جواد نوائیان رودسری- ماه مبارک رمضان، ماه مهمانی خدا و نزول قرآن، فرصتی مغتنم برای خودسازی است. فرصتی که در پرتو آن میتوان مشق بندگی کرد و سر بر آستان حضرت معبود نهاد. مؤمنان روزهدار، در این ماه پربرکت، میکوشند با فرا گرفتن هرچه بهتر آداب روزهداری و پرهیز از انجام آنچه شرع مقدس برای روزهداران ممنوع کردهاست، از ثواب کامل و حظّ معنوی وافر این ایام بهرهمند شوند.
به همین دلیل، مجموعهای از فتاوای 6 مرجع تقلید را درباره مهمترین احکام روزه، برای شما خوانندگان مؤمن و روزهدار، گردآوری کردهایم.
درخور ذکر است که این مجموعه با استفاده از طبقهبندی پرسشهای مربوط به احکام روزه، در سایت «ijtihad.ir» تنظیم و با استفاده از توضیحالمسائل و اجوبةالاستفتائات 6 مرجع تقلید، یعنی آیات عظام خامنهای، سیستانی، وحیدخراسانی، مکارم شیرازی، صافیگلپایگانی و نوریهمدانی، تکمیل شده است.
خوردن و آشامیدن
آیا چشیدن غذا، روزه را باطل میکند؟
هر شش مرجع: اگر آن را فرو نبرد، اشکال ندارد.
خونریزی لثه
به جهت بیماری مربوط به لثه، در روز چندین بار لثه خونریزی میکند؛ ولی گاهی بدون توجّه فرو میرود، آیا روزه باطل میشود؟
هر شش مرجع: اگر بدون توجه و اختیار فرو داده شود، روزه صحیح است.
گاهی از لثههایم خون بیرون میآید و با آب دهان مخلوط میشود؛ اگر آن را فرو ببرم، روزه باطل میشود؟
آیات عظام خامنهای، سیستانی، وحید خراسانی و مکارم شیرازی: اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود، فروبردن آن روزه را باطل نمیکند.
آیتا... صافی گلپایگانی: اگر خون لثه در آب دهان مستهلک شود، بنا بر احتیاط واجب فرو نبرد و بیرون بریزد.
آیتا... نوری همدانی: فروبردن آن جایز نیست؛ هرچند در آب دهان مستهلک شود.
غذای لای دندان
کسی که میداند یا احتمال میدهد در روز، غذای باقی مانده در لای دندان فروبرده میشود، آیا لازم است هنگام سحر خلال یا مسواک کند؟
آیات عظام خامنهای و نوری همدانی: اگر در حد احتمال باشد، اشکال ندارد؛ ولی اگر بداند در روز چیزی از آن فرو میرود، باید دندان خود را خلال یا مسواک کند و اگر انجام ندهد و چیزی از آن فرو رود، روزهاش باطل میشود و اگر فرو نرود، بنابر احتیاط واجب، باید قضای آن را به جا آورد.
آیات عظام سیستانی و صافیگلپایگانی: اگر در حد احتمال باشد، اشکال ندارد؛ ولی اگر بداند در روز چیزی از آن فرو میرود، باید دندان خود را خلال یا مسواک کند و اگر انجام ندهد، روزهاش باطل میشود (هرچند چیزی از آن فرو نرود).
آیتا... مکارم شیرازی: اگر در حد احتمال باشد، اشکال ندارد؛ ولی اگر بداند در روز چیزی از آن فرو میرود، بنابر احتیاط واجب، باید دندان خود را خلال یا مسواک کند و اگر انجام ندهد و غذا فرو رود، روزه را تمام کند و بعد از ماه رمضان قضا نماید.
آیتا... وحید خراسانی: اگر در حد احتمال باشد، اشکال ندارد؛ ولی اگر مطمئن باشد در روز چیزی از آن فرو میرود، باید دندان خود را خلال یا مسواک کند و اگر انجام ندهد و چیزی از آن فرو رود، روزهاش باطل میشود.
خوردن سهوی
اگر شخص روزهدار در اثر فراموشی چیزی بخورد، آیا تذکر دادن به او واجب است؟
هر شش مرجع: خیر، تذکر دادن به او واجب نیست.
غرغره کردن
حکم غرغره کردن برای روزهدار چیست؟
هر شش مرجع: اگر هنگام غرغره کردن، آب از حلق به پایین برود، روزه باطل میشود.
جویدن آدامس
جویدن آدامس برای روزهدار چه حکمی دارد؟
آیتا...خامنهای: اگر چیزی وارد حلق نشود مانعی ندارد.
آیاتعظام مکارم شیرازی و نوریهمدانی: جایز نیست.
