حتی شده پروژه های دیگر وزارتخانه را تعطیل و بودجه ها را جابه جا کنیم، شبکه ملی اطلاعات را اجرایی می کنیم. وی با بیان این که هم اکنون شبکه ملی اطلاعات در موضوع اختصاص بودجه مشکلی ندارد، گفت: مشکل فعلی شبکه ملی اطلاعات مربوط به پروژه هایی است که باید روی این شبکه اجرایی شود. موضوع مربوط به زیرساخت های شبکه ملی اطلاعات خوب پیش می رود، اما پروژه هایی که باید یکی پس از دیگری روی این شبکه اجرایی شود، تنها مختص وزارت ارتباطات نیست. وی با اشاره به اقداماتی که سازمان ها و دستگاه های اجرایی مانند گمرک، مالیات، قوه قضاییه، ثبت احوال و وزارت بهداشت برای شبکه ملی اطلاعات انجام دادند، تاکید کرد: این خدمات باید به همه دستگاه های اجرایی تعمیم داده شود تا مردم تمامی نیازمندی های خود را از طریق شبکه ملی اطلاعات و در داخل کشور تهیه کنند. آن زمان است که می گوییم شبکه ملی اطلاعات راه اندازی شده است و ما به دنبال رسیدن به این هدف هستیم. وی درباره این که گفته شده بود شبکه ملی اطلاعات در برنامه ششم حذف شده است، خاطرنشان کرد: این موضوع درست نیست و با توجه به اولویت های مدنظر وزارت ارتباطات این پروژه همچنان پابرجا ست و هیچ مشکل بودجه ای نیز ندارد. وی با اشاره به تعهد این وزارتخانه به پروژه شبکه ملی اطلاعات اظهار کرد: این پروژه در برنامه ششم حذف نشده و مشکل بودجه نیز برای آن وجود ندارد.
این در حالی است که مهدی فقیهی رییس مرکز پژوهش های مجلس با اشاره به مستندات موجود اعلام کرد که در پیش نویس برنامه ششم توسعه، شبکه ملی اطلاعات دیده نشده و بنابراین در بودجه سال 95 که سال اول برنامه است، اعتباری برای شبکه ملی اطلاعات پیش بینی نشده است. کما این که وزیر ارتباطات نیز تاکنون رقم دقیق ومشخصی را برای اختصاص به این پروژه در سال 95 اعلام نکرده است .
شبکه ملی اطلاعات چیست ؟
شبکه ملی اطلاعات قرار است از طریق زیرساخت های ارتباطی، مراکز داده توسعه یافته داخلی دولتی و غیردولتی و زیرساخت های نرم افزاری در سراسر کشور ظرفیت لازم برای «نگهداری و تبادل امن اطلاعات داخلی در کشور به منظور توسعه خدمات الکترونیکی» و «دسترسی به اینترنت» از طریق بستر ارتباطی باند پهن سراسری را برای کاربران خانگی، کسب وکار ها و دستگاه های اجرایی فراهم کند.بر اساس تبصره الف ماده46 برنامه پنجم توسعه ، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است نسبت به ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی امن و پایدار با پهنای باند مناسب و با رعایت موازین شرعی و امنیتی کشور اقدام و با استفاده از توان و ظرفیت بخش های عمومی غیردولتی، خصوصی و تعاونی، امکان دسترسی پرسرعت مبتنی بر توافقنامه سطح خدمات را به صورتی فراهم کند که تا پایان سال دوم برنامه، تمامی دستگاه های اجرایی و واحد های تابعه و وابسته و تا پایان برنامه، 60 درصد خانوار ها و 100درصد کسب و کار ها بتوانند به شبکه ملی اطلاعات و اینترنت متصل شوند.بر اساس این حکم قانونی شبکه ملی اطلاعات، شبکه ای مبتنی بر آی پی است، تا دسترسی 60 درصد خانوار ها به سایت های هاست شده داخل(میزبانی شده در داخل) تا پایان برنامه پنجم از طریق آن شبکه انجام شود . همچنین علاوه برلزوم اتصال کلیه دستگاه ها به شبکه ملی اطلاعات ، 80 درصد پرداخت هانیز بایدبه صورت الکترونیکی انجام و امکان دسترسی کاربران ایرانی به پهنای باند 20 مگابیت بر ثانیه نیز در این شبکه محقق شود.به هر ترتیب دسترسی به این اهداف درحالی به وزارت ICT تکلیف شده که هنوز هیچ چارچوب مشخص و یا به عبارتی خروجی ملموسی در خصوص نحوه اجرای این پروژه وجود ندارد .دبیر شورای عالی فضای مجازی نیز در این باره با تاکید بر اجرای شبکه ملی اطلاعات تصریح می کند: جلسات فشرده ای با وزارت ارتباطات برای پیاده سازی این پروژه ملی داریم. فیروزآبادی با بیان این که به هیچ عنوان از مطالبه شبکه ملی اطلاعات کوتاه نمی آییم، می گوید: این شبکه باید مطابق با خصایص حکومتی و سرزمینی ما باشد و باید عقب ماندگی ها در حوزه ایمیل بومی، جویشگر بومی و پیام رسان های بومی را در آن رفع کنیم.پژمان فر عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در این باره می گوید : عدم شفافیت در زمان بندی و مفهوم شبکه ملی اطلاعات و روشن نبودن سیاست دولت در قبال راه اندازی این شبکه از جمله مباحثی است که بار ها مطرح شده است و هنوز پاسخ دقیقی برای آن ارائه نشده است و متاسفانه این پروژه تا کنون درصد بسیار ناچیزی پیشرفت داشته است .
جهانگرد معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فناوری اطلاعات کشور نیز درباره اقدامات انجام شده در خصوص شبکه ملی اطلاعات به خراسان می گوید : هم اکنون طراحی های جامع شبکه ملی اطلاعات انجام گرفته و در آخرین روز های سال هم در یک نشست به نخبگان ارائه شده و همچنین این طرح که به عنوان نقشه راه شبکه ملی اطلاعات محسوب می شود در اختیار نهاد های مختلف قرار گرفته است.
وی با اشاره به این که در یک مهلت مشخص این افراد و سازمان ها می توانند نظرات و انتقاد های خود را ارائه کنند، اظهار امیدواری کرد که در فروردین ماه نظرات، پیشنهاد ها و انتقادهارا جمع آوری کنند.جهانگرد ادامه داد: با هماهنگی دبیرخانه شورای عالی فضای مجازی این طرح برای تصویب در شورای عالی فضای مجازی مطرح خواهد شد.رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران گفت: این مجموعه شامل تمام برنامه های عملیاتی هم می شود و تقسیم کار ملی بین همه بخش های خصوصی و دولتی فعال در این زمینه است. به هرترتیب با وجود تمامی انتقادات و ابهاماتی که در خصوص راه اندازی این شبکه مهم مطرح است امید می رود تا آخرین وعده وزیر ارتباطات در خصوص راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در سال جاری که با یازدهمین سال تاخیر در عملیاتی شدن این پروژه همراه است؛ محقق شود و طی آن به تمامی انتقاد ها در خصوص کیفیت ارائه خدمات و تهدید های امنیتی در این خصوص پایان داده شود .