آیتا...سیستانی: جویدن آدامس در حال روزهداری، اگر چه در آب دهان طعمی ایجاد کند - ولی آن طعم به خاطر جدا شدن اجزای آن نباشد - اشکال ندارد و اگر در ابتدای جویدن، اجزایی از آن، در آب دهان مستهلک میشود ، باید روزهدار از آن اجتناب کند، مگر اینکه آن اجزاء از بین برود، اگر چه با جویدن سابق.
آیتا...وحید خراسانی: اگر هیچ شیرینی و طعمی نداشته باشد، اشکالی ندارد.
فروبردن اخلاط
آیا فروبردن خلط، روزه را باطل میکند؟
آیات عظام خامنهای، وحید خراسانی، نوری همدانی، مکارم شیرازی و صافی گلپایگانی: فروبردن خلط- چنانچه به فضای دهان نیامده باشد- اشکال ندارد؛ ولی اگر به فضای دهان برسد، احتیاط واجب آن است که فرو نبرد.
آیتا... سیستانی: فروبردن خلط- چنانچه به فضای دهان نیامده باشد- اشکال ندارد؛ ولی اگر به فضای دهان برسد، احتیاط مستحب آن است که فرو نبرد.
نکته: مرز فضای دهان و حلق، محل ادا کردن حرف «خ» است.
دندانپزشکی
پرکردن دندان در ماه رمضان، چگونه است؟
هر شش مرجع: پر کردن یا جرمگیری و کشیدن دندان در ماه رمضان، برای پزشکان جایز است و برای شخص روزهدار، زمانی جایز است که مطمئن باشد، خون یا آبی که بهوسیله دستگاه وارد فضای دهان میشود، فرو نخواهد رفت.
مسواک کردن
آیا مسواک کردن با خمیردندان، در حال روزه اشکال دارد؟
هر شش مرجع: خیر، اشکال ندارد؛ ولی باید از فرورفتن آب دهان جلوگیری شود.
نخ دندان
حکم استفاده از نخ دندان- که فلوراید و طعم نعناع دارد- در حال روزه چیست؟
هر شش مرجع: اگر آب دهان را فرو نبرد، اشکال ندارد.
داروی چشمی
آیا ریختن دارو به چشم (مانند قطره چشمی)، روزه را باطل میکند؟
آیاتعظام خامنهای، مکارم شیرازی، نوریهمدانی، وحید خراسانی وصافیگلپایگانی: اگر دارو به حلق نرسد و یا به حلق برسد ولی فرو نبرد، روزهاش باطل نمیشود.
آیتا...سیستانی: دارو را در چشم و گوش ریختن، روزه را باطل نمیکند، اگرچه مزه آن به گلو برسد.
نکته: بهطورکلی ریختن دارو به چشم درصورتیکه مزه یا بوی آن به حلق برسد، کراهت دارد.
تزریق آمپول
حکم تزریق آمپول در حال روزه ماه رمضان چیست؟
آیتا... خامنهای: اگر آمپول جنبه غذایی و تقویتی دارد، بنا بر احتیاط واجب، باید از تزریق آن خودداری کرد؛ ولی اگر جنبه دوایی دارد و یا عضو را بیحس میکند، تزریق آن اشکال ندارد.
آیات عظام سیستانی، صافی گلپایگانی، نوریهمدانی و وحیدخراسانی: تزریق آمپول، روزه را باطل نمیکند؛ خواه جنبه غذایی و تقویتی داشته باشد، یا جنبه دوایی و مانند آن.
آیتا... مکارمشیرازی: تمام انواع آمپولهای دارویی یا تقویتی که بهصورت عضلانی تزریق میشوند، برای افراد روزهدار اشکال ندارد؛ ولی تزریق آمپولهای وریدی جایز نیست.
تزریق سرم
حکم تزریق سرم در حال روزه ماه رمضان چیست؟
آیات عظام خامنهای و وحیدخراسانی: بنا بر احتیاط واجب، باید از تزریق سرم خودداری کند؛ خواه جنبه غذایی و تقویتی داشته باشد، یا جنبه دوایی و مانند آن.
آیات عظام سیستانی، صافیگلپایگانی و نوریهمدانی: تزریق سرم روزه را باطل نمیکند؛ خواه جنبه غذایی و تقویتی داشته باشد، یا جنبه دوایی و مانند آن.
آیتا... مکارمشیرازی: تزریق سرم وریدی برای روزهدار جایز نیست.
اهدای خون
اهدای خون از سوی فرد روزهدار، چه حکمی دارد؟
هر شش مرجع: اگر باعث ضعف شود، خون گرفتن مکروه است.
دود وسیله نقلیه
گاهی انسان روزهدار در کنار وسیله نقلیه، قرار میگیرد و دود آن به حلق او میرسد؛ آیا روزهاش باطل میشود؟
هر شش مرجع: اگر با این اعتقاد که دود غلیظ به حلقش نمیرسد، در کنار وسیله نقلیه بایستد و بهطور اتفاقی دود به حلق او برسد، روزهاش صحیح است.
دود و بخار
تنفس بخار آب در حمام، برای روزهدار چه حکمی دارد؟
هر شش مرجع: بخار آب حمام، روزه را باطل نمیکند، مگر آنکه در فضای دهان بهصورت آب درآید.
دستگاه بخور
آیا استفاده از دستگاه بخور، برای معالجه، روزه را باطل میکند؟
آیات عظام خامنهای و نوریهمدانی: صِرف بخار غلیظ، روزه را باطل نمیکند، مگر آنکه در فضای دهان، بهصورت آب درآید.
آیات عظام سیستانی، صافیگلپایگانی، مکارمشیرازی و وحیدخراسانی: اگر بهصورت بخار غلیظ باشد بنا بر احتیاط واجب باید آن را به حلق نرساند.
نکته: طبق فتوای هر شش مرجع تقلید، اگر بخارها در فضای دهان بهصورت آب جمع شود، نباید فرو داده شود.
کشیدن سیگار
حکم کشیدن سیگار و تنباکو در حال روزه چیست؟
هر شش مرجع: احتیاط واجب آن است که روزهدار، از دود سیگار و تنباکو خودداری کند.
تهوع روزهدار
اگر روزهدار به دلیل حالت تهوع، قی[استفراغ] کند؛ روزهاش چه حکمی دارد؟
هر شش مرجع: اگر بیاختیار باشد، اشکال ندارد؛ ولی اگر از روی عمد باشد، روزه را باطل میکند.
عطر و شامپو
آیا استفاده از شامپو، کرم ویتامینه و رژلب در ماه مبارک رمضان مجاز است؟
هر شش مرجع: هیچ کدام از موارد ذکر شده، روزه را باطل نمیکند؛ مگر آنکه رژ لب، وارد دهان شده و فرو داده شود.
استعمال عطر برای روزهدار، در ماه رمضان چه حکمی دارد؟
هر شش مرجع: استعمال عطر برای روزهدار مستحب است؛ ولی بو کردن گیاهان معطّر مکروه است.
فروبردن سر در آب
شستن سر، زیر شیر آب در حالت روزه، چه حکمی دارد؟
هر شش مرجع: شستن سر زیر شیر آب روزه را باطل نمیکند.
آیا شنا کردن و فروبردن سر زیر آب، روزه را باطل میکند؟
آیات عظام خامنهای، نوریهمدانی، مکارم شیرازی و صافی گلپایگانی: صِرف شنا کردن، روزه را باطل نمیکند؛ ولی فروبردن سر زیر آب، بنا بر احتیاط واجب، روزه را باطل میسازد.
آیتا... وحیدخراسانی: صِرف شنا کردن روزه را باطل نمیکند؛ ولی فروبردن سر زیر آب، روزه را باطل میسازد.
آیتا... سیستانی: بهطورکلی، فروبردن سر زیر آب، روزه را باطل نمیسازد؛ ولی کراهت شدید دارد.
دروغ
چه نوع دروغی روزه را باطل میکند؟
آیات عظام خامنهای، وحید خراسانی، نوری همدانی و صافی گلپایگانی: دروغ بستن به خدا، پیامبر اسلام صلیا... علیه و آله، امامان(ع) و بنابراحتیاط واجب، پیامبران، جانشینان آنان و حضرت زهرا علیهاالسلام.
آیتا... سیستانی: بنا بر احتیاط واجب، دروغ بستن به خدا، پیامبر اسلام(ص) و امامان علیهمالسلام.
آیتا... مکارمشیرازی: بنا بر احتیاط واجب، دروغ بستن به خدا، پیامبر اسلام صلیا... علیه و آله، امامان(ع)، پیامبران، جانشینان آنان و حضرت زهرا علیهاالسلام.
اگر کسی با کتابت، دروغی را به نبی اکرم صلیا... علیه و آله یا امامان علیهمالسلام نسبت بدهد، آیا روزهاش باطل میشود؟
هر شش مرجع: آری، روزهاش باطل میشود؛ هرچند با نوشتار باشد.
غلط خواندن قرآن و حدیث
اگر در ماه رمضان، آیه قرآن یا حدیثی را بهطور سهوی، غلط بخواند، تکلیف روزهاش چیست؟
هر شش مرجع: روزهاش باطل نمیشود؛ ولی سعی کند قرآن یا حدیث را درست بخواند.